Γιούρι Λιουμπίμοφ «Ο κόσμος σήμερα είναι τραγικός όπως στις ελληνικές τραγωδίες»

• Ελευθεροτυπία, Σάββατο 21 Μαΐου 2011 Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ 

Ενας κορυφαίος διεθνής θεατράνθρωπος και δάσκαλος, ο Ρώσος Γιούρι Λιουμπίμοφ, ακμαίος σαν έφηβος στα 94 χρόνια του, επιστρέφει στην Ελλάδα ύστερα από μία δεκαετία. Φέρνει την τελευταία εκδοχή του πάνω σε μια τραγωδία που τον παιδεύει χρόνια, την «Αντιγόνη», με το θίασο Ταγκάνκα. Ενα θέατρο ταυτισμένο με το μύθο του. Ακόμη και ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει δηλώσει ότι «οι παραστάσεις του οδήγησαν τη Ρωσία σε μια δημοκρατική κοινωνία». Η «Αντιγόνη» θα παρουσιαστεί στις 23, 24 και 25 Σεπτεμβρίου στο «Θέατρον» του Ελληνικού Κόσμου. Θα ανηφορίσει στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης στις 27 και 28 Σεπτεμβρίου. 

Πάντως, ο ίδιος ο Γιούρι Λιουμπίμοφ, ο οποίος πρόσφατα τιμήθηκε στην Αγία Πετρούπολη με το Ειδικό Βραβείο του 14ου Ευρωπαϊκού Βραβείου Θεάτρου, διαυγής κι αυτοσαρκαστικός, δεν τρέφει σαν τον πρωθυπουργό Πούτιν μεγάλες αυταπάτες για τη δύναμη της τέχνης στην οποία αφιέρωσε μια ζωή. Οχι αποκλειστικά στη Ρωσία, αλλά και στη Μεγάλη Βρετανία, στη Γερμανία, στις ΗΠΑ, στο Ισραήλ, στην Ιταλία, στην Ουγγαρία και στην Ελλάδα. 

Στην Ελλάδα μάς πρωτοσυστήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '80, παρουσιάζοντας στο Εθνικό Θέατρο τις αλησμόνητες «Τρεις Αδελφές» του με το Ταγκάνκα. Μνημειώδης υπήρξε και η «Ηλέκτρα» του, που ενσάρκωνε μια συγκλονιστική Αλα Ντεμίτοβα, το 1992, στο Μέγαρο Μουσικής. 

Το 1993 δούλεψε για πρώτη φορά με Ελληνες ηθοποιούς (το θίασο της Κάτιας Δανδουλάκη) ανεβάζοντας το «Γλάρο». Με την ίδια ομάδα την επόμενη χρονιά σκηνοθέτησε τους «Δανειστές» και το '94 το «Βυσσινόκηπο». «Στο θέατρο της Κάτιας Δανδουλάκη υπήρξε ένας καλός ηθοποιός, ο Πέτρος Φυσσούν, που έπαιζε τον Ντορν στο "Γλάρο"», θυμάται ο Λιουμπίμοφ. «Ακόμα κρατάω φιλία με την Κάτια. Λυπάμαι που δεν καταφέραμε να ανεβάσουμε το "Περιμένοντας τον Γκοντό", εξαιτίας μιας εμπλοκής με τα πνευματικά δικαιώματα. Είναι ο μοναδικός άνθρωπος με τον οποίο θα ήθελα να ξανασυνεργαστώ στην Ελλάδα. Πρέπει να ψάξω να βρω το έργο», λέει. 

Το 1995 στη Διεθνή Θεατρική Ολυμπιάδα της Αθήνας ο Λιουμπίμοφ κέρδισε με τη «Μήδειά» του το βραβείο του κοινού. Το 2001 μας επισκέφτηκε ξανά στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών με τη «Μύηση του Σωκράτη». Ο ίδιος ο Λιουμπίμοφ ερμήνευσε τότε δύο μονολόγους του Σοφοκλή. 

Από το 2006 που πρωτοανέβασε την «Αντιγόνη» επανήλθε ξανά και ξανά στη συγκεκριμένη τραγωδία, έως ότου φτάσει στη νέα τελική εκδοχή που φέρνει στην Ελλάδα. Τι είναι αυτό που τον κάνει να επιστρέφει στο κείμενο του Σοφοκλή; «Υπάρχουν θέματα αιώνια. Η "Αντιγόνη" θέτει ένα απ' αυτά. Η εξουσία και ο λαός. Αυτός είναι ο λόγος που μας ενδιαφέρει έπειτα από 2.500 χρόνια», εξηγεί. «Στην "Αντιγόνη" υπάρχουν αιώνιες εντολές. Για παράδειγμα, ότι πρέπει να ταφεί ο νεκρός ακόμη και αν ο δικτάτορας τον θεωρεί εχθρό. Στο τέλος, ο δικτάτορας τιμωρείται σκληρά για τις παραβιάσεις των εντολών. Θέλει να τρομοκρατήσει το λαό. Θεωρεί ότι έτσι θα ενισχυθεί ο θρόνος του. Πρόκειται για ένα σπουδαίο κείμενο». 

Πώς εργάζεται στην τραγωδία; Ακολουθεί ειδικούς κανόνες; «Κατ' αρχάς πρέπει να αποφασίσεις πώς θα αντιμετωπίσεις την αισθητική του είδους», ξεκαθαρίζει ο Γιούρι Λιουμπίμοφ. «Ο δε ερμηνευτής του αρχαίου δράματος πρέπει να έχει καλή φωνή, να ξέρει να αφουγκράζεται τη μουσική γραμμή που δημιουργείται και συγχρόνως να έχει αίσθηση του σημερινού κόσμου». 

Γιατί είναι απαραίτητο το τελευταίο; «Επειδή σήμερα ο κόσμος είναι τραγικός όπως παρουσιάζεται στις ελληνικές τραγωδίες», θεωρεί ο Γιούρι Λιουμπίμοφ. «Τα ζητήματα τίθενται με οξύτητα: ζωή ή θάνατος. Για παράδειγμα, θα επιζήσει ο πλανήτης ή θα πεθάνει; Μάλλον γι' αυτό το λόγο η "μεγάλη" δραματουργία, όπως αυτή των τραγικών, θα είναι πάντα αναγκαία». 

Ο Χορός ενέχει κεντρική θέση στην παράστασή του. «Στην ελληνική τραγωδία ο Χορός ξεκαθαρίζει την κατάσταση, σχολιάζει και βγάζει συμπεράσματα», τονίζει. «Γι' αυτό το λόγο κι όταν δεν "έφτασαν" τα Χορικά στη "Μήδεια", ζήτησα από τον μεγάλο ποιητή Γιόζεφ Μπρότσκι να γράψει επιπλέον».