Πολιορκίες

Η ΑΥΓΗ: 06/11/2011

 

Του Λέανδρου Πολενάκη

"Η παρέλαση" της Λούλας Αναγνωστάκη, στο "Θέατρο του Νέου Κόσμου"

Όσοι δεν γνώρισαν τη Θεσσαλονίκη της δεκαετίας του '60, δύσκολα μπορούνε να καταλάβουν πόσο "πραγματική" είναι η "Παρέλαση" της Λούλας Αναγνωστάκη, που μαζί με τη "Διανυκτέρευση" και την "Πόλη", αποτελούν ένα συναρπαστικό, σπονδυλωτό, τρίπρακτο έργο. Ήμουν κι εγώ εκεί τότε, τη χρονιά της δολοφονίας του Λαμπράκη, στην ηλικία, περίπου, των ηρώων της "Παρέλασης". Έζησα την ατμόσφαιρα ζόφου και το κλίμα τρομοκρατίας που περιγράφει στα έργα της να απλώνονται στην πολιορκημένη πόλη, μαζί με υπόγειο, απωθημένο, έντονο ερωτικό στοιχείο της, που λόγω της ασφυκτικής, από μέσα και έξω πολιορκίας ψυχών και σωμάτων, γινόταν ακόμη πιο έντονο: μια ανεξάντλητη δίψα. Μπορώ να μαρτυρήσω ότι όλα αυτά είναι αλήθεια.

Μια αλήθεια "ποιητική", ασφαλώς. Επειδή το θέατρο της Αναγνωστάκη δεν είναι μόνο αυτά που συνέβησαν, είναι όλα όσα μπορεί να συμβούν, σε οποιαδήποτε πολιορκημένη πόλη. Θέατρο "επί του πραγματικού", που υπερίπταται όμως πάνω από ένα "πεδίο μετά τη μάχη", θεωρώντας το με αναπεπταμένο βλέμμα. Η αγωνία της είναι πώς να ορίσει, χωρίς να περιορίσει το πραγματικό.

Το χρώμα της αφήγησής της είναι μαύρο, αλλά όχι απελπισμένο, επειδή οι ήρωές της ένοχοι και αθώοι ταυτόχρονα, θύματα και θύτες, βρίσκονται παγιδευμένοι εξίσου στον εφιαλτικό και ατέρμονα κύκλο των οικείων παθών τους. Κινούνται σε ένα ημίφως, ανάμεσα στο "παράλογο" και στην τραγωδία, στον χώρο των αρχαίων χυμένων αιμάτων που προσμένουν κάθαρση και εξαγορά. Όχι, όμως με την "αιώνια καθαρτήρια επιστροφή του φόβου και της ανάγκης", που επαγγέλθηκαν οι "σοφοί" του κόσμου, επικαλούμενοι ένα προϋπάρχον της Ιστορίας μεταφυσικό "όλον" που δήθεν "ολοφύρεται και θρηνεί για τον κατακερματισμό του σε ατομικές συνειδήσεις"! Αυτά είναι όλα επικίνδυνες διανοητικές κατασκευές. Επειδή έστω και μια μόνο ατομική συνείδηση αν διαχωρίστηκε κάποτε από αυτό το περίφημο "όλον", τότε αυτό έπαψε πια να είναι όλον. (Θεός, ή όπως άλλως). Έγινε μια τραυματισμένη οντότητα, ελλιπής, που αποτελεί με τη βία να πάρει πίσω αφομοιώνοντας και "χωνεύοντας" όλα όσα με ποταμούς αιμάτων κερδίσαμε: τη συνείδηση και την ελευθερία μας πρώτα από όλα, ώστε να μας ξανακάνει μέρος του - αγέλη! Το είδαμε αυτό να επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά στην ιστορία, ας μας γίνει μάθημα πια και ας μη δίνουμε άλλη πίστη στους επαγγελματίες ψευδοπροφήτες του "τέλους της Ιστορίας"! Αν υπάρχει ολότητα, δεν μπορεί παρά να είναι ενιαία και ενθαδική, να βρίσκεται όλη εδώ, και όχι αλλού. Σίγουρα δεν θα τη βρούμε στην "αιώνια καθαρτήρια επιστροφή του φόβου και της ανάγκης", όπως διαδίδουν οι ίδιοι οι καλοθελητές του φόβου και της ανάγκης! Μόνο στην καθαρτήρια επιστροφή της χαμένης μας νιότης, μέσα από ένα μυητικό ταξίδι, όπως εκείνο που επιχειρούν οι ήρωες της Αναγνωστάκη, πέραν των ορίων του φόβου και της ανάγκης και πέραν της απελπισίας. Μόνο εκεί μπορούμε να τη βρούμε. Αγγίζοντας υπαρξιακά το σύνορο της από-γνωσης, που δεν είναι αγνωσία, αλλά μια άλλη γνώση: η αιώνια, τραγική στερνή μας, γνώση, χωρίς δεκανίκια μεταφυσικής, που ανοίγει πάλι διάπλατα τον δρόμο της αληθινής συνείδησης - γνώσης, του "πάθει μάθος" και της κερδισμένης έμπρακτα, στην κόψη του εδώ και τώρα, αιμορραγούσης ελευθερίας μας.

Σε αυτήν τη χωμάτινη αρένα παίζεται το δράμα των, από σάρκα και αίμα, ηρώων του θεάτρου της Αναγνωστάκη που έχουν πίσω τους Ιστορία, σε αντίθεση με τους αφυλοποιημένους και αποϊστορικοποιημένους ήρωες του λεγόμενου "παράλογου", που δεν διαθέτουν μνήμη: την ιστορία μιας πολιορκημένης πόλης που είναι συγχρόνως μικρογραφία της ιστορίας όλων των πολιορκημένων πόλεων του κόσμου. Είναι ένα θέατρο βαθιά ελληνικό και για αυτό παγκόσμιο, που θα έπρεπε να ανεβάζεται αυτήν τη στιγμή μεταφρασμένο σε μια Ευρώπη παραζαλισμένη από μπαγιάτικες, ξαναζεσταμένες και μεταμφιεσμένες κερδοφόρες "μεταφυσικές" θεωρίες κάθε τύπου, που όλες υποδύονται σεμνοπρεπώς τη "μόνη αλήθεια", εκείνη των αγορών!

Παρακολούθησα την "Παρέλαση" στο "Θέατρο του Νέου Κόσμου", μια συμπαραγωγή του "Θεάτρου της αλήθειας" με το "Θέατρο του Ν. Κόσμου". Ο σκηνοθέτης Ένκε Φεζολάρι (κινησιολογία της Χαράς Κοτσάλη) διάβασε το έργο σωστά και το ανέπτυξε ισότροπα στη σκηνή σε όλες τις διαστάσεις του: περιέλαβε το γήινο και το υπερβατικό, την ατμόσφαιρα ζόφου, το στοιχείο της πολιορκίας, την αίσθηση αποκλεισμού των ηρώων, τη δίψα τους... Ως οικοδομικό υλικό χρησιμοποίησε ένα χαρμάνι από ύλη ζώσα, ενσώματη, και άυλη ονειρική φαντασία. Αξιοποίησε τέλος τους καλούς ηθοποιούς του.

Ο Μάνος Καρατζογιάννης εξελίσσεται σε έναν ικανό ερμηνευτή, που δουλεύει ασταμάτητα τους ρόλους μέχρι να καταπέσει ως άχρηστο το εξωτερικό της περίβλημα, η φόρμα. Εδώ σμιλεύει τον "Άρη" επάνω σε σκληρό υλικό, σαν μια αρχαϊκή πέτρινη, επιτύμβια στήλη εφήβου, για να σου δώσει εν τέλει το δικό του πρόσωπο.

Η ταλαντούχα νεότατη, με έξοχη φωνή, Βασιλική Τρουφάκου δείχνει απ' την αρχή το καλό της χαρτί παίζοντας με περισσότερη εξωστρέφεια, ολόγλυφα και συναισθηματική τη "Ζωή".

Τα σκηνικά - κοστούμια (Δάφνη Κούτρα) είναι απλά και ουσιαστικά, οι λιτοί φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη υπηρετούν την παράσταση.