Δεν κλείνει μόνο ένα μουσείο

ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

• Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ
• Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 18 Μαΐου 2011

Για όλους εμάς που ασχολούμαστε θεωρητικά ή πρακτικά με το ελληνικό θέατρο, με την ιστορία και το παρόν του, το να κλείσει το Θεατρικό Μουσείο είναι κάτι βαρύ, άσχημο, οδυνηρό.

Το Θεατρικό Μουσείο (και μαζί η Θεατρική Βιβλιοθήκη) υπήρξε ένας από τους πλέον δυναμικούς πόλους έρευνας και μελέτης του ελληνικού θεάτρου. Ηταν ένα κέντρο συνάντησης και βαθύτερης γνωριμίας με το αντικείμενο. Το να μην έχει αναπνεύσει ένας θεατρολόγος, ηθοποιός ή κριτικός το βαρύ αέρα του υπογείου του, όπου για δεκαετίες φυλάσσεται το φορτίο του ελληνικού θεάτρου, είναι αληθινά ασυγχώρητο και ώς ένα βαθμό ακατανόητο. Για όλους εμάς το κέντρο στέκει σαν μνήμη και σημείο αναφοράς.

Φαντάζομαι ότι σε μια περίοδο κρίσης υπάρχουν προτεραιότητες. Παρουσιάζονται συνήθως με το μανδύα της λογικής και της ανάγκης, στηρίζονται όμως σε σταθμά σχετικά. Σε αυτή λοιπόν την υποκειμενική κλίμακα ένα θεατρικό κειμήλιο μπορεί να βαρύνει σήμερα λιγότερο από τη φύλαξη ενός αρχαιολογικού χώρου ή την προβολή μιας τουριστικής περιοχής.

Είναι η λογική αυτή που μας κάνει να βλέπουμε το δάσος σαν σειρά από δέντρα. Και ακόμη χειρότερα, να θεωρούμε τον πολιτισμό σαν σύστημα όπου βασιλεύουν ο ανταγωνισμός και η δύναμη του ισχυρότερου. Το σύστημα, όμως, του πολιτισμού -όπως το οποιοδήποτε κοινωνικό σύστημα- στηρίζεται από και συντηρείται με την αρμονική συνύπαρξη. Και όπως σε ένα δάσος η εξαφάνιση του ενός είδους προδικάζει το μαρασμό και το χαμό του άλλου, έτσι και στο χώρο του πολιτισμού το κλείσιμο του θεατρικού μουσείου προαναγγέλλει -όχι τόσο μακριά- το μαρασμό ενός αρχαιολογικού χώρου, τον εκφυλισμό μιας τουριστικής περιοχής.

Η περιβόητη αρχαιολογική κληρονομιά απέκτησε κάποτε ριζικό για εμάς ενδιαφέρον, γιατί ενσωματώθηκε στην εθνική μας ταυτότητα. Και αυτό δεν έγινε ούτε τυχαία ούτε αυτόματα, έγινε μέσα από μια διαδικασία, στην οποία το θέατρο με τα έργα, τους εργάτες του, τη δράση του, με τη συσπείρωση και την ιδεαλιστική του βαρύτητα, έπαιξε καταλυτικό ρόλο. Γι' αυτό και το θεατρικό μουσείο μόνο θεατρικό δεν είναι. Είναι μαζί η κιβωτός πολλών αρχών του έθνους και ο εκφραστής τους με τον πιο παιδαγωγικό, τον πιο ευθύ δημοκρατικό τρόπο.

Δεν είναι επομένως μόνο ένα θεατρικό μουσείο που κλείνει. Για κάποιους -ανάμεσα στους οποίους και ο γράφων- κλείνει μαζί ένα κέντρο έρευνας και ένα βασικό, αναντικατάστατο επαγγελματικό έρεισμα. Για όλους τους άλλους -και πρέπει να το έχουν συνείδηση- κλείνει μαζί ένα μουσείο εθνικού τρόπου σκέψης, εμφάνισης, έκφρασης, νοοτροπίας, κοινωνικής και πολιτικής ταυτότητας.

Κανείς από όσους γνωρίζω δεν ισχυρίστηκε ποτέ ότι το Μουσείο ήταν χωρίς προβλήματα. Είναι, όμως, άλλο να εγκύψεις σε αυτά για να προτείνεις λύσεις, να εφαρμόσεις πολιτική, να σώσεις και να αναπτύξεις, και άλλο να βάζεις μέλη του ίδιου οργανισμού να τσακώνονται μεταξύ τους για το ποιο θα επικρατήσει πάνω στο άλλο.

Οσοι έχουν εργασθεί στην τεκμηρίωση του θεάτρου γνωρίζουν από πρώτο χέρι πως το αποτύπωμα της θεατρικής πράξης διαρκεί λίγο και χάνεται εύκολα. Είναι αποτύπωμα στο καουτσούκ. Αν δεν διατηρηθεί τη στιγμή της δημιουργίας είναι εξαιρετικά δύσκολο και όχι πάντοτε εφικτό να ανασυντεθεί από τα ισχνά και φευγαλέα κατάλοιπα. Το θεατρικό μουσείο υπήρξε για πολλά χρόνια πλήρες εργαστήριο καταγραφής της σύγχρονης δραστηριότητας (παραστασιολογικής και έντυπης), και μάλιστα σε σχεδόν «πραγματικό χρόνο». Η διακοπή της λειτουργίας του θα δημιουργήσει ένα μεγάλο κενό, που θα χάσκει στο μέλλον των θεατρικών σπουδών. Που θα χάσκει, φοβάμαι, στο μέλλον όλων των σπουδών του ανθρώπου και της τέχνης, του έθνους και της συνείδησής του.

info Σήμερα, στις 5 μ.μ., ο Σταμάτης Κραουνάκης μαζί με τη «Σπείρα Σπείρα» και ανθρώπους του θεάτρου θα μαζευτούν στην πλατεία μπροστά από το Θεατρικό Μουσείο (Ακαδημίας 50), για μια μουσικοθεατρική διαμαρτυρία.