Λυδία Κονιόρδου: «Την ύλη τη νικάς υπερβαίνοντάς την»...

 

Η Λυδία Κονιόρδου μιλάει για το οικολογικό μήνυμα της «Τρισεύγενης», τη θεατρική πρωτοπορία και τις παραστάσεις της Επιδαύρου

• Tης Γιωτας Συκκα, Η Καθημερινή, Kυριακή, 20 Mαρτίου 2011 

Γερό σκαρί η Λυδία Κονιόρδου. Την ώρα που όλοι μας μετράμε τις συνέπειες της κρίσης, τι έφερε το μνημόνιο, η τρόικα, αλλά και τι προκάλεσε η ελληνική καλοπέραση, εκείνη αποδεικνύει ότι οι ευκολίες δεν τη δελέασαν ποτέ κάνοντας πράξη όσα λέει χρόνια τώρα για την πράσινη λύση. Το μέτρο. Ζωή με λιγότερη κατανάλωση. 

Χρησιμοποιεί όλο και πιο συχνά ποδήλατο, ειδικά μετά την αλματώδη αύξηση της βενζίνης που μας έκανε όλους να γκρινιάζουμε για το πόσο ακριβά γεμίζει το ρεζερβουάρ, χωρίς ωστόσο να επιλέξουμε φθηνότερες λύσεις. Οταν δεν επιλέγει το τρένο από την Κηφισιά που κατοικεί χρόνια τώρα, κατεβαίνει όπως λέει στην Αθήνα: «σε 35 λεπτά με το ποδήλατο και ανεβαίνω σε 50. Με αυτό τον τρόπο κάνω παράλληλα και τη γυμναστική μου». 

Και αφού τα λέει όλα αυτά σαν να είναι κάτι φυσικό και κυρίως πολύ εύκολο για τις καλομαθημένες μας συνήθειες, μας επαναφέρει στην πραγματικότητα λέγοντας πως «αυτό ακριβώς είναι και το μήνυμα της “Τρισεύγενης’’. Την ύλη τη νικάει κανείς μόνο υπερβαίνοντάς την». 

Μιλάει για το οικολογικό ρεύμα της Απο-ανάπτυξης, εξηγώντας πως «αν συνεχίσουμε να καταναλώνουμε ενέργεια με αυτούς τους ρυθμούς θα σκεπάσουμε τον πλανήτη με φωτοβολταϊκά. Δεν είναι λύση. Πρέπει να μάθουμε να καταναλώνουμε λιγότερη ενέργεια. Να θερμαίνουμε με άλλο τρόπο. Δεν θα γίνει αμέσως». Θα χρειαστούν γενιές, το παραδέχετα, ι αλλά σπεύδει να θυμίσει «πως η ζωή ενός ανθρώπου είναι μια σταγόνα στον ωκεανό της ανθρώπινης εξέλιξης». 

Τι σχέση έχει η «Τρισεύγενη» του Κωστή Παλαμά που γράφτηκε το 1902 με όλα αυτά; Είναι ιδιαίτερο έργο, λέει η Λυδία Κονιόρδου, λίγες ώρες πριν από το ανέβασμά της. «Τη νιώθω σαν μια φωνή του ποιητή, να μας δείξει ότι η ύπαρξή μας δεν αποτελείται μόνο από ύλη, αλλά και ένα κομμάτι το οποίο μέσω της ψυχής συνδέεται με το σύμπαν». 

Το παραδέχεται. Είχε και η ίδια ένα κράτημα όταν της πρότεινε ο Γιάννης Χουβαρδάς να σκηνοθετήσει το μοναδικό θεατρικό κείμενο του Παλαμά. «Βυθίστηκα. Ξαναδιαβάζοντάς το είδα πόσο σπουδαίο κείμενο είναι, ποιητικό και συμβολικό. Απλώς γράφτηκε σε μια εποχή ανέτοιμη να το κατανοήσει». Το συνδέει μάλιστα με τα μεγάλα ποιητικά έργα τόσο της αρχαιότητας όσο και της αναγέννησης. «Δυστυχώς αποθαρρύνθηκε ο Παλαμάς να συνεχίσει να γράφει για το θέατρο. Ο Χρηστομάνος το έκοψε σε τέτοιο βαθμό που ο ποιητής τού απαγόρευσε να το ανεβάσει. Θεωρήθηκε φλύαρο, ότι δεν έχει σωστή δομή». Παρ’ όλα αυτά μετράει ώς σήμερα τέσσερα ανεβάσματα στο Εθνικό. «Το θεωρώ σοφά δομημένο, όσο για τους μονολόγους του χαρακτηρίζονται από βαθιά υπαρξιακό δίλημμα, αυτό δηλαδή που μας προβληματίζει πέρα από τη σύμβαση της πλοκής. Γιατί το θέμα δεν είναι αν θα πεθάνει η ηρωίδα».

• Αγάπη χωρίς όρους

Η Τρισεύγενη, που υποδύεται η Στεφανία Γουλιώτη, μιλάει για την ελευθερία «όχι την άναρχη, αλλά αυτή που τη χαρακτηρίζει η γενναιοδωρία. Την αποδοχή του ενός από τον άλλον, την αγάπη χωρίς όρους και συμβόλαια συνύπαρξης, θίγοντας όμως και τη σημασία της τέχνης στη ζωή μας». Ολα αυτά μέσα από μια ανεκπλήρωτη αληθινή ιστορία αγάπης, που ο Παλαμάς γνώριζε από τον τόπο καταγωγής του. Μια ιστορία από το Μεσολόγγι που μας θυμίζει τον «Ρωμαίο και την Ιουλιέτα», είναι όμως πιο σύνθετη από εκείνη του Σαίξπηρ: «Ο ήρωας έχει ένα δίλημμα σχεδόν αμλετικό, αλλά και η ηρωίδα διχάζεται ανάμεσα στον κόσμο που κινείται και στην ελευθερία της ψυχής». 

Τι σχέση έχει αυτή η ελεύθερη δυναμική κοπέλα, «πλάσμα αγγελικό και δαιμονικό, νεράιδα μαζί και άνθρωπος», με τα ανυπόταχτα σύγχρονα κορίτσια; «Εν δυνάμει την κουβαλάμε όλοι μας. Είναι έννοια και ιδιότητα που τη λαχταράμε. Η εποχή μας, με όλους τους τρόπους, μας καταδεικνύει το αδιέξοδο του αυτοπεριορισμού μας στην ύλη σαν ανθρωπότητα. Στερεύει ο πλούτος που υπάρχει στον πλανήτη, αυξάνεται η μετανάστευση για τροφή, για ένα κομμάτι ψωμί, βλέπουμε το αδιέξοδο του καταναλωτισμού και ίσως τον εφιάλτη που έρχεται όταν χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία φτάσουν στο επίπεδο της ζωής και της σπατάλης των Αμερικανών. Τότε θα χρειαστούμε τρεις πλανήτες για να επιβιώσουμε σαν ανθρωπότητα. Αν η ανθρωπότητα δεν αφυπνιστεί και δεν αποσυνδέσει την ευτυχία της από την ύλη, οδηγούμαστε στην καταστροφή όπως η Τρισεύγενη».

• Για το φολκλόρ

Τη ρωτάω γι’ αυτό που λένε συχνά για τις παραστάσεις της. Οτι έχουν μια φολκλόρ ματιά. «Οσο φολκλόρ είναι η χρήση παλιών ρούχων χωρίς αιτία, άλλο τόσο φολκλόρ είναι και η χρήση ενός μπλουτζίν χωρίς αιτία. Μιας τουαλέτας ή ενός κοστουμιού, που τα χρησιμοποιούμε σε μια παράσταση μόνο και μόνο για να εντυπωσιαστεί ο θεατής. Δεν έχω τέτοια συμπλέγματα. Οταν ένα έργο στο μεγαλύτερο μέρος του ασχολείται με τις στάμνες, εγώ πρέπει να βάλω μπιτόνια;». 

Μιλάει με ένταση για την παρεξήγηση της πρωτοτυπίας που ζούμε τα τελευταία χρόνια. «Ολες οι προσεγγίσεις είναι ευπρόσδεκτες. Δεν καταλαβαίνω τους αποκλεισμούς. Είτε αφορούν μια κλασική παράσταση είτε μια μοντέρνα. Και εν τέλει, τι είναι πρωτοπορία, να βάλω τους ηθοποιούς μιας παράστασης να φορούν κασκετάκια του γκόλφ αντί για κράνη; Αυτό είναι συμπλεγματικό». 

Η συζήτηση μοιραία στρέφεται στις παραστάσεις της Επιδαύρου. Εκεί είναι κατηγορηματική: «Αναπολώ να δω κάποια στιγμή αρχαίο δράμα με χλαμύδα. Να ξαναδούμε τις πτυχώσεις μέσα από μια σύγχρονη ματιά. Το καλοκαίρι, για παράδειγμα, βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα την παράσταση του Οστερμάγιερ, αλλά δεν κατάλαβα γιατί έβαλε στη θέση των σπαθιών μπαστούνια του γκολφ και να γίνονται σπαθογραφίες με μπαστούνια; Αυτό με ξενέρωσε». Τα κοστούμια, πιστεύει η Λυδία Κονιόρδου, πρέπει να δικαιώνονται μέσα από το ανέβασμα του έργου. 

Και όταν τη ρωτάμε τι είναι τελικά σύμβαση για εκείνη και τι πρωτοπορία, μας δίνει το παράδειγμα της παράστασης του Μπέργκμαν με τη «Μαρκησία ντε Σαντ» του Μισίμα. «Απολύτως μοντέρνα και με τα πλήρη κοστούμια της εποχής. Εάν η πρόθεση είναι να αποκαλύψεις την εσωτερική δομή του έργου και όχι να εκπλήξεις με μια νεωτερικότητα, το ίδιο το έργο θα σου υποδείξει το κοστούμι. Αν διαβάζεις ένα θεατρικό κείμενο οριζόντια, τότε το κοστούμι παίζει μεγάλη σημασία, αν όμως το έργο διαβάζεται μέσα από την αρχιτεκτονική του τότε δεν είναι ο πρώτος λόγος το ρούχο. Και εν τέλει, όταν γίνεται τόσος λόγος χάνουμε την ουσία και μένουμε στο περιτύλιγμα».

• «Ο πολιτισμός μας ζητάει διαρκώς νέο αίμα»

Από το ξεκίνημά της το 1977 με το Θέατρο της Ανοιξης του οποίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος και στη συνέχεια για μια δεκαετία στο Θέατρο Τέχνης έμαθε τι μπορεί να καταφέρει η συλλογικότητα στη θεατρική τέχνη. Αλλά και η αφοσίωση και οι υψηλοί στόχοι. «Πιστεύω πάντα στην έννοια του κοινού εκφραστικού κώδικα. Τώρα, αν γίνει με μια ομάδα ή με κάποιο άτομο είναι θέμα γενιάς. Υπάρχουν νέοι αφοσιωμένοι ηθοποιοί που δεν σκορπίζονται. Ακόμη και αν κάνουν κάτι για επιβίωση, θα επανέλθουν και θα ψάξουν βαθύτερα». Το σημαντικό, όπως έμαθε, δεν το αποκτάς εύκολα. «Αυτό για το οποίο δυσκολεύεται κανείς, μένει». 

Πολλοί συνομήλικοι συνάδελφοί της μιλούν για νεολαγνεία στον χώρο του πολιτισμού. Η ίδια το θεωρεί κατανοητό. «Ο πολιτισμός μας είναι γέρικος, οπότε ζητάει σαν βαμπίρ να τροφοδοτηθεί από νέο αίμα. Το πρόβλημα είναι τι θα θελήσει ο νέος. Αν δώσει το αίμα του στο βαμπίρ, θα χαθεί. Αν διατηρήσει όμως το θέμα της νεότητας σαν την κινητήρια δύναμη για να εξελιχτεί ο ίδιος, τότε ίσως μας οδηγήσει ένα βήμα πιο πέρα». 

Στο τιμόνι των Δημοτικών Περιφερειακών Θεάτρων του Βόλου και της Πάτρας απ’ όπου πέρασε δούλεψε γι’ αυτό που πιστεύει, την περιφέρεια. Ετσι κι αλλιώς, της αρέσει όπως λέει η δουλειά της να μην περιορίζεται. «Με ανανεώνει η επαφή με ένα άλλου είδους κοινό το οποίο λαχταρά να συνδεθεί με τον πολιτισμό. Αυτό μου δίνει μια διαφορετική ώθηση από το μυημένο κοινό το οποίο μπορεί να είναι πιο ενημερωμένο, αλλά μερικές φορές και πιο βαριεστημένο». 

Τη ρωτάω για το μπλέξιμό της με την πολιτική και τι άφησε πίσω της αυτή η εμπειρία. Ομως, την ανάμιξή της με τους Οικολόγους Πράσινους τη χαρακτηρίζει «αναγκαιότητα». «Οταν ακούω να μου λένε “ανακατεύεσαι με την πολιτική’’ είναι σαν να μου λένε ότι κάνω καριέρα. Δεν έχω τέτοιες φιλοδοξίες. Πολιτική είναι και το θέατρο. Εγώ δεν αισθάνομαι ότι κάνω τέχνη για την τέχνη, αλλά ότι είμαι στρατευμένη στο θέατρο. Η τέχνη είναι για να αποκαλύψει, να ανυψώσει τη συνείδηση, να ρίξει φως. Οι οικολόγοι κινητοποίησαν την κοινωνία τη στιγμή που έπρεπε. Ολα τα κόμματα χρησιμοποίησαν, έστω και ρητορικά, τις ιδέες που πρεσβεύουν οι Οικολόγοι Πράσινοι. Ολο και περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι πρέπει να σωθεί ο πλανήτης. Οτι δεν έχουν άλλη επιλογή».