Οταν η ζωή εμβολίζει την τέχνη

•  Ενα ναυάγιο, ένας πίνακας, μία παράσταση

• Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ
•  Ελευθεροτυπία, Σάββατο 11 Ιουνίου 2011

Ενα ναυάγιο. «Μνημείο» ταξικού διαχωρισμού και μέγιστο σκάνδαλο σε μια εποχή κρίσης (παλινόρθωση των Γάλλων βασιλέων), που παραδόξως θυμίζει έντονα τη σημερινή.

Ο Αργύρης Ξάφης και η υπόλοιπη ομάδα του Μοσχόπουλου στις πρόβες 

Κι ένας πίνακας του Τεοντόρ Ζερικό. Ορόσημο του πρώιμου ρομαντισμού, που μέσα από το Λούβρο θυμίζει δύο αιώνες το αποτρόπαιο συμβάν.

Δύο αλληλένδετα γεγονότα. Ή, αλλιώς, πώς η ζωή εμβολίζει την τέχνη. Ο Ζερικό δεν γνώρισε μόνο επιζήσαντες, όπως ο Ντελακρουά. Προκειμένου να βιώσει το ρίγος του ναυαγίου, μετέφερε πτώματα και ακρωτηριασμένα μέλη στο ατελιέ του. Η αλληλοτροφοδότηση αληθινής ζωής - καλλιτεχνικής δημιουργίας δεν σταματάει στον καμβά του. Αποκτά σήμερα ακόμα και θεατρικά «φτερά», χάρη στη φαντασία του Θωμά Μοσχόπουλου.

Η παράσταση που έστησε με τίτλο «Μέδουσα», από το όνομα της γαλλικής φρεγάτας που στα 1816 έπεσε σε ξέρα, αναγκάζοντας τους 157 «πληβείους» επιβάτες να θαλασσοπνιγούν πάνω σε μια σχεδία, θα μπορούσε να αναγνωστεί ως μια αλληγορία για την ελληνική κρίση. Ο εμπνευστής και σκηνοθέτης της διαφωνεί. «Σε οποιαδήποτε κρίση και αν κάνεις focus, από τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης μέχρι τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, θα βρεις αναγωγές». 

Δουλεύοντας μαζί με την παλιά καλή ομάδα του «Αμόρε» και επικεφαλής την Αννα Μάσχα, τη Μαρία Σκουλά και τον Αργύρη Ξάφη, υιοθέτησε μια τόσο ανοιχτή φόρμα, ώστε κάθε μέρος από τα τρία 45λεπτα στα οποία χωρίζεται η παράσταση να μπορεί να ιδωθεί αυτοτελώς. Αλλωστε, και ο χώρος Ζ' της Πειραιώς 260, όπου η «Μέδουσα-Σχέδια και αυτοσχεδιασμοί για σχεδίες και ναυάγια» κάνει πρεμιέρα τη Δευτέρα, θα είναι χωρισμένος με τον πιο ανορθόδοξο τρόπο. Οι θεατές μοιρασμένοι στα τρία θα έχουν το ελεύθερο να παρακολουθήσουν τα τρία μέρη με τη σειρά που επιθυμούν. 

Το κεντρικό, με τίτλο «Πάθος», στο οποίο παρακολουθούμε τις περιπέτειες στη σχεδία, έχει ως δομή το ορατόριο. Υπάρχει αφήγηση, αλλά και μουσική ανάπτυξη που εντείνει το συναίσθημα. Το πρώτο μέρος, το «Ταξίδι», είναι μια συρραφή από ενθυμήσεις επιζώντων του ναυαγίου, αναμεμιγμένες με ενθυμήσεις ταξιδιών συντελεστών και ηθοποιών. Το τρίτο μέρος, σαν μια σονάτα όπου τα αντίθετα συντίθενται, είναι η συνάντηση του επιζώντος του ναυαγίου Κορεάρ με τον Ζερικό, που γεννάει τον πίνακα.

Στην παράσταση χρησιμοποιούνται αποσπάσματα από την «Ιστορία του κόσμου σε 10 και 1/2 κεφάλαια» του Τζούλιαν Μπαρνς.

- Είδατε την παράσταση σαν μια αλληγορία για την πολιτικοκοινωνική κρίση που ζούμε σήμερα; Και σήμερα οι φτωχοί την πληρώνουν.

«Αυτή η σύνδεση γίνεται λίγο αυτόματα. Η σημερινή κατάσταση ψάχνει να βρει καθρέφτες. Το θέμα της καταστροφής και της δημιουργίας από την καταστροφή, αλλά και πώς ένα δυστύχημα γίνεται τέχνη είναι τα θέματα που με απασχόλησαν. Δεν ήταν πάντως μια τωρινή, εν μέσω κρίσης, επιλογή. Αν και ως καλλιτέχνης, σε εποχή κρίσης, αισθάνομαι ότι έχω ευκαιρίες να παίξω έναν πιο ουσιαστικό ρόλο από αυτόν του απλού διασκεδαστή. Οι προηγούμενες φάσεις με τρόμαζαν. Σήμερα είμαι αισιόδοξος. Τα πράγματα δείχνουν το πραγματικό τους πρόσωπο».

- Η ιδέα της παράστασης ξεκίνησε από τον πίνακα του Ζερικό;

«Ναι. Από παιδί έχω αναπτύξει μια τόσο έντονα βιωματική σχέση μαζί του, που δεν ξέρω αν τον αγαπάω πλέον ή όχι! Είχα μάθει για το ιστορικό γεγονός με το οποίο ταυτίζεται και συνέλεγα υλικό, κυρίως από τα απομνημονεύματα δύο επιζώντων. Εκανα έρευνα και για τον Ζερικό. Το έργο του δεν απεικονίζει την καταστροφή, αλλά την αιώρηση μεταξύ καταστροφής και ελπίδας. Είναι μια στιγμή καθημερινής αγωνίας, ανάμεσα στην απελπισία και τη σωτηρία».

- Δεν σας απασχόλησε να αποτυπώσετε την αδυσώπητη ταξική πάλη; Οι κοινωνικά ανώτεροι εξασφάλισαν τη διάσωσή τους με τις σωσίβιες λέμβους.

«Σαφώς με συγκινεί και με ταράζει το κοινωνικό άδικο. Πιο πολύ όμως με συγκλονίζει το ότι μέσα στη σχεδία άνθρωποι με κοινή καταγωγή άρχισαν να παίζουν παιχνίδια εξουσίας. Και ξεκίνησε μια ανταρσία! Κι όταν φτάνει πια η απόλυτη καταστροφή, έχουν οδηγηθεί στην τρέλα ή στον κανιβαλισμό- οι 15 υγιείς επιβάτες πέταξαν τους 15 τραυματίες στη θάλασσα. Είναι στην ανθρώπινη φύση να τρώει το μεγάλο ψάρι το μικρό».*

• info:Η «Μέδουσα» είναι μία σύνθεση του Θωμά Μοσχόπουλου, την οποία συνυπογράφει με τους Κορ. Σελαμσή, Αμάλια Μπένετ, Κων. Κυπριωτάκη, Ελλη Παπαγεωργακοπούλου, Λ. Παυλόπουλο, Ηλ. Γιαννακάκη, Τ. Αγγελόπουλο, Αννα Μιχελή, Ευαγγελία Θεριανού, Αννα Καλαϊτζίδου, Αννα Μάσχα, Κ. Μπερικόπουλο, Δ. Νασιούλα, Αργ. Ξάφη, Μαρία Σκουλά και Θ. Τοκάκη. Συμμετέχουν 30 εθελοντές. Παραστάσεις: 13 έως 17 Ιουνίου. Χώρος Δ' της Πειραιώς 260. Ωρα έναρξης: 7.30 μ.μ. Είσοδος θεατών ανά μία ώρα. Εισιτήρια: 25, 20 και 15 ευρώ.

Η «Μέδουσα» συνομιλεί μ' αυτό που ζούμε σήμερα

• Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ

«Η «Μέδουσα» είναι μια περίεργη δουλειά. Δεν ξέρω αν είναι θέατρο. Αλλά δεν θέλω να πω και τη χιλιοκουρελιασμένη λέξη πείραμα. Ολα έγιναν επί τόπου, με αυτοσχεδιασμούς. Σίγουρα δεν παριστάνουμε ανθρώπους, αφηγούμαστε τις ζωές τους», αποκαλύπτει η Αννα Μάσχα. 

«Θεματικός πυρήνας δεν ξέρω αν υπάρχει», συνεχίζει η ηθοποιός. Στις πρόβες όμως κατέληξαν σε πολλά δίπολα: πραγματικότητα-φαντασία, ζωή-τέχνη, ζωή-θάνατος, συναντήσεις-αποχωρισμοί, δικαίωση-αδικαίωτο, προσδοκία-ματαίωση, καταστροφή-δημιουργία. 

Το ότι το έργο «συνομιλεί με αυτό που ζούμε σήμερα», πιστεύει ότι είναι το «πιο προφανές». «Είμαστε όλοι στη φρεγάτα, η οποία πάει με μαθηματική ακρίβεια στην ξέρα. Δεν είμαι αισιόδοξη», δηλώνει.

Η τρίχρονη απουσία της από τη σκηνή ήταν ένα δώρο στη μητρότητα; «Ηθελα να πάρω λίγες διακοπές παραπάνω. Από το θέατρο είχα κουραστεί πολύ», λέει. «Εκλεισε και το "Αμόρε" και μέσα μου σαν να έκλεισε ο κύκλος. Το πήρα συμβολικά». 

Πέρσι επέστρεψε με το παιδικό της «Μικρής Πόρτας» «ο Τυχερός Στρατιώτης». «Ηταν η ωραιότερη επιστροφή που μπορούσα να φανταστώ», θεωρεί. «Ενιωθα όπως όταν έχεις χρόνια να κάνεις ποδήλατο και λες "θα τα καταφέρω;"». 

Είδε κάτι να έχει αλλάξει; «Δεν είχε αλλάξει το τοπίο», υποστηρίζει. «Είδα όμως τα παιδιά της ομάδας ότι είχαν προχωρήσει από εκεί που τα είχα αφήσει, ακόμη και σε προσωπικό επίπεδο». Η ίδια «κάλυψε» αυτή την εξέλιξη μόνη; «Καλλιτεχνικά δεν έχω δει ακόμα κανένα προχώρημα», απαντά αφοπλιστικά. «Σε άλλα επίπεδα ζωής, ναι, έχω πάει αλλού. Παλαιότερα με όλα τα πράγματα, και με το θέατρο, συνδεόμουν βαριά. Σήμερα αυτό δεν ισχύει για τίποτα».