Ενας σημερινός πολιτικός ηγέτης

Η κλασική τραγωδία του Σοφοκλή τοποθετήθηκε στη σύγχρονη εποχή

Κριτική Σπύρος Παγιατάκης

Οιδίπους Τύραννος, σκην.: Τζόναθαν Κεντ. Θέατρο: Εθνικό Λονδίνου

Οιδίπους Τύραννος, σκην.: Βίντα Ογκνιένοβιτς. Θέατρο: Kρατικό Βελιγραδίου

Ο Μεγαλέξανδρος και ο Καταραμένος Δράκος, σκην.: Δήμος Αβδελιώδης. Θέατρο: Βεάκη

«Ο Ραλφ Φάινς εμφανίζεται με ένα σοβαρό, σκούρο κοστούμι και μοιάζει με ανώτερο τραπεζικό στέλεχος ή με κάποιον μεγαλοεπιχειρηματία. Ο Οιδίποδάς του δείχνει τόσο σίγουρος για τον εαυτό του που σε κάνει να σκέφτεσαι ότι με κάποιον παρόμοιο ως επικεφαλής οι Θήβες αποκλείεται να γνωρίσουν μεγάλες φορτούνες», έγραφε στις 16 Οκτωβρίου ο κριτικός των «Τάιμς του Λονδίνου» Μπένεντικτ Ναϊτγκέιλ χαρίζοντας γενναιόδωρα τα τέσσερα αστέρια του στην παράσταση της αρχαίας τραγωδίας που σκηνοθέτησε με μια σύγχρονη ματιά ο Τζόναθαν Κεντ για το Εθνικό Θέατρο στο Λονδίνο. Και η κριτική τελειώνει ως εξής: «Αυτά συνέβησαν στην αρχαία Θήβα. Μήπως όμως θα μπορούσαν να συμβούν κι εδώ σε εμάς;».

Η αναφορά και η αναλογία πηγαίνει βέβαια στη σύγχρονη οικονομική κρίση η οποία παίρνει τη θέση του λιμού στην εποχή του Οιδίποδα και ο αρχαίος «Τύραννος» θα μπορούσε -λένε μερικά βρετανικά δημοσιεύματα- να είναι σήμερα ο πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν ο οποίος καθησυχάζει τον λαό του υποσχόμενος ότι υπό την ηγεσία του οι κακές συγκυρίες είναι δυνατόν να ξεπεραστούν. Οπως ακριβώς διαβεβαίωνε και ο Οιδίπους τους Θηβαίους. «Προς τα πού στρέφεται ενστικτωδώς το θέατρό μας σε δύσκολες εποχές κρίσης;...» αναρωτιόταν πριν από λίγα χρόνια ο θεατρικός κριτικός της «Γκάρντιαν», Μάικλ Μπίλινγκτον, απαντώντας: «Μα ούτε στον Σαίξπηρ ούτε και στον Τζορτζ Μπέρναρντ Σο. Στρέφεται μόνιμα στους Ελληνες…». Εξω πάμε καλά - θεατρικά.

• Σημερινή ματιά

Εχοντας ήδη πάρει τις πρώτες της διθυραμβικές κριτικές, η τελευταία παράσταση του Οιδίποδα Τυράννου στην αίθουσα Ολιβιέ του βρετανικού Εθνικού Θεάτρου στο Λονδίνο, η οποία μόλις άρχισε (θα παίζεται μέχρι τις 4 Ιανουαρίου 2009), έχει ήδη εξασφαλίσει μία επιτυχημένη σταδιοδρομία στη σκηνή. Πώς να το κάνουμε όμως; Ερχεται δεύτερη. Πριν από μία εβδομάδα ένας ίδιος και απαράλλαχτος Οιδίποδας από τη Σερβία παρουσιάστηκε στη Θεσσαλονίκη. Στο πλαίσιο ενός «Μήνα Θεάτρου» με μερικές κρατικές σκηνές από τη Νοτιοανατολική Ευρώπη (ο όρος «Βαλκάνια» δεν θεωρείται πλέον σικ(!) και έχει απαλειφθεί) το Κρατικό Θέατρο του Βελιγραδίου παρουσίασε έναν από τους πλέον ενδιαφέροντες Οιδίποδες Τυράννους που έχω δει ποτέ. Σε διασκευή και σκηνοθεσία της πολυπράγμονης Βίντα Ογκνιένοβιτς (είναι συγγραφέας, σκηνοθέτης, πολιτικός και διπλωμάτης), η κλασική τραγωδία του Σοφοκλή τοποθετήθηκε στη σύγχρονη εποχή. Με ένα χορό ο οποίος αποτελείται από υπουργούς, υπάκουους πολίτες, γραμματίνες με σοβαρά ταγιεράκια, δημοσιογράφους και τηλεόραση η οποία μεταφέρει τις αιματηρές περιγραφές, η δράση γίνεται απόλυτα σημερινή και εντελώς πειστική.

Η ικανότατη σκηνοθέτης (ως «πρύτανη των σκηνοθετών μας» την παρουσίασε το διαφημιστικό έντυπο που τη συνόδευε) απέδειξε ότι μια τόσο προσωπική τραγωδία η οποία ενέπνευσε τον Σίγκμουντ Φρόιντ να χτίσει πάνω της την ψυχαναλυτική του θεωρία, μπορεί να αφορά απόλυτα τον σημερινό άνθρωπο και την πολιτικο-οικονομική του καθημερινότητα. Η παράσταση από το Βελιγράδι εστίαζε το ενδιαφέρον της περισσότερο στην -τότε και τώρα- αλαζονική και τυφλή εξουσία παρά στην αιμομικτική περίπτωση ενός ηγέτη που παντρεύεται τη μητέρα του. Ο Οιδίποδας παρουσιάζεται εδώ ως ένας τραγικός πρωταγωνιστής επειδή στηρίζει την εξουσία του στο χρήμα, στην πολιτική δολοπλοκία και στα ΜΜΕ. Είναι εντυπωσιακό το πώς η δημιουργός της παράστασης χρησιμοποίησε το αρχαίο κείμενο για να θεμελιώσει την σημερινή πολιτική επιχειρηματολογία. Ακριβώς όπως γίνεται και με τη λονδρέζικη παράσταση, την οποία δεν έχω ακόμα δεί, αλλά από τα δημοσιεύματα μου φαίνεται σαν το δίδυμο αδελφάκι της σερβικής αναθεώρησης, ο Οιδίποδας από το Βελιγράδι είχε προϋπάρξει ένας πολιτικός του σήμερα. Εχοντας μάλιστα μια επιτυχημένη πολύχρονη πορεία σε ευρωπαϊκά θεατρικά φεστιβάλ, η ιστορία του έχει αναφερθεί πλατιά. Τέτοια σύμπτωση πια!

Βέβαια ο 47χρονος Ράλφ Φάινς (Ο Επίμονος Κηπουρός, Ο Αγγλος Ασθενής, Η Λίστα του Σίντλερ) είναι ασύγκριτα πιο αναγνωρίσιμος από τον τριαντάρη Σέρβο Ιγκόρ Τζόρτζεβιτς που ήταν ο έξοχος Οιδίπους στη Θεσσαλονίκη, όμως δεν είναι άδικο που έρχεται δεύτερος σε μία παράσταση η οποία ουσιαστικά προϋπήρξε της βρεττανικής;

• Συμπαραγωγή δύο ΔΗΠΕΘΕ

Ακολουθώντας τον εαυτό της δεύτερη έρχεται και η συμπαραγωγή δύο ΔΗΠΕΘΕ, του Βόρειου Αιγαίου και της Πάτρας, με τον «Μεγαλέξανδρο και τον Καταραμένο Δράκο» σε κείμενο και σκηνοθεσία του Δήμου Αβδελιώδη. Ερχεται δεύτερη γιατί έχει ήδη παρουσιαστεί τον περασμένο Φεβρουάριο στο θέατρο «Παλλάς». Τώρα με άλλο ηθοποιό ως Καραγκιόζη (δυστυχώς το πρόγραμμα δεν αναγράφει το νέο όνομα) και ξαναδουλεμένο «σφιγμένο», το έργο θα μείνει όλο το χειμώνα στην Αθήνα ως παιδικό - παρόλο που δεν είναι. Ο -και κινηματογραφιστής- Δ. Αβδελιώδης έχει ένα πολύ αναγνωρίσιμο προσωπικό ύφος. Πρέπει ο θεατής να αφεθεί ελεύθερος στους χρόνους που του υποβάλλει ο δημιουργός για να απολαύσει το «στυλ» και την παιγνιώδη τεχνοτροπία του Αβδελιώδη. Κάτι το οποίο είχα πρωτοσυναντήσει στη δουλειά της Τώνιας Μαρκετάκη. Μία δεύτερη ανάγνωση ενός διόλου αφελή Καραγκιόζη, που αξίζει τον κόπο να ξαναδεί κανείς, αν μη τι άλλο μόνο και μόνο για τη ζωντανή μουσική και την εικαστική επένδυση.