Φρόσω Λύτρα: «Τα όρια και οι ρόλοι εύκολα μπερδεύονται στις οικογένειες»

• Η σκηνοθέτις Φρόσω Λύτρα σχολιάζει στο click@Life το μοντέλο της σύγχρονης οικογένειας με αφορμή την παράσταση «Αυτό το παιδί». Δευτέρα, 4 Ιουλίου 2011

Στο σπονδυλωτό έργο του Ζοέλ Πομερά «Αυτό το παιδί» που σκηνοθέτησε η Φρόσω Λύτρα στο κτήριο 56 του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», μια σειρά προσώπων προσπαθούν να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τους με τους γονείς ή τα παιδιά τους.

Οι ρόλοι μέσα στην οικογένεια συχνά επαναλαμβάνονται από γενιά σε γενιά, ίσως γιατί ασυνείδητα επιθυμούμε να δώσουμε ένα αίσιο τέλος σε όσα μας πλήγωσαν. Τις περισσότερες φορές όμως δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για νέα αδιέξοδα. Οι ήρωες του έργου προσπαθούν να ξορκίσουν το επώδυνο οικογενειακό παρελθόν, όμως μοιάζουν αμήχανοι ή ανίκανοι να αναλάβουν τον ρόλο του γονέα. Δέκα οικογενειακές ιστορίες, δέκα θεατρικές εικόνες από τον Ζοέλ Πομερά που τις αλίευσε από τις εργατικές συνοικίες της Νορμανδίας, αξιοποιώντας με τη θεατρική του ομάδα πραγματικές μαρτυρίες γυναικών.

• Το όνειρο ως καθρέφτης του υποσυνειδήτου

Ωστόσο το έργο «Αυτό το παιδί» ξεφεύγει από τα όρια του τυπικού ρεαλισμού. Κι ήταν ακριβώς αυτό το στοιχείο που γοήτευσε τη Φρόσω Λύτρα, όταν της το πρότεινε για πρώτη φορά η Μαριάννα Κάλμπαρη για μετάφραση: «αρχικά η θεματολογία του δεν μου κίνησε το ενδιαφέρον. Όταν όμως η Μαριάννα ήρθε στο σπίτι και μου το διάβασε από τα γαλλικά συνειδητοποίησα ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικό έργο. Παρότι οι δέκα ιστορίες του Πομερά φαίνονται καθημερινές και ρεαλιστικές, ουσιαστικά το έργο είναι κατασκευασμένο σαν όνειρο», δηλώνει η ίδια.

Το ονειρικό στοιχείο τόνισε η σκηνοθέτις στη δική της παράσταση: πριν από τις ιστορίες των προσώπων, ακούγονται ηχογραφημένες περιγραφές πραγματικών ονείρων. Ορισμένα ανήκουν στην ίδια τη Φρόσω Λύτρα και κάποια άλλα τα διηγούνται οι υπόλοιποι συντελεστές της παράστασης. Το όνειρο ως καθρέφτης του υποσυνειδήτου, αποκαλύπτει όσα συνήθως προτιμούμε να ξεχνάμε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Εξάλλου, όπως τονίζει η Φρόσω Λύτρα: «πάντα με ενδιαφέρει το όνειρο ως πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης. Η τέχνη στηρίζεται στα όνειρα».

• Θεατρική-εικαστική παράσταση

Η σκηνοθέτις υιοθέτησε το στυλ του πειραματικού θεάτρου προσθέτοντας μια ενδιαφέρουσα εικαστική διάσταση. Ο σκηνικός χώρος μετατράπηκε σε μια αντισυμβατική γκαλερί με τη βοήθεια της εικαστικής επιμελήτριας Ίριδας Κρητικού. Τα έργα 14 εικαστικών καλλιτεχνών «συνομιλούν» με τις ιστορίες των ηρώων, αντανακλώντας σε ορισμένες περιπτώσεις τις σκοτεινές πλευρές του υποσυνειδήτου.

Η μητρική φιγούρα διαθλάται μέσα από τις πολλαπλές εικαστικές αποτυπώσεις της, ενώ το νόημα του θεατρικού κειμένου διευρύνεται, καθώς ο θεατής μπορεί να αποκωδικοποιήσει με διαφορετικό μάτι στις σκέψεις, τις επιθυμίες και τις φοβίες των προσώπων. Στον ενιαίο χώρο όπου φιλοξενείται η παράσταση, οι παραδοσιακές θέσεις του θεάτρου, έχουν αντικατασταθεί από μια σειρά περιοδικών τακτοποιημένων σε στοίβες, οριοθετώντας παράλληλα τη διαφορετική «σκηνή» της κάθε ιστορίας .
Η Φρόσω Λύτρα εξηγεί πώς προέκυψε αυτή η ιδιαίτερη διάταξη: «Όταν άρχισα να φαντάζομαι το έργο, είχα την αίσθηση ότι περπατούσα σε ένα δρόμο στο όνειρό μου. Άνοιγα μια πόρτα και άκουγα ένα διάλογο, μετά προχωρούσα και μέσα από ένα παράθυρο έβλεπα μια σκηνή ή άκουγα μια κραυγή. Και όλη αυτή η σύλληψη με έφερε πολύ κοντά στην επιλογή του κτηρίου 56 του Πολιτιστικού Κέντρου Ελληνικός Κόσμος.

Ήθελα να κατασκευάσω ένα τέτοιου είδους τοπίο, στο οποίο ο θεατής να μπορεί να ταξιδεύει, να επιλέγει αν θα καθίσει ή θα είναι όρθιος, να μπαίνει μέσα στις σκηνές, συμμετέχοντας ενεργά. Έπειτα σκέφτηκα ότι θα ήταν ωραίο να εκφραστούν καλλιτέχνες από διαφορετικούς χώρους επειδή και στο έργο μοιάζει να διηγούνται τα όνειρά τους δέκα διαφορετικοί άνθρωποι. Έτσι απευθύνθηκα στην Ίριδα Κρητικού, η οποία βρήκε τους καλλιτέχνες και ανακαλύψαμε μαζί τη βασική σύλληψη της κάθε σκηνής».

• Ελεύθερη οπτική γωνία

Πραγματοποιήθηκαν τρεις μεγάλες ομαδικές συναντήσεις με την επιμελήτρια Ίριδα Κρητικού και οι εικαστικοί επέλεξαν μια συγκεκριμένη ιστορία. Στη συνέχεια άρχισαν να δουλεύουν βασιζόμενοι είτε σε έναν πίνακα που είχαν ήδη έτοιμο, είτε δημιουργώντας νέα έργα, ειδικά για την παράσταση. Μέσα σε είκοσι μέρες το πρωτότυπο αυτό «σκηνικό» ήταν έτοιμο και τοποθετήθηκε με τη συμβολή του Μανώλη Παντελιδάκη.

Όπως τονίζει η σκηνοθέτις: «το ενδιαφέρον είναι ότι ο θεατής επιλέγει την οπτική γωνία και την απόσταση από την οποία θα δει το δρώμενο. Αυτό του επιτρέπει να φτάνει σε απόσταση αναπνοής από τους ηθοποιούς ή να μένει πιο μακριά, ανάλογα με το συναίσθημά του και τη διάθεσή του να ταυτιστεί. Νομίζω ότι η κάθε ιστορία χτυπά διαφορετικά τον κάθε θεατή και μπορούμε όλοι μας να ανακαλύψουμε κάπου τον εαυτό μας και τη σχέση μας με τους γονείς μας».

• Γονείς άνευ ορίων στο σύγχρονο μοντέλο οικογένειας

Μια έγκυος γυναίκα ποζάρει στο εργαστήριο ενός ζωγράφου σχεδιάζοντας μια επική μάχη με τους γονείς της. Μια μητέρα προσπαθεί να κλέψει τη λάμψη και τον ερωτισμό της κόρης της. Ένας άνδρας ακολουθεί το πατρικό πρότυπο που έχει απορρίψει. Ένας γιος δέχεται την επικίνδυνη γοητεία της μητέρας του και κάποιος πατέρας αποχαιρετά την πεντάχρονη κόρη του λίγο πριν το διαζύγιο.
Αυτές είναι μερικές μόνο από τις ιστορίες που μας αφηγείται ο Ζοέλ Πομερά. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι γονείς στο έργο μοιάζουν να μην αντιλαμβάνονται τα όρια των παιδιών τους και τον δικό τους ρόλο. Η Φρόσω Λύτρα, με αφορμή τα προβλήματα της σύγχρονης οικογένειας παρατηρεί: «σήμερα οι σχέσεις γονέων και παιδιών είναι καταστροφικές, τερατώδεις, επειδή πλέον μιλάμε για μια οικογένεια πολύ εγκλωβισμένη.

Κάποτε, σε άλλες κοινωνίες, τα παιδιά μεγάλωναν στο χωριό, στη γειτονιά, ενώ τώρα μένουν σε ένα διαμέρισμα, οπότε τα όρια και οι ρόλοι εύκολα μπερδεύονται στις οικογένειες.

Μια μητέρα για παράδειγμα, την οποία έχει εγκαταλείψει ο σύζυγός της εναποθέτει όλες τις προσδοκίες της στο γιο της, βάζοντας το παιδί να παίξει το ρόλο του συζύγου. Αντίστοιχα μπορεί να πράξει το ίδιο και ένας πατέρας πιεσμένος από τη μοναξιά και την κοινωνική απομόνωση. Όλα αυτά οφείλονται σε μεγάλο βαθμό και στο κλειστό μοντέλο οικογένειας που έχει δημιουργηθεί στις μέρες μας».

• Η δύσκολη ενηλικίωση της κοινωνίας

Η γραφή του Ζοέλ Πομερά στο εξωτερικό έχει χαρακτηριστεί ως «θέατρο της ιδιωτικότητας». Η παράσταση της Φρόσως Λύτρα όμως, είναι ανοιχτή σε ευρύτερους συμβολισμούς, αφού η οικογένεια είναι το βασικό κύτταρο της κοινωνίας. Αν θεραπευτεί η οικογένεια, τότε υπάρχουν ελπίδες για μια αρμονική κοινωνική συνύπαρξη.

Ποιο είναι το παιδί στο οποίο αναφέρεται ο τίτλος του έργου; «Είναι ολόκληρη η ανθρωπότητα που πασχίζει να ενηλικιωθεί, με την κοινωνία στο ρόλο της ανήμπορης μητέρας και τον πολιτισμό στο ρόλο του πατέρα που είναι μονίμως απών», επισημαίνει εύστοχα στο σκηνοθετικό της σημείωμα η ίδια.

• Από σκηνής ψυχανάλυση

Αν και η παράσταση παραπέμπει στο εναλλακτικό θέατρο που προτιμούν συνήθως οι νέοι, στο κοινό η σκηνοθέτις βλέπει και ανθρώπους της τρίτης ηλικίας, να την πλησιάζουν συγκινημένοι: «Μου λένε πόσο τους αφορά αυτό που βλέπουν και συνειδητοποιούν τα όποια λάθη τους», σχολιάζει η Φρόσω Λύτρα. Το έργο εστιάζει σε τρεις διαφορετικές γενιές, αναδεικνύοντας ανάγλυφα τα προβλήματα που στοιχειώνουν τις οικογένειες, διαιωνίζοντας ένα φαύλο κύκλο πόνου και θυμού.

Και συχνά το εκρηκτικό αυτό μείγμα γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης στα τηλεοπτικά παράθυρα και σε ριάλιτι. «Η τηλεόραση αγγίζει τα ίδια θέματα που απασχολούν το θέατρο και τις υπόλοιπες τέχνες: τον έρωτα, το θάνατο και την αγάπη. Όμως το κάνει με τέτοια ωμότητα ώστε καίγεται η φωτογραφία της σχέσης. Αντίθετα, όταν κάτι περνάει μέσα από τα φίλτρα της τέχνης, φεύγει το περιττό και μένει η ουσία. Στην τηλεόραση δεν ισχύει αυτό. Παρουσιάζεται κάτι πραγματικό αλλά όχι αληθινό. Και φοβάμαι ότι η αλήθεια έχει μεγάλη απόσταση από την πραγματικότητα», καταλήγει η Φρόσω Λύτρα.

Παίζουν οι : Αντίνοος Αλμπάνης, Βίκυ Βολιώτη, Λάμπρος Γιώτης, Μαριάννα Κάλμπαρη, Διαμαντής Καραναστάσης, Νεκτάριος Λουκιανός, Λήδα Ματσάγγου, Βάνα Πεφάνη, Γιάννης Στεφόπουλος, Εύρη Σοφρωνιάδου, Ζέτη Φίτσιου. Σκηνογραφία: Μανώλης Παντελιδάκης και 14 εικαστικοί καλλιτέχνες: Άννα Αμπαριώτου, Μάριος Βουτσινάς, Ανδρέας Γεωργιάδης, Σάββας Γεωργιάδης, Κωνσταντίνος Έσσλιν, Αλεξία Ευσταθοπούλου, Γιάννης Μπεκιάρης, Χαρίτωνας Μπεκιάρης, Έλενα Παπαδημητρίου, Κώστας Παππάς, Βασίλης Πέρρος , Βασίλης Σούλης, Γιώργος Τσεριώνης.
Πληροφορίες: «Αυτό το παιδί» του Ζοέλ Πομερά, σκηνοθεσία : Φρόσω Λύτρα, έως τις 15/7 στο κτήριο 56 στο κέντρο πολιτισμού «Ελληνικός κόσμος», είσοδος Γ’, Πειραιώς 254, Ταύρος, τηλ.             212 254 0314      . Προπώληση εισιτηρίων: «Θέατρον», Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.theatron254.gr , τηλεφωνικά στο             212 254 0314       με χρέωση πιστωτικής κάρτας και στα καταστήματα Public. Τιμές εισιτηρίων: 20 και 15 ευρώ. Τετάρτη έως Κυριακή ώρα έναρξης: 21:30. Διάρκεια παράστασης: 70 λεπτά.

• ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ

info

» ΘΕΑΤΡΟΝ «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ»
Πειραιώς 254, Ταύρος
            212-254 0300      

»  αναλυτικά