Ποια γυναίκα είναι «στρίγγλα» για τον άντρα σήμερα;

Του Βασιλη Αγγελικοπουλου, Η Καθημερινή, Παρασκευή, 31 Oκτωβρίου 2008

Μην περιμένει κανείς να δει σε μια «κλασική» παράσταση το «Ημέρωμα της στρίγγλας» που ανεβάζει την Τετάρτη στο Κοτοπούλη το Εθνικό Θέατρο με την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και τον Ακη Σακελλαρίου. Ο σκηνοθέτης της Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης ξεκαθαρίζει πως η ομαδική δουλειά που έγινε στις πρόβες οδήγησε σε μια «όχι πειραματική, πάντως αρκετά προκλητική σκηνική ανάγνωση του έργου - με την έννοια ότι απαιτεί από τον θεατή ενάργεια…».

Με σύγχρονα κοστούμια λοιπόν η «στρίγγλα» Κατερίνα και ο «δαμαστής της» Πετρούκιο και σε «απόδοση» του ίδιου του σκηνοθέτη το σαιξπηρικό κείμενο, σε ένα νεωτερικό ανέβασμα - ένα ακόμα, θα λέγαμε, στο Εθνικό. Τι συμβαίνει; Αισθάνεται ο σκηνοθέτης που καλείται στο Εθνικό σήμερα την υποχρέωση να κάνει μια παράσταση νεωτερική σύμφωνη με το πνεύμα της διεύθυνσης του θεάτρου;

Η «απόδοση»

«Εμένα πάντως ο Χουβαρδάς μου είπε “κάνε ό,τι θέλεις”» λέει ο Κ. Αρβανιτάκης. «Και μάλιστα πρόσθεσε “μη νιώσεις καν την υποχρέωση να το κάνεις κωμωδία - κάνε το όσο σκοτεινό θέλεις”. Ετσι κινηθήκαμε απολύτως ελεύθερα, αν και αντιλαμβάνομαι βέβαια ότι παίζουμε σε μεγάλη αίθουσα, που κακά τα ψέματα φέρει την απαίτηση μιας εμπορικότητας».

Ας δούμε λοιπόν κατ’ αρχάς τι σημαίνει εδώ «απόδοση» του έργου. «Συνηθίζω να κάνω ο ίδιος τη μετάφραση, γιατί πιστεύω ότι είναι το 50% της σκηνοθεσίας, και πάντα μιλάω για “απόδοση”». Διότι δουλειά μου ως ερμηνευτή είναι να προσπαθήσω να καταλάβω τις προθέσεις του συγγραφέα και να τις μεταφέρω στις συγκεκριμένες κάθε φορά συνθήκες. Τίθεται δηλαδή η πρόκληση “τι κάνει εδώ ο συγγραφέας και πώς αυτό μπορούμε να το κάνουμε κατ’ αναλογία εμείς”».

Εχει μεταφερθεί στην εποχή μας το έργο; «Οχι, δεν έχω αλλάξει το έργο, αν εννοείτε αυτό, αλλά ένα κείμενο επιδέχεται βέβαια ποικίλες ερμηνείες. Εγώ πάντως κι εδώ προσπάθησα να αποδώσω αυτό που λέει ο συγγραφέας με σημερινούς όρους». Και πώς κολλάει στη σημερινή δυτική κοινωνία μας να εξαναγκάζεται μια κοπέλα να παντρευτεί αυτόν που θέλει ο πατέρας της - όπως συμβαίνει στο έργο; «Εμείς οφείλουμε να απευθυνθούμε στο κοινό του σήμερα. Οπότε, ναι, κάποιες συνθήκες του έργου τις αλλάζουμε κάπως - πράγμα που έχει να κάνει με την καρδιά του βασικού ερωτήματος, δηλαδή γιατί μας αφορά αυτό το έργο σήμερα. Εχει πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον να δούμε πώς είναι σήμερα οι σχέσεις των φύλων, τι σημαίνει “στρίγγλα” για τον άντρα σήμερα».

Η Κατερίνα γιάπισσα

Τι θα μπορούσε, αλήθεια, να είναι η Κατερίνα σήμερα; Γιάπισσα ίσως; «Η Κατερίνα είναι γυναίκα έξυπνη, πνευματώδης, πολύ ανώτερη από τους άντρες γύρω της - και δεν είναι διατεθειμένη να κατέβει στο επίπεδό τους για να τους κάνει να νιώσουν καλά. Δεν το παίζει γατούλα, ότι τους θαυμάζει, γελάει με τ’ αστεία τους -δεν τους ανεβάζει, οπότε αυτοί σε αντίδραση νιώθουν τρομερή ανασφάλεια και της βάζουν τη ρετσινιά της στρίγγλας. Κι αυτή σιγά σιγά εγκλωβίζεται σ’ αυτή την εικόνα και έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος όπου ο ένας φοβάται τον άλλο. Κάτι που συμβαίνει πολύ σήμερα με γυναίκες δυναμικές ή που πρέπει να κινηθούν σε χώρους ανταγωνιστικούς κ.λπ.».

Και γιατί αυτό δεν μπορεί ο θεατής να το καταλάβει σε μια «ορθόδοξη» παράσταση του έργου, κάνοντας τις δέουσες αναγωγές; «Δεν προσεγγίζω εγώ έτσι το έργο - ότι το κοινό είναι ανόητο και πρέπει να κάνω κάτι. Απλώς για μένα είχε πολύ περισσότερο ενδιαφέρον έτσι. Συνέχεια όμως είχα κατά νου πώς θα ερμηνεύσω κάθε γραμμή σύμφωνα με το πνεύμα του έργου. Αυτό βέβαια καθένας θα το δει διαφορετικά. Ισως κάποιος πει “ασέλγησε στον Σαίξπηρ”, δεν ξέρω. Αλλά δεν γίνεται να δουλεύεις φοβούμενος συνέχεια τι θα πει κάποιος».

Κατά τα άλλα πώς είδε η σκηνοθεσία το έργο; «Για μένα η όλη παράσταση είναι η οπτική ενός άντρα σήμερα και η σημασία της εικόνας που έχουν οι άλλοι για μας. Ο Πετρούκιο δεν καταπιέζει, αντίθετα απελευθερώνει την Κατερίνα, γιατί έχει την ικανότητα να δει ότι πρόκειται για μια γυναίκα έξυπνη και δυναμική, αλλά εγκλωβισμένη στην εικόνα της».

Και το κωμικό στοιχείο; Βγαίνει καθόλου; «Νομίζω ότι λειτουργεί, δεν ήταν στις προθέσεις μου να υποβαθμίσω το γέλιο - κωμωδία ανεβάζουμε. Οτι αυτά τα θέματα μας απασχολούν στην παράσταση δεν σημαίνει ότι παραγνωρίζουμε τον ψυχαγωγικό ρόλο του θεάτρου».