«Σπάνια συναντάς αξιοπρεπείς ανθρώπους στο θέατρο»

• Ακάματος στα 94 έχει βάλει μπρος για τη νέα παράσταση του Ταγκάνκα, «Το σχολείο γυναικών» του Μολιέρου

Από το '64 που ίδρυσε το Ταγκάνκα, έχει αναπτύξει και τελειοποιήσει συγκεκριμένη θεατρική μέθοδο; «Ισως», απαντά αφοπλιστικά. «Καλύτερα όμως να σας το πουν αυτό εκείνοι που είδαν παραστάσεις μου. Δεν μπορείς να κάνεις τίποτα χωρίς μέθοδο.

Σκηνή από την «Αντιγόνη», τραγωδία στην οποία ο Λιουμπίμοφ επανέρχεται ξανά και ξανά  

Πρέπει να έχεις πείρα, ακόμη κι όταν φτιάχνεις κεραμικά ή καθαρίζεις πατώματα. Εγώ έχω την πείρα. Καταλαβαίνω τη μουσική διάρθρωση της παράστασης και τις παρτιτούρες του φωτισμού. Απόδειξη είναι οι 33 όπερες που ανέβασα σε διάφορες χώρες. Πότε πότε δημιουργώ μόνος μου και τα κοστούμια και το φως». Ακάματος, έχει βάλει μπρος για τη νέα παράσταση του Ταγκάνκα, «Το σχολείο γυναικών» του Μολιέρου. «Θέλω να αναδείξω τους διαφορετικούς γυναικείους χαρακτήρες», διευκρινίζει για μια δουλειά με πρωτοφανή φόρμα. Θα είναι μισή όπερα, μισή μπαλέτο, με συνθέτη τον Βλαντίμιρ Μαρτίνοφ και χορογράφο τον Αντρέι Μελάνιν. «Γέρασα για να δείξω εγώ όλες τις πιρουέτες στους ηθοποιούς!» σχολιάζει ο Λιουμπίμοφ.

Δεν το βάζει όμως κάτω. Κι ας χαρακτηρίζει «χαλασμένους» ανθρώπους» τον κόσμο που εργάζεται στο θέατρο. «Πολύ σπάνια συναντάς αξιοπρεπείς ανθρώπους», υποστηρίζει. «Οπως παραδείγματος χάριν, η Κάτια Δανδουλάκη. Γνώρισα ακόμη μια αξιοπρεπή ομάδα στο Εθνικό Θέατρο της Φινλανδίας. Στενοχωρήθηκα όταν χρειάστηκε να απολύσω δύο ηθοποιούς. Αλλά είχαν πάει άσχημα στις πρόβες και έπρεπε να αντικατασταθούν».

Δεν το βάζει κάτω, γιατί «χάρη στο θέατρο απέκτησα φίλους και γνώρισα ηθοποιούς από πολλές χώρες», όπως λέει. Με πιο αξιομνημόνευτο το θίασο με τον οποίο εργάστηκε στο Λονδίνο τα χρόνια της εξορίας. Τότε που οι Σοβιετικοί ηγέτες απαγόρεψαν δύο σκηνοθεσίες του. «Με έστειλαν να δουλέψω στο Λονδίνο», θυμάται. «Κι αφού επέστρεψα είδα μόνο τη διάλυση του θεάτρου μου. Κανείς δεν ενδιαφερόταν για θέατρο, όλοι ήταν απλώς πεινασμένοι. Ηταν η λεγόμενη περεστρόικα».

«Ηταν μια πάρα πολύ "δυνατή" ομάδα», θυμάται για το Λονδίνο. «Οι Αγγλοι ηθοποιοί είναι εξαιρετικά διαπαιδαγωγημένοι και προσπαθούν να κάνουν ό,τι προτείνει ο σκηνοθέτης». Οι Ρώσοι; «Αντιμιλάνε, λένε ότι έχουνε άλλη "αντίληψη", ενώ δεν έχουν καν διαβάσει το ρόλο τους. Αυτή είναι η συνείδηση ενός λαού τον οποίο πάντα καταπίεζαν οι ηγέτες του. Και σαν αποτέλεσμα, ο δυστυχής ρωσικός λαός έγινε σκυθρωπός και κακόβουλος!» αναφωνεί. «Οι ηθοποιοί, όπως είπε ο Αντον Πάβλοβιτς Τσέχοφ, είναι καθυστερημένοι στην ανάπτυξη 75 χρόνια. Τώρα σας φέρνουμε την παράσταση της "Αντιγόνης", που με έβαλε στο νοσοκομείο εξαιτίας της ανοησίας και της τεμπελιάς των ηθοποιών!».

Ποτέ δεν ασχολήθηκε με κάτι άλλο πέρα από το θέατρο; «Ναι. Δύο χρόνια σπούδαζα ηλεκτροτεχνία», αποκαλύπτει. «Σκαρφάλωνα σε στύλους, λύγιζα σωλήνες και συνέδεα με ηλεκτρισμό εργοστάσια.
Δύο χρόνια με χρησιμοποιούσαν οι σοβιετικές αρχές ως εργατική δύναμη. Τα παιδιά των "εχθρών του λαού" συνήθως ακολουθούσαν εργατικά επαγγέλματα. Ως εργάτης δεν είχα προβλήματα με τις Αρχές». Αντίθετα με τον εύπορο πατέρα του, αλλά και τη μητέρα του, οι οποίοι οδηγήθηκαν στη φυλακή, ενώ όλη η περιουσία τους κατασχέθηκε.

Το «ταξίδι» στο θέατρο άρχισε μετά το στρατό, όταν ο Γιούρι Λιουμπίμοφ γράφτηκε στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης της Μόσχας-2. «Ο θίασός του ήταν θαυμάσιος», αναφέρει, «αρκεί να θυμηθούμε τον Μιχαήλ Τσέχοφ και τον Ευγένιο Βαχτάγκοφ. Αλλά ο Στάλιν έβαλε λουκέτο, λέγοντας: "Δεν χρειαζόμαστε δύο Θέατρα Τέχνης -πρέπει να είναι ένα, αλλά καλό". Του άρεσαν τέτοιου είδους αστεία».
Πρόφτασε πάντως να δουλέψει ως ηθοποιός σε σοβιετικές ταινίες. Αργότερα γράφτηκε στη Δραματική Σχολή του θεάτρου Βαχτάγκοφ.

- Σε τι διέφερε το θέατρο Ταγκάνκα από τα υπόλοιπα στην ΕΣΣΔ;

«Εφερε μια νέα αισθητική, που δεν χώραγε στην έννοια του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Προσέλκυσε την προσοχή των ανθρώπων που ένιωθαν άβολα σ' αυτό το παράξενο ίδρυμα που λεγόταν Σοβιετική Ρωσία, με επικεφαλής έναν δικτάτορα -μια τον έναν, μια τον άλλον. Αφού άντεξε 75 χρόνια, μετά διαλύθηκε. Και σήμερα είναι κάτι ολωσδιόλου άνοστο -ούτε κρύο ούτε ζέστη. Αν και η Ρωσία με τον καπιταλισμό περνά εξίσου άσχημα όπως επί σοσιαλισμού».

- Αν ξεκινούσατε πάλι τη ζωή σας, με το θέατρο θα ασχολιόσασταν; Τα αισθήματά σας είναι μάλλον αμφίθυμα.

«Νομίζω πως θα ασχολιόμουν πάλι με την τέχνη. Δεν είχα πολύ ταλέντο στα μαθηματικά, αν και είχα ικανότητες στη φυσική και στη χημεία. Τα πειράματα μου άρεσαν πολύ. Γι' αυτό το λόγο βραχυκύκλωνα καλώδια ή έβαζα τα ασημένια κουτάλια της μητέρας μου στα ντουί μέχρι να λιώσουν. Ισως γινόμουν, όμως, χορογράφος. Οσο η οικογένειά μου ήταν πλούσια με έστειλε στη σχολή της Ισιδώρας Ντάνκαν να μάθω χορό. Είναι ένα σπάνιο επάγγελμα που το εκτιμώ πολύ, με εργατικούς, πειθαρχημένους ανθρώπους, που κάνουν πρακτική από επτά χρόνων. Τους προτιμώ από τους ηθοποιούς που είναι τσαπατσούληδες».*
(Στη μετάφραση από τα ρωσικά βοήθησε η Κατερίνα Μινάχινα).

• Ελευθεροτυπία, Σάββατο 21 Μαΐου 2011