- ΟΙ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΕΙΟΙ «ΕΜΠΟΡΟΙ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ» ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΟΔΩΡΗ ΑΜΠΑΖΗ ΣΤΗ ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΩΝ
Σαν «μια παράσταση που πιο πολύ ακούς, παρά βλέπεις» είχε περιγράψει τους «Εμπόρους των Εθνών» του Παπαδιαμάντη ο Θοδωρής Αμπαζής.
Παράσταση που σκηνοθέτησε εμπνευσμένα για τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Εχει απόλυτο δίκιο. Ο παπαδιαμάντειος λόγος δουλεύτηκε για πέντε μήνες από τους ηθοποιούς και τους μουσικούς της ομάδας «Oπεrα» σαν μια μουσική παρτιτούρα ή ένα θεατρικό ορατόριο. Αξιοποιήθηκαν ο ήχος, η τονικότητα και ο ρυθμός της απαστράπτουσας, παλλόμενης σαν θάλασσα γλώσσας, με απρόβλεπτα, άκρως συγκινητικά αποτελέσματα.
Στους «Εμπόρους», «δημοφιλές σίριαλ της εποχής του» (δημοσιευόταν το 1882 στο περιοδικό «Μη χάνεσαι», κάνοντας τα τεύχη του ανάρπαστα), μια καλλονή απ' τη Νάξο, η Αυγούστα, απάγεται απ' τον φιλήδονο Βενετό αριστοκράτη πολεμιστή Μάρκο Σανούδο. Ο ερωτευμένος σύζυγός της Ιωάννης Μούχρας την αναζητεί οκτώ χρόνια απεγνωσμένα απ' την Κωνσταντινούπολη έως τη Βενετία, για να τη βρει τελικά στη ναυαρχίδα του Σανούδου την ώρα που γινόταν στάχτη. Ο ίδιος ο Σανούδος είχε διατάξει τον εμπρησμό της. Νωρίτερα, στη Βενετία, ο δυστυχής σύζυγος έχει συναντήσει μόνο τον απαγωγέα, καθώς η καλή του από «διαβολικόν έρωτα» για τον αρπαγέα της, που όμως δεν της ανταπέδιδε τα αισθήματά της, είχε καταφύγει σε μοναστήρι της Πάτμου. «Επειδή το ανωφερές έχει κατάβαση και η πτήση πτώση» όδευε σαν μαγνητισμένη προς την αυτοκαταστροφή της. Ψάχνοντας τον Σανούδο, από μια σατανική σύμπτωση, έγινε παρανάλωμα του πυρός στο σκαρί του. Μέσα απ' τις φλόγες με νεύματα ζητούσε από τον αποσβολωμένο σύζυγό της, που έπεφτε στα κύματα, να τη συγχωρέσει.
Σαν συμφωνικό έργο
«Είναι σαν μια κινηματογραφική υπερπαραγωγή που σου εξάπτει τη φαντασία. Φαντάζεσαι όσα περιγράφει. Εμείς προσπαθούμε να χρησιμοποιήσουμε τη δύναμη του λόγου που δημιουργεί όλες αυτές τις "κινήσεις"», εξηγεί ο σκηνοθέτης, που θεωρεί τους «Εμπόρους» το «ιδανικότερο έως σήμερα υλικό» για την ομάδα του στη δεκάχρονη αναζήτηση της χρυσής φόρμουλας στη μίξη μουσικής και θεάτρου. Μάλιστα, έφτασε στο σημείο να αντιμετωπίσει και να χωρίσει τις σκηνές με μουσική ορολογία: Νάξος-η αρπαγή: adagio. Βενετία-η εκδίκηση: animato. Πάτμος-η εξομολόγηση: grave. Νάξος-η επιστροφή: presto adagio.
«Η παράσταση έχει οικοδομηθεί σαν ένα συμφωνικό έργο», επισημαίνει ο σκηνοθέτης και συνθέτης. «Ο Παπαδιαμάντης μέσα από την επιλογή συλλαβών και φωνηέντων, έχει συνθέσει ένα συμφωνικό έργο με ένα λόγο που, ακόμη και αν δεν κατανοείς μια λέξη, σε οδηγεί ψυχο-ακουστικά σε όλη την ατμόσφαιρα της περιπέτειας που έχει φτιάξει. Αν το λόγο του τον αναπνεύσεις, τον μιλήσεις φωναχτά, οδηγείσαι και στην κατανόηση της ιστορίας».
Ο θεατής παρακολουθεί στη Στέγη μια καλοδουλεμένη σκηνική μηχανή που αφηγείται λέξη λέξη το έργο του Παπαδιαμάντη, με όχημα τη φωνή (σε πρόζα, λαρυγγισμούς ή τραγούδι), το σώμα («η κίνηση προσθέτει οπτικούς ήχους»), τη ζωντανή μουσική (τσέλο και κρουστά) και τα βίντεο -κυρίως μια θάλασσα σε διαρκή κίνηση, αλλά και η σκηνική δράση μιξαρισμένη, διαθλασμένη με προβιντεοσκοπημένο υλικό. Σε ένα αποτέλεσμα - κέντημα και καθρέφτη των δωδεκάχρονων αναζητήσεων του Αμπαζή, ο οποίος δικαίως αισθάνεται ότι βρίσκεται στην πιο ώριμη περίοδο της καριέρας του.
Βεβαίως, η πραγμάτωση μιας τόσο λεπτομερούς και απαιτητικής παρτιτούρας απαιτούσε «κοπιαστική προετοιμασία και τεράστια πειθαρχία» από πλευράς ερμηνευτών και ταυτόχρονα την «ψυχική κατάθεσή» τους. Ο Αμπαζής είναι ευγνώμων γιατί την εισέπραξε απλόχερα.
«Εμποροι των Εθνών» ο τίτλος του έργου, που εκτυλίσσεται μεταξύ 1199 και 1207, λίγο πριν αλλά και μετά την Αλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους (Τέταρτη Σταυροφορία). Θα περίμενε κανείς να εμπεριέχει κι ένα αιχμηρό πολιτικό σχόλιο στο φόντο ή το περιθώριο της τραγικής ερωτικής ιστορίας. Και όντως, αποδίδει την αναδυόμενη συγκρουσιακή σχέση Ανατολής και Δύσης, Βενετών και Ελλήνων, Ελληνορθόδοξης Ανατολής και Ρωμαιοκαθολικής Δύσης.
Δίπολο
«Υπάρχει ένα δίπολο: της ορθοδοξίας και του ρωμαιοκαθολικισμού. Από τη μια είναι ο ορθόδοξος Ναξιώτης σύζυγος που υπομένει τα πάντα με καρτερία λόγω της αγάπης για τη γυναίκα του και, από την άλλη, ο αρπακτικός ρωμαιοκαθολικός Βενετός Μάρκος Σανούδος, τον οποίο ενδιαφέρει μόνο η κατάκτηση εδαφών και γυναικών. Η Βενετία ήταν η Αμερική της εποχής. Είχε την τάση να αρπάζει ό,τι θέλει και να μοιράζει τον κόσμο και τα νησιά. Οπότε υπάρχει στο έργο του Παπαδιαμάντη και πολιτική», τονίζει ο Αμπαζής. «Αλλά το έργο είναι κυρίως ερωτικό. Θυμίζει το παιχνίδι με τη φωτιά. Γενικότερα ο Παπαδιαμάντης ασχολείται με τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης. Στους "Εμπόρους" είναι ακόμη πιο έντονο αυτό. Σαν να τους τραβάει τους ήρωές του ένας μαγνήτης στην καταστροφή».
* Οι «Εμποροι των Εθνών» θα παρουσιάζονται στη Στέγη του Ωνασείου ώς τις 6 Νοεμβρίου, με τους ηθοποιούς Κωνσταντίνο Αβαρικιώτη, Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Κώστα Καλλιβρετάκη, Νέστορα Κοψιδά, Μαρία Παρασύρη, Δανάη Σαριδάκη και τους μουσικούς Ιάκωβο Παυλόπουλο και Σοφία Ευκλείδου. Δραματουργική επεξεργασία: Ελσα Ανδριανού. Σκηνοθεσία-μουσική: Θοδωρής Αμπαζής. Σκηνικά-κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου. Βίντεο: Στάθης Αθανασίου. Χορογραφία: Ζωή Χατζηαντωνίου. Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου.
No comments:
Post a Comment