Τα απρόοπτα του Φεστιβάλ

• Επτά, Κυριακή 22 Μαΐου 2011  ΤΗΣ ΕΦΗΣ ΜΑΡΙΝΟΥ 

Δεν είναι λίγα τα απρόοπτα, οι ιδιορρυθμίες που επιφυλάσσει το φετινό Ελληνικό Φεστιβάλ στο πρόγραμμά του: Παραστάσεις σε χώρους απρόσμενους - ταράτσες και αυλές, χώρους ξεχασμένους, δημόσιους ή ιδιωτικούς που αναδεικνύουν μια νέα τοπογραφία της πόλης. 

 

«ΑΜΛΕΤ» 

Εκθέσεις σε πλοία, την υπερπαραγωγή της Μνουσκίν στο «Ελευθέριος Βενιζέλος», άφθονο γυμνό, έναν «Αμλετ» σοκαριστικά αποδομημένο, τον ιδιόρρυθμο Αρη Ρέτσο επιτέλους στο Φεστιβάλ, μουσική από τον ξεσηκωμένο αραβικό κόσμο και τη διαμάχη ανάμεσα στον Ζαν-Λουί Τρεντινιάν και τον μουσικό Μπερτράν Καντά (που φυλακίστηκε επειδή εξαιτίας του πέθανε η κόρη του γνωστού γάλλου ηθοποιού) πρώτα στο Φεστιβάλ της Αβινιόν κι ύστερα, ίσως, και στο δικό μας. Ας τα δούμε ένα-ένα.

* «"Δεν" είσαι ο ποιμένας μου». Στο αμφίσημο της βιβλικής ρήσης καταλήγει η παράσταση του Ρομέο Καστελούτσι που επιστρέφει στο Φεστιβάλ (22-25 Ιουνίου, Πειραιώς 260) μετά τη θριαμβευτική «Θεία Κωμωδία» του πριν από δύο χρόνια. Στο «On the Concept of the Face, regarding the Son of God», ο ιταλός σκηνοθέτης εξετάζει τη σχέση του ανθρώπου με την εικόνα του Θεού. Μια ακόμα παράσταση-σοκ που τώρα δοκιμάζει τις αντοχές των πιστών μέσα από σκληρές εικόνες αλλά ταυτισμένες με την Εκκλησία και το θρησκευτικό αίσθημα: το πρόσωπο του Χριστού λιθοβολείται και λερώνεται με ακαθαρσίες.
Η παράσταση δεν αναφέρεται στην ουσία της πίστης, αλλά επιχειρεί να αναδείξει τη σχέση του θεάτρου με τη θρησκεία και την τελετουργία της. Οπως λέει ο σκηνοθέτης: «Θέλω να συναντήσω τον Ιησού στη μακρά απουσία. Το πρόσωπό Του δεν είναι εκεί. Βλέπω μόνο ζωγραφιές και αγάλματα. Ξέρω χιλιάδες ζωγράφους από το παρελθόν που ξόδεψαν τη μισή τους ζωή προσπαθώντας ν' αναπαράγουν τον ανείπωτο, το σχεδόν αόρατο μορφασμό της θλίψης που φαινόταν στα χείλη του»...
Ο Καστελούτσι που δουλεύει χρόνια μαζί τη σύζυγο και την αδελφή του, έχει δημιουργήσει προσωπική θεατρική γλώσσα, ενσωματώνοντας μάλιστα στις παραστάσεις του οπτικοακουστικά μέσα και νέες τεχνολογίες. Τώρα το πρόσωπο του Χριστού εκκινεί την ιστορία που θα δούμε, ενώ οι πιο βρόμικες λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού δημιουργούν μια αλληγορική αντιπαράθεση με το θεολογικό και εικονοκλαστικό καθεστώς.
Το «Σχετικά με την έννοια του Προσώπου, ό,τι αφορά το Γιο του Θεού» διαρκεί 60 λεπτά και αφορά τη σχέση ανάμεσα σ' έναν πατέρα και σ' ένα γιο. Ο πρώτος είναι ηλικιωμένος και ανήμπορος να ελέγχει το περιεχόμενο του εντέρου του για περισσότερο από δέκα λεπτά. Ο γιος τον φροντίζει με αφοσίωση μαζί με έναν εξαντλημένο υπηρέτη. Βλέπουμε τον νεαρό άντρα να γδύνει τον ηλικιωμένο και παραμερίζοντας την αποστροφή από τη θέα και τις μυρωδιές, να τον πλένει, να τον ντύνει. Ο πατέρας (Gianni Plazzi) κλαίει συνεχώς ψιθυρίζοντας «συγνώμη, συγνώμη, λυπάμαι, λυπάμαι», ενώ ο γιος (Sergio Scarlatella) επαναλαμβάνει «δεν υπάρχει καμία ανάγκη να ζητάς συγνώμη». Αυτή η απλή πράξη καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της παράστασης μέσα σ' ένα λευκό και «αμόλυντο» διαμέρισμα.
Υπάρχει μια τρίτη παρουσία στο χώρο, που ο Καστελούτσι έχει τοποθετήσει με τέτοιον τρόπο ώστε να κυριαρχεί σαν άγρυπνο μάτι πάνω από τα γεγονότα: μια γιγαντιαία ζωγραφισμένη εικόνα της Αναγέννησης του Χριστού. Τα τελευταία λεπτά, μέσα σ' ένα διαπεραστικό ηχητικό σύμπαν, τα χαρακτηριστικά του αλλοιώνονται, ενώ αίμα, δάκρυα και περιττώματα τρέχουν από τα μάτια του. Μέσα σ' έναν καταιγισμό ήχων και φωτός ο καμβάς εκρήγνυται αφήνοντας μετέωρο το μήνυμα: «Είσαι ο ποιμένας μου»...
* Μια ηθοποιός με μακρά και σημαντική πορεία στο θέατρο, η Υβόννη Μαλτέζου, και μια σκηνοθέτις της νέας γενιάς, η Γεωργία Μαυραγάνη, συνεργάζονται αναπαριστώντας μια αυτοκτονία (14-16 Ιουλίου, Ταράτσα Γαλλικού Ινστιτούτου). Η παράστασή τους έχει τίτλο «Η ταράτσα του αυτόχειρα» και είναι εμπνευσμένη από ένα δραματικό γεγονός που συνέβη τον Δεκέμβριο του 1976, όταν η ποιήτρια Κοραλία Θεοτοκά, σύζυγος του συγγραφέα Γιώργου Θεοτοκά, αυτοκτόνησε πέφτοντας από την ταράτσα του σπιτιού της στην οδό Βασιλίσσης Σοφίας 90.
* Σε φέρι μπόουτ στο λιμάνι του Πειραιά (16-17 Ιουνίου) και στο λιμάνι της Υδρας (19-20 Ιουνίου) θα παρουσιαστεί πρώτη φορά στην Ελλάδα η νέα βίντεο-περφόρμανς του αμερικανού εικαστικού Νταγκ Αϊτκεν με τίτλο «Black Mirror» («Μαύρος καθρέφτης»), μια συνεργασία του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ με το Ελληνικό Φεστιβάλ.
* Η παράσταση της Αριάν Μνουσκίν με τα πλούσια σκηνικά, τις μεγάλες κατασκευές με τον πολυάριθμο θίασο αναζητεί... αεροδρόμιο για να προσγειωθεί. Κι αφού η ιδέα του παλαιού ανατολικού αεροδρομίου στο Ελληνικό απορρίφθηκε ως μη κατάλληλος χώρος, επελέγη το «Ελευθέριος Βενιζέλος» στα Σπάτα για να φιλοξενήσει τους «Ναυαγούς της τρελής ελπίδας», τίτλος που εκτάκτως προσδιορίζει και το ναυάγιό μας ως χώρας...
* Οσοι επιθυμείτε να εκθέσετε την «αλήθεια» σας γυμνή, προσέλθετε. Είκοσι γυμνοί άντρες εθελοντές πρόκειται να πλαισιώσουν τον εικαστικό, περφόρμερ και ηθοποιό Αγγελο Παπαδημητρίου στην παράσταση «Νάρκισσος» όπου υποδύεται τον ομώνυμο ρόλο (20-22 Ιουνίου Πειραιώς 26). Η συγγραφέας και σκηνοθέτες Ελενα Πέγκα, στο πλαίσιο της ενότητας «Σε Α' Ενικό», εντοπίζει τον ναρκισσισμό ως ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά του σύγχρονου πολιτισμού.
* Στο πλαίσιο ξανά του «Α' Ενικού», ένας πολύ καλός ηθοποιός, ο Χρήστος Στέργιογλου, ερμηνεύει τον μονόλογο μιας τραβεστί (8-10 Ιουλίου, Πειραιώς 260). Το υλικό προκύπτει από το μυθιστόρημα του Θεόδωρου Γεωργιάδη «Το παρτάλι» και την παράσταση σκηνοθετεί ένας ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής: ο Στέλιος Κρασανάκης. Παραγωγή του Φεστιβάλ σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Νάξου.
* Είκοσι ηθοποιοί συνεργάζονται στο «Kunsthalle Athena» (13-15 Ιουλίου) με είκοσι εικαστικούς προκειμένου να παράγουν έναν αριθμό performances με θέμα την αίσθηση του αποχαιρετισμού. Η ιδέα είναι της Θέμιδος Μπαζάκα, οι μικρής διάρκειας παραστάσεις θα παρουσιάζονται παράλληλα στους διάφορους χώρους του παλιού κτιρίου στο Μεταξουργείο, αλλά θα επαναλαμβάνονται από τις 7 το βράδυ μέχρι τα μεσάνυχτα.
* Ευχάριστη έκπληξη είναι η συμμετοχή, επιτέλους, του Αρη Ρέτσου, στο Φεστιβάλ (5 Ιουλίου, Ηρώδειο). Ο τόσος ξεχωριστός καλλιτέχνης παρουσιάζει στο Ηρώδειο την παράσταση «Θρόνος Ατρειδών», προϊόν της ιδιαίτερης δουλειάς που κάνει 25 χρόνια τώρα πάνω στο αρχαίο δράμα. Τώρα επιχειρεί ένα ταξίδι μνήμης στον γνωστό μύθο των Ατρειδών. Συγκεντρωτικός και εμμονικός με τη δουλειά του, έχει αναλάβει ο ίδιος τη σκηνοθεσία - επεξεργασία κειμένων - μουσική διδασκαλία - κινησιολογία - δραματουργία. Την επεξεργασία θεμάτων χορογραφίας έχει ο Ερμής Μαλκότσης, τους φωτισμούς ο Αλέκος Γιάνναρος, τις μάσκες ο Νεκτάριος Διονυσάτος. Παίζουν οι Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Κόρα Καρβούνη κ.ά.
* Ο πολύπλευρος δημιουργός Νικολάι Κολιάντα, εκπρόσωπος της σύγχρονης ρωσικής θεατρικής σκηνής έρχεται (7-9 Ιουλίου Πειραιώς 260) με τολμηρά σχέδια: σκηνοθετώντας, ερμηνεύοντας και... αποδομώντας τον «Αμλετ» του Σέξπιρ. Η μαχητικότητα του Κολιάντα, ο οποίος βρίσκεται πάνω από 30 χρόνια στο χώρο του θεάτρου ως συγγραφέας, σκηνοθέτης και ηθοποιός, δεν περιορίζεται στη σκηνή. Η δραστήρια ομάδα του εδρεύει στο Εκατερίνμπουργκ της κεντρικής Ρωσίας και ο ίδιος έχει έρθει πολλές φορές αντιμέτωπος με την επίσης δραστήρια μαφία προκειμένου να υπερασπιστεί το θέατρό του. Ο «Αμλετ» που θα δούμε έχει συμμετάσχει σε διεθνή φεστιβάλ κι έχει χαρακτηριστεί ιδιαίτερα προκλητική παράσταση.
* Στην εξέγερση («Επανάσταση του Γιασεμιού») που ξεκίνησε από την Τυνησία και εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο είναι αφιερωμένη η μοναδική συναυλία του φετινού Φεστιβάλ με ήχους απ' όλο τον κόσμο στην Τεχνόπολη (17 Ιουνίου). Συμμετέχουν η Τυνήσια Λάμια Μπεντίουι, η Orchestre Med Fusion που συνέβαλε στην αφύπνιση των νέων της Τυνησίας και οι El-Tanbura, ένα από τα πιο γνωστά συγκροτήματα της Αιγύπτου που έπαιξαν μπροστά στους συγκεντρωμένους στην πλατεία Ταχρίρ του Καΐρου στις πρόσφατες διαδηλώσεις.
* Μια τρίπρακτη όπερα του 1642, «Η στέψη της Ποππαίας», μέσα στην αισθησιακή υγρασία ενός σύγχρονου σπα; Γιατί όχι, αφού έτσι φαντάζεται και σκηνοθετεί η Αποστολία Παπαδαμάκη το έργο του Κλαούντιο Μοντεβέρντι (6 Ιουλίου, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών). Οπως η ίδια υπογραμμίζει, θέλει τους 14 ήρωες «να βρίσκονται σ' ένα λουτρό. Τα σώματα των τραγουδιστών ημίγυμνα και ηδονικά, να πάλλονται μαζί με τα συναισθήματα και τα ήθη στη μουσική του συνθέτη»...
* Αλλά πέρα από τα γυμνά σώματα που φέτος έχουν την τιμητική τους στο Φεστιβάλ, κάποια «Γυμνά χέρια» φιλοδοξούν να κλέψουν την προσοχή μας στις 11 Ιουνίου στην Πειραιώς 260. Αυτός είναι ο τίτλος του ενδιαφέροντος ντοκιμαντέρ που παρουσιάζει μια αξιόλογη ομάδα: σενάριο-σκηνοθεσία Γιώργος Σκεύας, μουσική Σήμης Τσιλαλής, διεύθυνση φωτογραφίας Κατερίνα Μαραγκουδάκη, σκηνογραφία Εύα Μανιδάκη, μοντάζ Πάνος Βουτσαράς, ηχοληψία Σπύρος Αραβοσιτάς. Η ταινία αφορά τον μαέστρο Δημήτρη Μητρόπουλο, ο οποίος συνήθιζε να διευθύνει τις ορχήστρες χωρίς μπαγκέτα. Η εικόνα διατρέχει την αμερικανική περίοδο του μουσικού διευθυντή της Συμφωνικής Ορχήστρας της Μινεάπολης και στη συνέχεια της Φιλαρμονικής της Ν.Υόρκης, από το 1938 μέχρι το θάνατό του το 1960. Ενας άντρας (Λευτέρης Βογιατζής) μελετά το αρχείο των επιστολών του Μητρόπουλου καθώς και οπτικοακουστικό υλικό με τον ίδιο, προσπαθώντας να ανακαλύψει στοιχεία της ζωής και της προσωπικότητάς του. 7