ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ Η χαμένη Κρητικοπούλα

Ο σκηνοθέτης Πέτρος Ζούλιας μιλάει για την κωμική όπερα του Σπύρου Σαμάρα που ανακαλύφθηκε πρόσφατα και μας ταξιδεύει μέσα από επανάσταση, έρωτες και πεντοζάλη στην ενετοκρατούμενη Κρήτη

Ενα ξεχασμένο αριστούργημα, το οποίο ανακαλύφθηκε και αποκαταστάθηκε πρόσφατα, "Η Κρητικοπούλα" του Σπύρου Σαμάρα παρουσιάζεται, για πρώτη φορά πλήρης, από την Εθνική Λυρική Σκηνή. Με απλά υλικά η κωμική αυτή όπερα μιλά για τον έρωτα και την επανάσταση στα χρόνια της Ενετοκρατίας. Μέσα από εκπυρσοκροτήσεις, έρωτες, τραγούδια και πεντοζάλη, η Μεγαλόνησος πανηγυρίζει την επανάστασή της και οι πρωταγωνιστές την ένωσή τους.

"Η Κρητικοπούλα", το κύκνειο άσμα ενός από τους σημαντικότερους συνθέτες της Επτανησιακής Σχολής, γραμμένη έναν περίπου χρόνο πριν από τον θάνατό του (1917), γνωρίζει την πρώτη πλήρη σκηνική αναβίωση της μετά 80 χρόνια, στις 12 Νοεμβρίου, στο θέατρο "Ολύμπια", σε σκηνοθεσία Πέτρου Ζούλια, με αφορμή τα 150 χρόνια από τη γέννηση του δημιουργού της (1861). Θα δοθούν παραστάσεις στις 13, 19, 20 Νοεμβρίου, 1, 4 Δεκεμβρίου, καθώς και 20, 21, 22, 29 Απριλίου.

Γαϊτανάκι

Η υπόθεση του έργου (ποιητικό κείμενο Νικόλαος Λάσκαρης και Πολύβιος Δημητρακόπουλος) διαδραματίζεται στην ενετοκρατούμενη Κρήτη (1211-1715). Κεντρικό πρόσωπο είναι η όμορφη Κρητικοπούλα Αρετή, η οποία ντύνεται Μανωλιός για τις ανάγκες του αγώνα και επιτυγχάνει να αποσπάσει από τον Ενετό Δούκα της Κρήτης προνόμια για τους συμπατριώτες της. Με φόντο την "πολιτική" αυτή διάσταση, σε πρώτο επίπεδο πλέκεται ένα γαϊτανάκι από αισθηματικές ιστορίες κάθε είδους, που έχει ως συνέπεια κωμικές καταστάσεις.

Ο σκηνοθέτης Πέτρος Ζούλιας αναδεικνύει τα κωμικά στοιχεία της ιστορίας και τις ιδιαίτερες αποχρώσεις της κωμικής αυτής όπερας. Η παράσταση προσπαθεί να "τονίσει το κωμικό στοιχείο της σχεδόν σαιξπηρικής της πλοκής, τη νεανικότητα και τη φρεσκάδα της ιστορίας της, με απόλυτο σεβασμό στην ελληνικότητα της ταυτότητάς της. Ναι, η Κρητικοπούλα αυθαιρετεί, γιατί περνά πάνω απ' την ιστορία της Ενετοκρατίας. Δεν μπαίνει σ' αυτήν. Περνά σαν συννεφάκι πάνω από τη δύσκολη ιστορική περίοδο και ψάχνει το φως ενός λαμπρού ήλιου. Εχει όπλο της το χιούμορ και σαν την ηρωίδα της, που είναι κορίτσι ντυμένη αγόρι, φοράει στο δράμα της ρούχα κωμικά", λέει ο Πέτρος Ζούλιας.

«Το έργο κινείται σε δύο πόλους. Μουσικούς, γλωσσικούς, ταξικούς, πολιτισμικούς. Οι Κρήτες και οι Ενετοί. Οι εξουσιαστές και οι εξουσιαζόμενοι. Οι πλούσιοι και οι φτωχοί. Οι πλούσιοι είναι φτωχοί από έρωτα και οι φτωχοί, αν και φτωχοί, είναι ερωτεύσιμοι και διαθέτουν το φλογερό ταμπεραμέντο του Ελληνα. Η νίκη είναι δική τους...», λέει ο Πέτρος Ζούλιας

Ο Σαμάρας προκειμένου να σκιαγραφήσει τη σχέση Ελλήνων-Ενετών αντιπαραβάλλει δύο διαφορετικά μουσικά ιδιώματα: το "ελληνικό" με το "ευρωπαϊκό". Το ζεύγμα "ελληνικότητα-κοσμοπολιτισμός" κυριαρχεί στις αρχές του αιώνα στον χώρο της λογοτεχνίας, των τεχνών γενικότερα, αλλά και στον χώρο της ιδεολογίας και της πολιτικής. Ως εκφραστής του κοινωνικού περίγυρου καταφέρνει να παντρέψει αρμονικά και τα δύο αυτά στοιχεία.

Τα πρώτα χορωδιακά, είναι γραμμένα στον ρυθμό του πεντοζάλη, καθορίζοντας τον χώρο -κρητική ύπαιθρος-, αλλά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των Κρητικών: λεβεντιά, ηρωισμός, πατριωτισμός, πόθος για ελευθερία και έρωτα. Το "ευρωπαϊκό" ιδίωμα χαρακτηρίζεται από τη χρήση εμβατηριακών και χορευτικών ρυθμών, κυρίως του βαλς και της πόλκας, οι οποίοι αποτελούν το βασικό ρυθμικό στοιχείο της βιεννέζικης οπερέτας.

Για πρώτη φορά ολόκληρο το έργο

"Η Κρητικοπούλα" παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών στις 30 Μαρτίου 1916 από τον Ελληνικό Μουσικό Θίασο του Απόστολου Κονταράτου. Οπως έχει καταγραφεί στον Τύπο της εποχής, σημείωσε εξαιρετική επιτυχία με τον συνθέτη να επευφημείται στο κατάμεστο θέατρο. Μάλιστα, την πρεμιέρα είχε παρακολουθήσει και ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Η Εθνική Λυρική Σκηνή έχει παρουσιάσει την Α' Πράξη του έργου στο πλαίσιο επετειακών εκδηλώσεων το 1944, το 1946 και το 1952. Ολόκληρο το έργο από την ΕΛΣ παρουσιάζεται για πρώτη φορά, τώρα.

• ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
  Η μουσική διεύθυνση είναι του Η. Βουδούρη, τα σκηνικά-κοστούμια της Α. Αρσένη και η διεύθυνση χορωδίας του Ν. Βασιλείου. Παίζουν: Γ. Ηλιοπούλου, Ελ. Βουδουράκη, Μ. Μητσοπούλου, Σ.Κυανίδου, Γ.Ματθαιακάκης, Δ.Τσαντίνης, Τζ. Σουγλάκου, Αλ.Ματθαιουδάκη, Γ. Χριστόπουλος, Νίκος Στεφάνου, Δ. Σιγαλός, Δ. Ναλμπάντης, Κ. Ρασιδάκης, Ζ. Κουτελιέρης κ.ά.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΚΑΡΑΛΗ, ΕΘΝΟΣ, 8/11/2011