Επτά θανάσιμες αμαρτίες στην πόλη των Δόγηδων

Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 24 Οκτωβρίου 2011

• ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΑΠΟ 7 ΔΙΑΣΗΜΟΥΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΕΣ ΣΤΗΝ 41η ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΜΠΙΕΝΑΛΕ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ
• 41ο Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου της Βενετίας

Της ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΜΑΤΖΙΡΗ

Η φετινή 41η Θεατρική Μπιενάλε της Βενετίας έληξε πριν από λίγες μέρες με κατάμεστες αίθουσες και μια ευφρόσυνη αίσθηση ανανέωσης και δημιουργικότητας, ανατρέποντας το παράδοξα άτονο και ασυνάρτητο προφίλ ενός φεστιβάλ που, παρ' ότι το αρχαιότερο της Ευρώπης, σπάνια παύει να θυμίζει καχεκτικό παράρτημα της κινηματογραφικής Μόστρα και της Εικαστικής Μπιενάλε.

Η «επικίνδυνη» αλλά και χιουμοριστική αντιστροφή φύλων από τον Γιαν Φαμπρ σε επιβλητικό παλάτσο της ΒενετίαςΟ καλλιτεχνικός διευθυντής της τρέχουσας διετίας, Καταλανός σκηνοθέτης Αλεξ Ριγκόλα, έκανε τα κεσάτια (ισχυρές περικοπές του προϋπολογισμού) αρετή, οργανώνοντας εργαστήρια για επαγγελματίες του θεάτρου με εφτά διάσημους, ετερόκλητους σκηνοθέτες και με εξέχοντες «masters» σκηνογραφίας, φωτισμών, βίντεο, χορογραφίας και κριτικής.

Τα εντυπωσιακά αποτελέσματα, αιχμή των φετινών εκδηλώσεων, με τίτλο «Εφτά θανάσιμες αμαρτίες», παρουσιάστηκαν σε μίνι-παραστάσεις την τελευταία μέρα του φεστιβάλ, στη διάρκεια ενός συναρπαστικού περίπατου-διείσδυση σε μια θεατρικά απροσπέλαστη Βενετία: αίθουσες παλατιών, συναυλιών, μουσεία, βιβλιοθήκες, πανεπιστημιακά ινστιτούτα.

Τα σώματα των ηθοποιών, γυμνά τις περισσότερες φορές, κόμιζαν στους επιβλητικούς χώρους μια ασυνήθιστη ζωντάνια που καθρέφτιζε την ιδιοσυγκρασία και τις εμμονές τού εκάστοτε καλλιτέχνη.

Μονάχα ο Καταλανός Καλίξτο Μπιέιτο καταπιάστηκε με μια παραδοσιακή αμαρτία, σε ένα τολμηρό, πολυεθνοτικό βαριετέ γύρω από το φθόνο του πέους. Στην κατακόκκινα φωτισμένη κεντρική αίθουσα του ιστορικού Φενίτσε, ο Ρομέο Καστελούτσι με όχημα οκτώ νέους ηθοποιούς έδωσε σωματική μορφή στους σπασμούς και το ντελίριο αυθεντικών, ανατριχιαστικών ντοκουμέντων εξορκισμού και συνομιλίας με νεκρούς και πνεύματα του Σατανά, που ηχογραφήθηκαν στις δεκαετίες του '40 και του '60 σε Ευρώπη και Αμερική. Στην γκροτέσκα αντιστροφή φύλων του Φλαμανδού Γιαν Φαμπρ, πέντε λεπτόσωμες κοπέλες σε κοστούμι και γραβάτα σέρνουν από το λουρί και κακοποιούν σεξουαλικά πέντε ρωμαλέους τραβεστί, σε μια κλιμάκωση βίας, παραδόξως όχι δίχως χιούμορ, με τίτλο «Ερωτας». Ο συμπατριώτης του Γιαν Λάουβερς τορπιλίζει την αυστηρότητα του αρχαιότερου κονσερβατόριου της πόλης, αναπαρασταίνοντας τη λαγνεία μέσα από το παιχνίδι οκτώ ηθοποιών που τσιτσιδώνονται, αυνανίζονται, κυνηγιούνται με χαρά παιδιών μέχρι το τελικό χάος, υπό τους ζωντανούς ήχους του Ρέκβιεμ του Μότσαρτ.

Φτωχή και αγέλαστη ήταν, αντίθετα, η παραβολή του «τρομερού παιδιού» του ισπανόφωνου θεάτρου Ροντρίγκο Γκαρσία στο προαύλιο του κτιρίου, με κουκουλωμένους «μοναχούς» να ρίχνουν πασιέντσες. Με αφοπλιστικά γοητευτικό χιούμορ, ευφάνταστη και καίρια εμφανίστηκε η αλληγορία της γραφειοκρατικής και δημοσιοϋπαλληλικής κατάρας του Αργεντινού Ρικάρντο Μπάρτις -αληθινή ανακάλυψη του φεστιβάλ- και των εξαιρετικών ηθοποιών του, σε μια ζωοφόρο αντίστιξη στη βλοσυρή αρχαιοπρέπεια της Biblioteka Ateneo Veneto.

Σε ένα βισκοντικό σκηνικό υψηλής κομψότητας 1900, με θέα το ηλιόλουστο Γκραν Κανάλ, ανέπτυξε περιεκτικά και ατμοσφαιρικά την αμαρτία της παιδοφιλίας ο Τόμας Οστερμάιερ με συνεργό έναν έξοχο Γιόζεφ Μπιερμπίχλερ. Ο λόγος του Τόμας Μαν μοιρασμένος στην παρέα μητέρας, αδελφών και νεαρού (εδώ θηλυκού) Τάτσιο, υπό τους ζωντανούς ήχους του Αντάτζιο του Μάλερ. Μια σπουδαία, έστω μισάωρη, θεατρική εμπειρία.

Κύριο πρόγραμμα

Οι παραπάνω σκηνοθέτες συμμετείχαν και στο κεντρικό βραδινό πρόγραμμα με γνωστές παραγωγές τους, κάποιες προσκεκλημένες και του Ελληνικού Φεστιβάλ. Οστερμάιερ με «Αμλετ», Γιαν Λάουβερς με «Το δωμάτιο της Ισαβέλας», Καστελούτσι με «Περί της έννοιας του προσώπου του Υιού του Θεού», Γιόζεφ Νατζ με «Βόιτσεκ», Ροντρίγκο Γκαρσία με «Ο θάνατος και μετενσάρκωση ενός κάουμποϋ», ο χαρισματικός άγνωστός μας Ρικάρντο Μπάρτις με «Το Μποξ», μια έξοχη μεταφορά της βίας στην αργεντινή ιστορία, μέσα από την τελετουργία του μποξ, με πολύ ακορντεόν και «αθλητική χορογραφία». Ο μονόλογος του Ε. Α. Πόε «Εξαφάνιση» του περιβόητου «Ταραντίνο» Καλίξτο Μπιέιτο της ευρωπαϊκής σκηνής στο ατμοσφαιρικό Τεάτρο Γκολντόνι, υπήρξε μολαταύτα μια ελάχιστα ταραχοποιός εμπειρία, παρά τις επίμονες «γοτθικές» ομίχλες σε σκηνή και πλατεία και τη μεσήλικη ζέση του πολυβραβευμένου κινηματογραφικού ηθοποιού Χουάν Ετσανόβε. Θρίαμβος της βραδιάς, η βραχνή, jazzy Ισπανο-Σκοπιανή τραγουδίστρια-πιανίστα Μάικα Μακόφσκι.

Το σώμα - χίλιες λέξεις

Με μια καλτ παραγωγή του 1996 εμφανίστηκε ο Ουγγρογάλλος χορογράφος Γιόζεφ Νατζ στο λαβυρινθώδες Αρσενάλε (μεσαιωνικά πολεμικά ναυπηγεία). Και ο «Βόιτσεκ» του είναι μια «εικαστική εγκατάσταση» με παραπομπές στη ζωγραφική των Μπρίγκελ, Μπος και Σαγκάλ. Η ιστορία του τραγικού κουρέα του Μπίχνερ που σκότωσε από έρωτα ξεδιπλώνεται ως λοξή παντομίμα σαλεμένων τρωγλόβιων, μέσα σε ένα ασφυκτικό «cabinet le curiosite», με στραβές καρέκλες και παράθυρα, λεπίδες και τσεκούρια που αστράφτουν στο ισχνό φως της λάμπας, μουγκές κινήσεις απελπισίας ντυμένες σε σκοτεινό, βίαιο χιούμορ. Νοσφεράτου, τσίρκο, ο ήχος του τσίτερ, μακριές σιωπές συγκροτούν τη δύσληπτη, γοητευτική βραδιά.

Ενας μεγάλος πειραματιστής του σύγχρονου ιταλικού χοροθεάτρου, ο Βιρτζίλιο Σιένι, παρουσίασε με τον 80χρονο πατέρα του στο αρχοντικό Φοντατσιόνε Τσικ, στο νησί του Αγίου Γεωργίου, το εξόχως μινιμαλιστικό 45λεπτο δρώμενο OSSO. Ενας διάλογος πατέρα-γιού χτισμένος πάνω στο συνεσταλμένο σώμα του ηλικιωμένου ερασιτέχνη και στο αδρεναλούχο σώμα του γυμνασμένου χορευτή.

Με ασύλληπτη ακρίβεια παραστώνται καθημερινές λεπτομέρειες και μιμητικές ασκήσεις των δύο ανδρών σαν είδωλα σε καθρέφτη. Το αθόρυβο, μοναχικό ταξίδι εξελίσσεται σε μια τελετουργία ζωής βαθιά συγκινητική και προσωπική, ίσως με μυστηριώδεις αυτοβιογραφικές πτυχές που αποκαλύπτονται με κάποια ειρωνεία και συνειδητή ειλικρίνεια.

Χέρια που τείνουν τρέμοντας στον άλλο, παράλληλοι βηματισμοί, αδιόρατα προστατευτικές μυϊκές χειρονομίες και πατρικά βλέμματα εμπιστοσύνης,προσπαθούν να «αγκαλιάσουν» το κενό που αυξάνει. Κάποια στιγμή, σε έναν στοργικό συγχρονισμό, νέα και κουρασμένη ζωή διασχίζουν πλάι πλάι τη μεγάλη ημισκότεινη αίθουσα. Ο δρόμος του χρόνου πέρα από εμάς.