Κώστας Κουτσολέλος και Αντριάνα Αλεξίου: ο «Γαιοκτήμονας» και ο «Αγγελος της Απελπισίας»
Το κείμενο του 1979 είναι κάτι σαν ρέκβιεμ μιας επανάστασης που
δεν έγινε (Τρίτος Κόσμος) ή μιας επανάστασης που έγινε και απέτυχε
(Οκτωβριανή), μια έμμεση αναμέτρηση με το σταλινισμό, αλλά και με το
μοτίβο της προδοσίας που απασχολούσε τον προνομιούχο ποιητή των δύο
Γερμανιών (αυτοβιογραφία) και ίσως υπενθύμιση για τις γενιές της
μετα-παγκοσμιοποίησης. Ποια είναι όμως η έννοια της επανάστασης σήμερα,
μετά την παταγώδη συντριβή των παλιών ιδανικών;
Το ζήτημα της ματαιωμένης εξέγερσης στην μακρινή, συμβολική
Τζαμάικα του Μίλερ βυθίζεται και επαναναδύεται μέσα σε ένα χείμαρρο
σουρεαλιστικής μεγαλόστομης λεξιλαγνείας, μια οντότητα per se, σχεδόν
ισόποση των πολιτικών στοχασμών. Λόγος πληθωρικός, φορτισμένος με
παραληρηματικά «αιμοβόρες» εικόνες («θέλω να φάω το φύλο σου και να
γεννήσω έναν τίγρη που θα καταβροχθίσει το χρόνο...»), βαρύς από
σιβυλλικές μεταφορές και ξεπερασμένα τσιτάτα.
Ωστόσο, αυτό το λεκτικά δύστροπο περιβάλλον, ιδεολογικά
διφορούμενο κι επιπλέον δραματουργικά κατακερματισμένο σε αυτόνομες,
συχνά αντιδραματικές σκηνές λόγω των μακροσκελών μονολόγων, περιέχει
ακόμη ζωτικούς χυμούς. Μεγάλη ανάσα είναι η ειρωνεία του, ενώ εγρήγορση
προκαλούν οι καυστικοί συλλογισμοί του Μίλερ για το ρουν της Ιστορίας,
κυμαινόμενοι ανάμεσα σε ιστορικό σκεπτικισμό («η σκλαβιά είναι νόμος της
φύσης, παλιά όσο η ανθρωπότητα») και ασίγαστη αντίσταση («όσο υπάρχουν
αφέντες και σκλάβοι, η αποστολή μας δεν έχει τελειώσει»).
Καθώς πάνω από τα ερείπια των μεγάλων ιδεών της ανθρωπότητας ο
άνθρωπος διαπιστώνει την αδυναμία του μπροστά σε έναν αποκτηνωμένο
εχθρό, τον καπιταλισμό, και στις νέες καταστροφικές προκλήσεις
(οικονομικές, οικολογικές, πολιτικές), οι μιλερικές οβίδες μάς θυμίζουν
ότι το όραμα ενός θετικού μέλλοντος δεν έχει τελειώσει.
Στην Ομάδα «Προτζέκτορ» ο Μίλερ βρήκε έναν σχεδόν ιδανικό
συνομιλητή, που κατανόησε τους σαρδόνιους γρίφους του και εμείς μαζί
τους, μεταφράζοντάς τους σε γλαφυρό, αν και κάπως υπερτροφικό θέατρο.
Παιγνιώδεις, ευφυείς, ευέλικτοι, οι εφτά ηθοποιοί γλεντούν τις αχανείς
δυνατότητες ενός θεάτρου-εν-θεάτρω και τη σκωπτικότητα που διαπερνά
μέχρι και τις λιγοστές δραματικές στιγμές, όπως την αμείλικτη καταγγελία
του Σκλάβου («το κακό με σας είναι ότι δεν πεθαίνετε, γι' αυτό
σκοτώνετε...»).
Με διαφορετικό προσωπικό ύφος ο καθένας, οι νέοι ηθοποιοί
γειώνουν τον στριφνό ποιητικό λόγο του Μίλερ και τα σύνθετα πολιτικά
σχόλιά του. Σαρκαστικά, υπαινικτικά, μπουφόνικα ή κυνικά, απαγγέλλουν
ρόλους, τραγουδούν ή ψιθυρίζουν κολλητά στο μικρόφωνο σκέψεις για τη
χαμένη επανάσταση, όλοι μαζί, σε δυάδες ή τετράδες, χαμογελαστοί έως
ξεκαρδισμένοι, ενώ βάφονται και ξεβάφονται επί σκηνής, πίνουν νερό,
αλλάζουν ρούχα, μάσκες, αξεσουάρ, με φόντο ένα μάλλον μαθητικό σκηνικό
από ζαχαροκάλαμα και πλαστικές διαφάνειες. Ενα κασετόφωνο επαναλαμβάνει
ad absurdum επαναστατικά τσιτάτα, ενώ άλλα διαλαλούνται ζωντανά σαν από
μανάβηδες της λαϊκής.
Είναι αλήθεια ότι ο σκηνοθέτης Ανέστης Αζάς χρησιμοποιεί το
κείμενο λίγο σαν τραμπολίνο. Σαν να μην το εμπιστεύεται, το επαυξάνει
και το στολίζει με προσθήκες, διογκώσεις, μετατοπίσεις ρόλων στο
αντίθετο φύλο, παρωδώντας ό,τι υπάρχει και δεν υπάρχει, με αποτέλεσμα να
μην ξεχωρίζουμε τον Γαιοκτήμονα (Κώστας Κουτσολέλος) από τον Χωρικό
(Στάθης Κόκκορης) ή τον Σκλάβο (Σύρμω Κεκέ) παρά μόνο από τα λόγια τους.
Μέσα στη θεατρική ευωχία διαχέονται οι περίφημοι Τρεις Κόσμοι της
«Αποστολής», αλλά και οι αινιγματικές παρουσίες Πρώτος Ερωτας (Νατάσσα
Μαρματάκη), Αγγελος της Απελπισίας (Αντριάνα Αλεξίου) και ο καφκικός
Ανδρας στο Ασανσέρ (ως χορικό) που εκβράζεται στο Περού, μετά μια
αγωνιώδη, ενοχική αναζήτηση του Διευθυντή, με την Εντολή παραμάσχαλα, σε
ένα αχανές γραφειακό συγκρότημα.
Εντούτοις, σε αυτή την υπερ-θερμασμένη περφόρμανς κάτι σοβαρό
συμβαίνει, που συνδέει προς το τέλος με συγκλονιστικό τρόπο θέατρο και
πραγματικότητα. Το «θέατρο της επανάστασης» τελειώνει με την επίσημη
ματαίωση της Αποστολής από τον Γαιοκτήμονα, πρώην σύντροφο και τώρα
προδότη («θέλω το κομμάτι μου από το γλυκό του κόσμου -εσείς δεν έχετε
μαχαίρι»). Ακίνητοι και αγέλαστοι οι ηθοποιοί ανακοινώνουν τη λήξη και
της δικής τους παράστασης. Επιστροφή στην αληθινή ζωή. Το συμπέρασμα «ο
κόσμος θα γίνει όπως ήταν- πατρίδα για αφέντες και δούλους» αντηχεί μέσα
στη μεγάλη αίθουσα ήσυχα, σαν μετά από μπόρα. Τελειωτικό; Αντιθέτως.
Ερμηνεύουν επίσης: Ηλίας Κουνέλας, Αρης Τσαμπαλίκας. Σκηνικά-κοστούμια: Βασίλης Νούλας. Μετάφραση: Ελένη Βαροπούλου. *
No comments:
Post a Comment