Η επιστροφή της γηραιάς κυρίας

• Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά θα παραδοθεί τον Φεβρουάριο πλήρως ανακαινισµένο 
• της ΜΑΡΙΑΣ ΘΕΡΜΟΥ
• ΤΟ ΒΗΜΑ: 06/11/2011

«Να σας αφήσω εδώ;». Το ταξί έχει σταµατήσει µπροστά στο ∆ηµοτικό Θέατρο του Πειραιά, ακριβώς στο σηµείο όπου στα τέλη του 19ου αιώνα έκαναν στάση οι λεγόµενες «βικτώριες άµαξες» και τα «βιζ-α-βι» (τα λεωφορεία της εποχής).

Περνώντας την εργοταξιακή περίφραξη του κτιρίου η ανάκληση παρόµοιων λαµπρών ηµερών του παρελθόντος, όπως περιγράφονται µέσα από πολυάριθµες πηγές, θα ήταν διαρκής εκείνο το αποµεσήµερο που βρέθηκα στον Πειραιά – και δικαιολογηµένη. Εχοντας δει το ∆ηµοτικό Θέατρο µόνο σε κακές εποχές, όταν η εγκατάλειψη του κτιρίου και η απαξίωσή του το είχαν µετατρέψει από κόσµηµα σε ρακοσυλλέκτη ξεπεσµένων θεαµάτων, µπορώ να πω ότι η σηµερινή εικόνα του µοιάζει σαν δεύτερη γέννηση. Φυσικά απαιτήθηκε αγώνας πολυετής και αρκετά εκατοµµύρια ώστε να βρισκόµαστε αυτή τη στιγµή, λίγους µήνες πριν από την παράδοσή του, που θα γίνει τον Φεβρουάριο. Από την εποχή που το θέατρο χρησιµοποιούνταν ως αποθήκη για τις στολές των οδοκαθαριστών της πόλης – µερικές εκατοντάδες τέτοιες λευκές στολές ανακαλύφθηκαν στα υπόγεια, χρονολογούµενες από την περίοδο της δικτατορίας και του δηµάρχου Σκυλίτση! – είναι ολοφάνερο λοιπόν ότι έχει διανυθεί πολύς δρόµος. Τώρα το κτίριο είναι χρωµατισµένο εξωτερικά σε τόνους του καφέ και της ώχρας, τα µάρµαρα αστράφτουν και τα διακοσµητικά στοιχεία εντείνουν την αίσθηση της µεγαλοπρέπειας, χάρη και στις πολύτιµες συµβουλές που προσέφερε ο αρχιτέκτονας, σκηνοθέτης όπερας και σκηνογράφος κ. Νίκος Πετρόπουλος. 

Πλατεία και θεωρεία ντυµένα στα βαθυκόκκινα βελούδα και οι εξώστες σε µπεζ αποχρώσεις µε χρυσοποίκιλτη διακόσµηση. Τα φουαγέ µε λε πτεπίλεπτες οροφογραφίες το πρώτο, φατνώµατα και παραστάδες µε κορινθιακά κιονόκρανα το δεύτερο, τεράστιους καθρέφτες και πολυελαίους. Εδώ είµαστε! Στο 1895, όταν η εµπορική και βιοµηχανική τάξη του Πειραιά εγκαινιάζοντας το θέατρό της θα έβλεπε σε αυτό την αντανάκλαση της κοινωνικής ηγεµονίας και ιδεολογίας της.

«Ευρωπαϊκή» σκηνή

Το πρωτοποριακό για την εποχή του έργο του Πειραιώτη (µε υδραίικη καταγωγή) Ιωάννη Λαζαρίµου, έχοντας ως πρότυπα το Theatre d’ Odeon του Παρισιού και το Εθνικό Θέατρο της Βαυαρίας στο Μόναχο, είχε ως βασικό προτέρηµά του µια σκηνή ευρωπαϊκών προδιαγραφών: µε διαστάσεις 20Χ14 µέτρα, µε προσκήνιο και χώρο ορχήστρας, αλλά κυρίως µε µηχανισµούς θεάτρου µπαρόκ, που σήµερα την αναδεικνύουν ως ένα από τα ελάχιστα δείγµατα του είδους που έχουν διασωθεί στην Ευρώπη.

«Αποκαλύφθηκε όταν αφαιρέσαµε ένα νεότερο δάπεδο, που είχε τοποθετηθεί σε κάποια ανακαίνιση» λέει ο αρχιτέκτων µηχανικός κ. Μάριος Μιχαηλίδης της ∆ιεύθυνσης Αναστήλωσης Νεότερων και Σύγχρονων Μνηµείων, ο οποίος «παρακολουθεί» εν είδει γιατρού το µνηµείο εδώ και 30 χρόνια, από την εποχή που χαρακτηρίστηκε επικινδύνως ετοιµόρροπο λόγω του µεγάλου σεισµού της Αθήνας.

«Η αποκατάσταση της πλήρους στατικής επάρκειας υπήρξε το πρώτο και βασικό µέληµα των εργασιών» λέει ο προϊστάµενος της ∆ιεύθυνσης κ. Νίκος Χαρκιολάκης. Το έργο άρχισε το 2008 µε προϋ πολογισµό 36 εκατ. ευρώ, τα οποία θα φθάσουν τα 39 λόγω των καθυστερήσεων, όπως όταν αποκαλύφθηκαν αρχαία κατάλοιπα, που τελικώς διατηρούνταν in situ.
Το ορατό

 Περνώντας από χώρο σε χώρο οι πληροφορίες πέφτουν καταιγιστικά αλλά η αίσθηση υπερτερεί. Πρώτη στάση στα δύο φουαγέ µε τα ισάριθµα καφενεία και δεύτερη στην πλατεία του θεάτρου. Καθόµαστε στις πολυθρόνες (εξακόσια τα καθίσµατα πλέον, αριθµός µειωµένος κατά το ήµισυ). Στρίβουµε τις στρόφιγγες γκαζιού του πολυελαίου της οροφής, ο οποίος έχει κατεβεί ως το ύψος µας για να συντηρηθεί. Απέναντι αποκαλύπτεται η σκηνή γυµνή, µε την αυλαία της όµως ήδη ζωγραφισµένη, όπως και τα στηθαία των θεωρείων. ∆ίπλα, τα καµαρίνια των καλλιτεχνών µε δικό τους κυλικείο.

Ανεβαίνουµε και στα τέσσερα επίπεδα, µετράµε 23 θεωρεία ανά πρώτο και δεύτερο όροφο – το τρίτο έχει µία σειρά καθισµάτων, ενώ το υπερώο είναι ανοιχτό – και διαλέγουµε την καλύτερη θέση: το θεωρείο των επισήµων δίπλα στη σκηνή – από τρία εκατέρωθεν αυτής –, µε τις χρυσές διακοσµητικές γιρλάντες και το ιδιαίτερο όνοµα «Σαίξπηρ». Φθάνουµε τελικώς ως τον ξύλινο θόλο της οροφής, µνηµείο από µόνο του, ο οποίος ανακατασκευάστηκε το 1911 και σήµερα φαντάζει σαν έργο τέχνης. Εδώ, όσο παράξενο κι αν ακούγεται, θα λειτουργήσει και µικρό αναγνωστήριο. 

Το αθέατο

Αν η έµφαση στη λεπτοµέρεια και στην πιστότητα αποκατάστασης της µορφολογίας του κτιρίου και του διακόσµου του ήταν το πρώτιστο µέληµα για το φαίνεσθαι, στο πίσω µέρος της σκηνής όπου κρύβεται ο πολύπλοκος µηχανισµός του θεάτρου αποκαλύπτεται το τεράστιο έργο που έγινε για την επαναλειτουργία του. Εδώ, ανάµεσα στο δάσος των ξύλινων δοκών, διατηρούνται σε άριστη κατάσταση τα ταµπουρά, που ανεβοκατέβαζαν τα σκηνικά, το ίδιο και οι οκτώ πασαρέλες µε τους µηχανισµούς ανύψωσης για τα πλευρικά σκηνικά.

Πλήρης επαναλειτουργία της σκηνής µπαρόκ όµως δεν µπορεί να γίνει άµεσα. Ενα εκατοµµύριο ευρώ απαιτείται ακόµη, ποσόν που µόνο µια χορηγία µπορεί πλέον να καλύψει. Στην έξοδο, καθώς πέφτει το σούρουπο, ο εργοταξιάρχης µάς µοιράζει... πράσινα σαπούνια που βρέθηκαν σε κούτες στις αποθήκες και η συζήτηση στρέφεται πλέον στην «εφεδρεία», µε τους συνοµιλητές µου να µετρούν µέρες και να αγωνιούν για την ολοκλήρωση του έργου τους.

ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΡΟΜΗΛΑ ΣΤΑ ΚΑΛΛΙΣΤΕΙΑ

Από τα μεγάλα ανοίγματα της οροφής του θεάτρου φαίνεται η πλατεία του Πειραιά.

Ακόμη και ένα πλοίο που είναι δεμένο στο λιμάνι βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής.

Οι Πειραιώτες δεν γνωρίζουν τον θησαυρό της πόλης τους, αλλά το ερώτημα είναι τι θα κάνουν όταν το μάθουν. Από τον Βερναδάκη , τον Κορομηλά και τον Αννινο, από τονΑριστοφάνη και τον Σαίξπηρ, αλλά και από σπουδαίους δημιουργούς και ερμηνευτές, όπως ο Αιμίλιος Βεάκης, ο Δημήτρης Ροντήρης, ο Μάνος Κατράκης, τώρα τι;

Ανησυχητικό λοιπόν είναι το γεγονός ότι λίγο πριν από την παράδοση του Δημοτικού Θεάτρου φορέας λειτουργίας δεν έχει καν συσταθεί από τον δήμο. Και είναι άγνωστο αν η κοινωνία της πόλης θα υποστηρίξει αυτό το υψηλών απαιτήσεων θέατρο, κάτι που δεν έπραξε στο παρελθόν.

Στα φουαγέ όπου κάποτε δίνονταν χοροεσπερίδες και διοργανώνονταν εκθέσεις ζωγραφικής, στην εποχή της δικτατορίας γίνονταν ομαδικοί γάμοι και στη σκηνή του θεάτρου λάμβαναν χώρα καλλιστεία. Τα καταστήματά του στον πεζόδρομο της Αγίου Κωνσταντίνου – σήμερα έχουν διατηρηθεί τέσσερα προς εκμετάλλευση – είχαν επεκταθεί σε βάρος των παρασκηνίων. Χιλιάδες... κουμπιά αλλά και φωτογραφικές μηχανές και εξαρτήματα ξεχύθηκαν όταν τα άνοιξαν. Δεν μπορεί να σκεφτεί κανείς ότι τέτοιες σκηνές θα επαναληφθούν.