Οι ηθοποιοί παίζουν µόνο για το... ενοίκιό τους!

• Της Δάφνης Κοντοδήµα 
• ΤΑ ΝΕΑ: Δευτέρα 23 Μαΐου 2011

Κάθε χρόνο η θεατρική παραγωγή ξεπερνά τις 400 παραστάσεις. Στην πλειονότητά τους από νεανικούς θιάσους ή οµάδες δύο - τριών ατόµων που ανεβάζουν θεατρικά έργα ή µεταπλάσεις πεζών κειµένων σε εναλλακτικούς χώρους, ακόµη και σε εγκαταλελειµµένα κτίρια. Πώς καταφέρνουν να επιβιώνουν τόσοι µικροί θίασοι σε µια χώρα που – και λόγω κρίσης – δεν µπορεί να στηρίξει το όνειρό τους;

Μπαρ, αποθήκες, εγκαταλελειµµένα κτίρια, γκαρσονιέρες, έως και τουαλέτες στεγάζουν τις θεατρικές τους ιδέες. Νέοι ηθοποιοί και σκηνοθέτες, σε οµάδες ή ως µεµονωµένοι καλλιτέχνες ατοµικά, αναζητούν τις πιο οικονοµικές σκηνές για να ανεβάσουν παραστάσεις. Τη στιγµή που τα συµβατικά θέατρα «γεννούν» διαρκώς σκηνές µπας και τους «χωρέσουν», µαζί µε τα όνειρά τους για θεατρική πράξη. ∆εκάδες οι οµάδες, εκατοντάδες οι παραστάσεις. Πάνω από τετρακόσιες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Κάτι συµβαίνει στον θεατρικό χάρτη. Και η απορία, λίγο πριν από το τέλος της σεζόν, είναι: σε περίοδο κρίσης, όταν οι σκηνές είναι αδύνατον να γεµίσουν και τα έσοδα δύσκολα έρχονται από τα εισιτήρια, πώς επιβιώνουν όλοι αυτοί;


«Είµαστε στα πρόθυρα νευρικής κρίσης», λέει στα «ΝΕΑ» ο Βασίλης Νούλας από την οµάδα Nova Melancholia. «Μην έχετε αυταπάτες. Δεν ζούµε από τις δουλειές µας στο θέατρο. Το ίδιο το θέατρο ζει από τις δεύτερες δουλειές µας».

Η ρήση «Ηθοποιός είσαι; Σε ποιο µπαρ δουλεύεις;» επιβεβαιώνεται. Κάποιοι τεχνίτες του θεάτρου αναγκάζονται λοιπόν να εργάζονται σε µπαρ. Αλλοι ως διασκεδαστές σε εκδηλώσεις, ακόµη και στην προώθηση προϊόντων. Δεν είναι λίγοι οι ηθοποιοί που στρέφονται στην τηλεόραση µόνο και µόνο επειδή η αµοιβή εκεί είναι καλύτερη απ’ ό,τι στο θέατρο. Ιδρυτικό µέλος τηςοµάδας Nova Melancholia, ο Βασίλης Νούλας ξέρει καλά τι σηµαίνει «επιζώ στο σανίδι». «Είναι η ανάγκη για έκφραση που σε ωθεί στο να κάνεις τα πάντα για να την ικανοποιήσεις. Ακόµη κι αν αυτό σηµαίνει να παίζεις γιατο ενοίκιο», εξηγεί.

Επειτα από πέντε χρόνια στη «γύρα» µε την οµάδα, καταλήγει στοεξής: «Δεν υπάρχει περίπτωση να βγάλεις τα προς το ζην από την υποκριτική. Εκτός κι αν δουλεύεις στην τηλεόραση, σε εµπορικά ή επιχορηγούµενα θέατρα ή αν διδάσκεις σε δραµατικές σχολές».

Δίχως ιδιωτικές χορηγίες ή κρατικήεπιχορήγηση, οι επιλογές λιγοστεύουν.Κάπως έτσι οι νέοι του θεάτρου αποφασίζουν να στραφούν σε χώρους µε όσο το δυνατόν χαµηλότερο ενοίκιο, καθώς δεν είναι δυνατόν να πληρώσουν 600 ευρώ για µια βραδιά παράστασης.

«Για τον “Φούρνο”, το “Beton 7” πληρώνουµε 250 ευρώ τη βραδιά. Στο “Booze”, στο “Six Dogs” ή στο “Bios” πληρώνουµε 60 ευρώ. Οι διαφορές είναι µεγάλες», λέει ο νεαρός σκηνοθέτης της οµάδας Nova Melancholia.

Οικονοµικός λοιπόν ήταν ολόγος που η Nova Melancholia ανέβασε στο «Six Dogs» το φιλοσοφικό κείµενο του Ρενέ Ντεκάρτ «Πρώτοςστοχασµός περί όσων µπορούν να τεθούν εν αµφιβόλω». Πρόσφατα, συµµετείχε στον «Διάδροµοαπογείωσης» του Εθνικού Θεάτρου. Ενα άνοιγµα σε µεγαλύτερη σκηνή είναι πάντα, όπως λέει ο Βασίλης Νούλας, «καλό για το βιογραφικό». «Ωστόσο, ούτε καν το Εθνικό δεν µπόρεσε να µας πληρώσει».

Ωστόσο, το πρόβληµα δεν το φέρνει µόνον η κρίση. Είναι γνωστό ότι οι νέοι καλλιτέχνες πάντα αντιµετωπίζουν οικονοµικά προβλήµατα στην αρχή της καριέρας τους. Το πρόβληµα αυτό,ωστόσο, µεγαλώνει µε τον αυξηµένο ανταγωνισµό, τηνπλη

«Δεν υπάρχει περίπτωση να βγάλεις τα προς το ζην από την υποκριτική. Εκτός κι αν δουλεύεις στην τηλεόραση, σε εµπορικά ή επιχορηγούµενα θέατρα ή αν διδάσκεις σε δραµατικές σχολές»

θώρα των σκηνών και τους χιλιάδες εκκολαπτόµενους ηθοποιούς σε σχολές. «Πώς να επιβιώσει κανείς και πώς να ξεχωρίσει ανάµεσα σε τόσους άλλους;», αναρωτιέται ο Βασίλης Νούλας.

Είναι δυνατόν να γεµίσουν µε θεατές όλες αυτές οι σκηνές; «Σίγουρα όχι. Ωστόσο, η κίνησηστα θέατρα είναι µεγαλύτερη απότην αναµενόµενη.

Ο κόσµος εκφράζει την ανάγκη του για κοινωνικοποίηση. Σε περιόδους κρίσης, τελικά, στρεφόµαστε στην τέχνη», εξηγεί ο νεαρός σκηνοθέτης Γρηγόρης Χατζάκης. Ο ίδιος εδώ και χρόνια παίζει µουσική σε νυχτερινά µαγαζιά ως dj. Είναι ένα χόµπι που του αποφέρει τααπαραίτητα χρήµατα για να ζήσει.

Πριν από δύο χρόνια είχε ανεβάσειτις παραστάσεις «Ο πουπουλένιος» και «Χάνσελ και Γκρέτελ» σ’ ένα εγκαταλελειµµένο κτίριο στου Ψυρή, όπου κάποτε λειτουργούσαν γραφεία του ΤΕΒΕ. «Ηταν η πιο οικονοµική λύση που µπορούσα να βρω».

Ενας ακόµη «εναλλακτικός χώρος για θέατρο» ήταν οι τουαλέτες του «Bios». Οι πραγµατικοί λόγοι που ο ∆ηµήτρης Μπίτος της οµάδας Ασίπκα βρέθηκε εκεί το 2008, ήταν οικονοµικοί. Ανέβασε το «Τρίπτυχο» του Χάινερ Μίλερ. Μόνοπου, όπως λέει, το γεγονός ότι υπήρχαν µόνον 20 θέσεις, δεν τον βοήθησε τελικά να έχει κέρδη. Με αποτέλεσµα να βάλει χρήµατα από την τσέπη του.

Ο ΓρηγόρηςΧατζάκης κατάφερε να παρουσιάσει φέτοςτις «Ψυχώ/σεις» σεµια συµβατική σκηνή, στο «Beton 7» στον Βοτανικό. «Αυτό που προσπαθώ πλέον είναι να διεκδικώ χρήµατα από τους ιδιοκτήτες του χώρου, παραγωγούς ή ιδιώτες χορηγούς ώστε να πληρωθούν οι µισθοί των ηθοποιών», λέει.

Οι εκκολαπτόµενοι ηθοποιοί ελπίζουν µόνο να δουν το όνοµά τους στη µαρκίζα; «Σαφώς το όνειρο κάποιων είναι να µεταπηδήσουν στο “εµπορικό” θέατρο. Για να αποκτήσουν χρήµα και φήµη. Υπάρχει και η µερίδα των νέων δηµιουργών που εύχονται να µη χρειαστεί ν’ αλλάξουν πορεία για να επιβιώσουν. Αλλωστε, όσοι ξεκίνησαν από το εναλλακτικό θέατρο, δύσκολα τα καταφέρνουν στο εµπορικό», σχολιάζει ο νεαρός σκηνοθέτης.

Η σκηνοθέτρια Ασπα Τοµπούλη, που ανέβασε το έργο «Σύλβια και Τεντ» στο Θέατρο Olvio και την «ΙΣµήνη» του Γιάννη Ρίτσου στον «Κινητήρα», παρατηρεί πως στο ελληνικό θέατρο «αυξάνονται οι χώροι, ακολουθώντας την αύξηση των θιάσων. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, καθώς έτσι ανεβαίνει κάθε χρόνο και το επίπεδο της ποιότητας», σχολιάζει.

Η ηθοποιός Αννα Μακράκη, και ως ιδρύτριατου Εµπρός - Θεάτρου Εργαστηρίου, βλέπει και τον αριθµό των φοιτητών δραµατικών σχολών να αυξάνεται. Γιατί οι νέοι επιλέγουν την υποκριτική, γνωρίζοντας ότι δεν έχει... δουλειά; «Μα γιατί έχουν την ανάγκη να γίνουν µέσα από ρόλους εκείνοι που θα ήθελαν να είναι και που οι κανόνες της κοινωνίας δεν τους επιτρέπουν να είναι», απαντά.

Πολλοί είναι οι νέοι που άκουσαν τη συµβουλή των γονιών και πήραν ένα πτυχίοπανεπιστηµίου «για καλό και για κακό». Οι τρειςηθοποιοί (στα είκοσι όλες) της οµάδας Cheek-Bones – που ανέβασαν στο @Ρουφ το ερευνητικό «Αγόρι που κλώτσαγε» – σκέφτονται µάλιστα να χρησιµοποιήσουν τα πτυχία τους για να βγάλουν τα προς το ζην. Η Ελένη ήδη αναζητά µαθητές για παράδοση µαθηµάτων αγγλικής γλώσσας. Για να υπάρχουν ωστόσο στον χώρο του θεάτρου αποφάσισαν νασχηµατίσουν οµάδα. «Ετσι γλιτώσαµε την ανεργία και τις ψυχοφθόρες οντισιόν. Ενωµένες τα καταφέρνουµε».

Η οµάδα So7, από την άλλη, επιλέγει να επενδύσει τα χρήµατα του προϋπολογισµού στις αµοιβές των συντελεστών και όχι στο ενοίκιο ενός θεάτρου: «Είναι παράλογο να κοστίζει τόσα πολλά ένας χώρος. Τη στιγµή που υλικοτεχνική υποδοµή και ανθρώπινο δυναµικό δεν συµπεριλαµβάνονται σχεδόν ποτέ στην τιµή ενοικίασης».

Βρήκαν, λοιπόν, ένα εγκαταλελειµµένο κτίριο κοντά στο Σύνταγµα και χωρίς σκηνικά ή φωτισµούς ανεβάζουν ένα έργο εµπνευσµένο από τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, µε τίτλο «Τι θα κάνουµε τώρα;». Ανάµεσά τους και ο ηθοποιός ∆ηµήτρης Κουρούµπαλης, γνωστός από το σίριαλ «∆έκα λεπτά κήρυγµα».

Η οµάδα προτείνει ένα διαφορετικό «µοντέλο εργασίας» στο θέατρο, δίνοντας χρήµατα στους ηθοποιούς κατά τη διάρκεια των προβών, αντί να πληρώνει ενοίκιο. Και επιλέγει την οικονοµική και οικολογική λύση του Ιντερνετ, αντί του χαρτιού για να διαφηµίσει την παράσταση.

• Τρόποι «επιβίωσης»

1. Χρήση εναλλακτικών χώρων

2. Συµπαραγωγές µε τον ιδιοκτήτη του χώρου ώστε να γλιτώνουν το ενοίκιο  

3. Εξοικονόµηση των φόρων, π.χ. µε κουτί - κουµπαρά και προαιρετική οικονοµική συνεισφορά των θεατών  

4. ∆εύτερες δουλειές για να εξασφαλίζουν και τα µίνιµουµ έξοδα  

5. Αντί για µεµονωµένη θεατρική πράξη, ένταξη σε µια θεατρική οµάδα

• Εκτόνωση ή τέχνη;

Πώς εξηγείται η µεγάλη κινητικότητα στο ελληνικό θέατρο µε δουλειές νέων κυρίως; «Μέχρι ν’αποφασίσουν οι νέοι αν θα παραµείνουν στον χώρο του θεάτρου ή όχι, πρέπει να βρουν τρόπο να κρατηθούν και να δοκιµάσουν. Κάνουν λοιπόν ό,τι µπορούν, χωρίς ναποντάρουν στα έσοδα. Και το θέατρο διαρκώς τους πληγώνει», εξηγείστα «ΝΕΑ» ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος. Ο ίδιος πρωτοανέβασε σε χαλάσµατα ζυθαποθήκης του Φιξ τον «Κοινό λόγο» της Ελλης Παπαδηµητρίου.

Στον χώρο αυτό έστησε αργότερα το Θέατρο του Νέου Κόσµου, που κάθε χρόνο φιλοξενεί άστεγες οµάδες.

«Κάποτε, όντας νέος στο επάγγελµα, δεν έβγαζα χρήµατα απότο θέατρο. Εµαθα, όµως, πολλά. Ενιωθα ότι έκανα το µεταπτυχιακό µου. Ετσι και σήµερα µέσα από πειραµατικές δουλειές θα αναδυθεί το νέο αίµα» λέει. Ο ίδιος επιλέγεινα κάνει συµπαραγωγές και να παίρνει ένα ποσοστό 40% από το εισιτήριο παρά να ζητά ενοίκιο από τις νεανικές οµάδες. Τι τους συµβουλεύει; «Πριν πράξουν, να σκέφτονταιαν αυτό που παρουσιάζουν αφοράµερίδα κοινού. Η επιτυχία θα έρθει µόνον από στόµα σε στόµα». Οηθοποιός και σκηνοθέτης ∆ηµήτρης Λιγνάδης παρακολουθεί τους νέους ηθοποιούς και από τη θέση του καθηγητή της ∆ραµατικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου. Αφουγκράζεταιλοιπόν την ανάγκη τους για έκφραση που τους οδηγεί σε δεύτερες δουλειές αλλά και στο να αναζητούν εναλλακτικές λύσεις για τη θεατρικήδουλειά τους. «Το ζήτηµα δεν είναι να παίζουν µε τα κουβαδάκια τους», λέει. «∆εν ξέρω όµως αν αυτό που κάνουν είναι εκτόνωση ή τέχνη. Θα πρέπει να βάλουν στόχους και να µοχθήσουν σωµατικά καιψυχικά. Αν δεν κοπιάσεις, µπορεί να πετύχεις προσωρινά, αλλά θ’ αποτύχεις στην πορεία. Γι’ αυτό και οφείλουµε όλους αυτούς τους νέους του θεάτρουνα τους συµβουλεύουµε και όχι να τους χαϊδεύουµεκαι να τους λοβοτοµούµε».