Θέατρο στα κρατητήρια της Γκεστάπο

Στον χώρο ιστορικής μνήμης, στην Αθήνα, η ομάδα «Πόλις» από τη Σύρο ανεβάζει «Κοραή 4 - Προσβάσιμος χώρος»

Της Γιωτας Συκκα, Η Καθημερινή, Tρίτη, 28 Oκτωβρίου 2008

Για να δείτε αυτήν την παράσταση πρέπει να επικοινωνήσετε στις δέκα το πρωί στο τηλέφωνο 210-32.43.581. Οι θέσεις είναι περιορισμένες και ο χώρος κάθε άλλο παρά θεατρικός. Τη γνώριμη γωνία της οδού Κοραή 4, χώρο ιστορικής μνήμης, εκεί όπου από το 1941 ώς το 1944 λειτούργησαν τα κρατητήρια της Γκεστάπο, τη βαραίνουν πολλά. Ανήκει εδώ και 64 χρόνια στην Εθνική Ασφαλιστική, όμως θέαμα -έξω από μια παράσταση χορού- ποτέ δεν φιλοξένησε. Πώς άλλωστε; Ο χώρος είναι ιδιαίτερος, με μνήμες βαριές, όμως και το να μένει κλειστός είναι προσβολή στην Ιστορία.

Κάτι η Εθνική που ήθελε να κάνει ένα άνοιγμα, κάτι η ανήσυχη ομάδα «Θεατρική Εταιρεία «Πόλις» από τη Σύρο που κατάφερε να της παραχωρηθεί ο χώρος, για 15 ημέρες θα έχουμε την ευκαιρία να ζήσουμε κάτι διαφορετικό. Θέατρο στον χώρο που χρησιμοποιήθηκε στη γερμανική κατοχή για βασανιστήρια, όχι με διάθεση μουσειακή αλλά σαν οικουμενική αξία. Μια ώρα διαρκεί το έργο «Κοραή 4 - Προσβάσιμος χώρος» που έγραψε η Αιμιλία Βάλβη και παρουσιάζεται τα Δευτερότριτα.

Σύγχρονη αντίσταση

Κείμενο που πραγματεύεται τον αγώνα του ανθρώπου για αντίσταση σε κάθε μορφή απολυταρχισμού και ελέγχου από ανεξέλεγκτους φορείς εξουσίας. Θα περίμενε κανείς να είναι ένα αφιέρωμα που να ταιριάζει στο κλίμα των ημερών. Και όμως, μιλάει για τα βασανιστήρια του σήμερα.

Η ιδέα ξεκίνησε ένα χρόνο πριν από τη Σύρο. Αλλωστε, εκεί είναι η βάση της ομάδας «Θεατρική Εταιρεία Πόλις», στην Ερμούπολη. Αρχισε με ανοιχτές πρόβες, τη συμμετοχή του κοινού και θέματα τους τόπους εξορίας γυναικών: Γιούρα, Μακρόνησος κ.ά. Τώρα στην Αθήνα έψαχναν κάτι ανάλογο. Ωστόσο, προβληματίστηκαν μήπως ο συνδυασμός του χώρου (τα πρώην κρατητήρια της Γκεστάπο) με τα κείμενα - μαρτυρίες ντοκουμέντα στα οποία στηρίχθηκαν στη Σύρο «εκβίαζε τη συγκίνηση του κοινού, με ένα τρόπο χυδαίο». «Σαν να χρησιμοποιούμε τους ανθρώπους που βασανίστηκαν για να βγάλει κλάμα η παράστασή μας», λέει στην «Κ» η Αιμιλία Βάλβη. Συμφώνησαν να γράψει κάτι σύγχρονο με μια απόσταση από τα πράγματα. Ποιος βασανίζεται, ποιος είναι ο βασανιστής σήμερα και για ποιο λόγο; Τότε οι άνθρωποι βασανίζονταν για μια ιδέα, σήμερα επειδή είναι διαφορετικοί. «Το κείμενο γενικό και πιο σύγχρονο πραγματεύεται τον αγώνα του ανθρώπου για αντίσταση. Επιχειρεί να μιλήσει για τους σύγχρονους τρόπους βασανιστηρίων». Αλλωστε, τα βασανιστήρια στις μέρες μας δεν έχουν σαν στόχο την πληροφορία που πιθανά γνωρίζει ο κρατούμενος αλλά τον ίδιο ως προσωπικότητα. Οπως λέει η συγγραφέας, οι άνθρωποι σήμερα βασανίζονται γι’ αυτό που είναι και όχι γι’ αυτά που γνωρίζουν. «Επειδή ονειρεύονται, επειδή αποφασίζουν να ζήσουν διαφορετικά, άλλοι επειδή αντιστέκονται στην ομοιομορφία, στο διαφορετικό».

Η παράσταση αφηγείται την ιστορία μιας τυφλής γυναίκας (η οποία έχει ιδιαίτερη σχέση με τον λόγο) και του συντρόφου της. «Η φορέας της εξουσίας τη συλλαμβάνει επειδή είναι διαφορετική, επειδή υπερασπίζεται το όνειρό της και για να χρησιμοποιήσει το ταλέντο που έχει στον λόγο, να «αποκωδικοποιεί» τη γλώσσα που είναι γραμμένη στους τοίχους. Αυτή η ιδιότητα είναι ένας κώδικας που η εξουσία τον χρειάζεται για να χρησιμοποιεί τους ανθρώπους. Η γυναίκα αρνείται να μπει στο παιχνίδι και τελικά χρησιμοποιούν τον σύντροφό της που τον μεταστρέφουν σε βασανιστή της».

Μια ώρα διαρκεί η παράσταση που παρουσιάζουν η Μαρία Τσιμά, η Αιμιλία Βάλβη και ο Κωνσταντής Μιζάρας, σε σκηνοθεσία της Ελένης Γεωργοπούλου.

Τριάντα και κάτι όλοι τους, θεωρούν πως «η πολιτική πράξη» της γενιάς τους είναι ο λόγος. «Εμείς δεν κατεβαίνουμε στον δρόμο. Ο λόγος είναι η αντίδρασή μας».

Ποια είναι η «Πόλις»

Η Θεατρική Εταιρεία Πόλις είναι από τις ομάδες που κέρδισαν από την πρώτη κιόλας δουλειά τους το ενδιαφέρον. Στην αρχή, το 2002, όταν ξεκίνησαν υπολόγιζαν να μείνουν μόνιμα στη Σύρο. «Είμαι Συριανή, έχουμε υπέροχο θέατρο και θεατρική παράδοση. Θέλησα λοιπόν να κάνω μια παράσταση με κείμενα του Ροΐδη και του Βικέλα. Το ένα έφερε το άλλο». Από τότε έκαναν 10 παραγωγές (τις περισσότερες τις είδαμε στο Θέατρο του Νέου Κόσμου). Η επόμενη παραγωγή τους θα είναι αποκλειστικά στη Σύρο. Προσπαθούμε να κρατήσουμε μια σταθερή ποιότητα εκεί μεταφέροντας σύγχρονα πράγματα. Να κερδίσουμε τον κόσμο σιγά σιγά, κάνοντας επαγγελματικό θέατρο». Γνωρίζουν πως αν περιοριστούν εκεί θα βαλτώσουν, ενώ αν ξανοίγονται και σε άλλους τόπους, επιζητώντας συναντήσεις, θα συνεχίσουν τον νεανικό τους επαγγελματισμό. Κυρίως να είναι απρόβλεπτοι. Οπως τώρα, με τον «Προσβάσιμο χώρο».