Η ψυχή μιας παγκόσμιας πρωτοτυπίας

Η Τατιάνα Λύγαρη ξεκίνησε πριν από 14 χρόνια τη δημιουργία ενός μοναδικού σε παγκόσμια κλίμακα εγχειρήματος, τη δημιουργία μιας θεατρικής σκηνής μέσα σε βαγόνι τρένου.

Η δημιουργός. Το «Τρένο στο Ρουφ» έγινε κιόλας 14 ετών. Η Τατιάνα Λύγαρη με στωικό χαμόγελο ξεχνά τις δυσκολίες και απολαμβάνει τις διαδρομές πολιτισμού που με πείσμα κατάφερε να εδραιώσει.

Πώς ήρθε η ιδέα; Είχα ένα έργο στα χέρια μου και δεν είχα σκηνή. Αποφάσισα λοιπόν να βρω ένα βαγόνι. Για το πρώτο βαγόνι περπατούσα τρεις ημέρες στα χόρτα, σε ένα τεράστιο νεκροταφείο τρένων που υπήρχε τότε, μέχρι να εντοπίσω εκείνο το βαγόνι με τις κατάλληλες διαστάσεις που θα μπορούσε να δεχθεί μετατροπή». Ενα φθινόπωρο, πριν από αρκετά χρόνια, η Τατιάνα Λύγαρη ανακοίνωσε σε φίλους και γνωστούς της, περιχαρής, ότι «απέκτησε» ένα τρένο και αποφάσισε να ξεκινήσει καριέρα σταθμάρχη παραστάσεων...

Και μάλιστα όχι μια οποιαδήποτε αμαξοστοιχία, αλλά την αυθεντική μηχανή του περίφημου Οριάν Εξπρές, που ταξίδευε στα τέλη του 19ου αιώνα από το Παρίσι στην Κωνσταντινούπολη διασχίζοντας την Ευρώπη. Το τρένο, έλεγε, θα ήταν ακίνητο, αλλά οι παραστάσεις θα ταξίδευαν, καθώς το ρεπερτόριο ξεκίνησε με έργα που εκτυλίσσονταν μέσα σε βαγόνια. Τέλος, προς έκπληξη όλων, η αμαξοστοιχία-σκηνή θα ήταν μονίμως εγκατεστημένη επάνω σε ράγες, σε πραγματικές σιδηροτροχιές και μάλιστα στην εκτός θεατρικής πιάτσας γειτονιά του Ρουφ.

Απομεινάρια. Χνάρια εποχής των σιδηροδρόμων παραμένουν στους τοίχους των βαγονιών.

Εκτοτε πέρασαν 14 χρόνια, το «Τρένο στο Ρουφ» πολιτογραφήθηκε στην πρώτη εθνική της θεατρικής ζωής, τα βαγόνια αυξήθηκαν και εκτός από τις θεατρικές παραστάσεις το «μενού» περιλαμβάνει ένα πρώτης τάξης εστιατόριο, μουσική σκηνή, παιδικές παραστάσεις, λέσχη ανάγνωσης και ποικίλα καλλιτεχνικά γεγονότα, μαζί με εκδηλώσεις με άξονα τη διακίνηση ιδεών. Προφανώς πίσω από όλα αυτά κρύβονται ένα ατέλειωτο τρέξιμο, ξενύχτια, μαθήματα σιδηροδρομικής λογοτεχνίας, πρόβες ερμηνείας, ασκήσεις σκηνοθεσίας και ένα κουβάρι επιχειρηματικών λεπτομερειών που η ίδια καλείται να ξετυλίγει.

Τι πράττει ως παραγωγός όταν νταλίκες τρέχουν «με εκατό» στην αποβάθρα δίπλα από τα βαγόνια, πώς διαπραγματεύεται χαράματα με τους οδηγούς και πώς ξεπερνά τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις. Η «Κυρία του Ρουφ» έπρεπε να παλέψει με πολλά, «μια γυναίκα μόνη σε έναν έρημο σταθμό, με διάφορους σιδηροδρομικούς, εκ των οποίων μερικοί ευγενέστατα βοηθούσαν να λύνονται τα προβλήματα και οι υπόλοιποι κοιτούσαν με μισό μάτι... Ετσι ξεκίνησε η περιπέτεια. Τα αυθεντικά βαγόνια του Οριάν Εξπρές ήταν πεταμένα σε κάτι μηχανοστάσια, ενώ τα υπόλοιπα βαγόνια μαζεύτηκαν σταδιακά από όλα τα σημεία της Ελλάδας», αφηγείται η κ. Λύγαρη.

Οι αποβάθρες, βέβαια, προσφέρονται για θεατρική ατμόσφαιρα. Οταν από τη μηχανή ξεφεύγει καπνός που σκεπάζει την αποβάθρα, ένας ακορντεονίστας υποδέχεται τους θεατές λίγο μετά τις μπάρες της διάβασης ή όταν ο διπλανός καθήμενος θεατής αποδεικνύεται πρωταγωνιστής της παράστασης.

Ολα άρχισαν το 1997 με το έργο «Λαχτάρα για κεράσια» και στη συνέχεια με το κλασικό έργο «Η κυρία εξαφανίζεται», που διαδραματίζεται βεβαίως σε ένα τρένο. Λίγο αργότερα ξεκινά και το «Μουσικό βαγόνι» με το ερώτημα: «Κυρία Μουσική, χορεύετε;» και αργότερα το «Υπ' ατμόν», ενώ δεν αργούν να καθιερωθούν και τα κυριακάτικα μουσικά μεσημέρια στο Οριάν Εξπρές.

Εν τω μεταξύ, στο «σανίδι» ανεβαίνουν τα «Σπάσε τη σιωπή», «Η πεντανόστιμη» και πολλοί διάσημοι και νεότεροι ηθοποιοί δίνουν το «παρών» και μετέχουν στα έργα της καλλιτεχνικής εταιρείας «Αξάνα» -ήτοι Τατιάνα Λύγαρη- που αναζητά συνεργάτες, κάνει οντισιόν σε μουσικούς, ελέγχει τις γεύσεις του εστιατορίου, προσπαθεί να αναδείξει σπεσιαλιτέ και δημιουργούς των γεύσεων.

Πολλοί επίσης ανεβαίνουν και στο Wagon Βar, το φουαγέ του θεάτρου, που λειτουργεί και ως χώρος συνάντησης για ποτό. Ενα παλιό ξύλινο βαγόνι, το οποίο στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο μετέφερε «ίππους 8, άνδρες 20». Υπάρχουν, άλλωστε, ακόμα στους τοίχους οι χαλκάδες για να δένουν τα ζωντανά στο ταξίδι για το μέτωπο. Τριγύρω απλίκες, παιδικά τρενάκια-αντίκες, γκραβούρες και πίνακες με θεατρικές παραστάσεις.

Κάθε βαγόνι (οι διαστάσεις τους είναι 2,75 μ. Χ 17 μ. ή 2,75 μ. Χ 22 μ. έχει τη δική του ιστορία και η μετατροπή του για να προσδεθεί στην ατμάμαξα του Ρουφ απαιτούσε θεατρική προσέγγιση. Ολα έπρεπε να γίνουν με προσοχή, τα καθίσματα να επιτρέπουν την κίνηση των ηθοποιών και στα παράθυρα η τον τοίχο να ενσωματώνονται στοιχεία της σκηνογραφίας. Ειδική «εκπαίδευση» απαιτήθηκε και για πολλούς ηθοποιούς, καθώς άλλοτε πρέπει να κινούνται σε περιορισμένους χώρους και άλλοτε να ενσωματώνονται με τους θεατές. Στο μουσικό βαγόνι, ο στενός χώρος έπρεπε να υποδέχεται με άνεση τους μουσικούς και ο διάδρομος να επιτρέπει την κυκλοφορία των ερμηνευτών. Ολα αυτά χωρίς να διαταράσσεται η άνεση των θεατών. Οσο για τη διακόσμηση, ειδικοι τεχνίτες ανέλαβαν τη μετασκευή των βαγονιών με υλικά, αντικείμενα, τραπέζια, καθίσματα, υφάσματα και φωτισμό που να δένουν με το κλίμα της εποχής. Στις ηχητικές παρεμβάσεις προβλέφθηκαν όλες οι εκφάνσεις ήχου που συναντάμε σε έναν σταθμό αλλά και ένα σύστημα δόνησης (ως σκηνοθετική παρέμβαση) ίδιο με την αίσθηση, που έχει ενας επιβάτης τρένου.

«Εχει σημασία να γνωρίζουμε ότι πουθενά δεν υπάρχει κάτι ανάλογο. Μια αμαξοστοιχία ως πολιτιστικός χώρος. Υπάρχει μόνο στην Αθήνα. Είναι ένα δείγμα σύγχρονου πολιτισμού με βάση την αλλαγή χρήσης των παλιών βαγονιών και νομίζω ότι έχει δώσει ζωή στη γειτονιά», λέει η κ. Λύγαρη, η οποία κάθε χρόνο διαβεβαιώνει ότι εξαντλήθηκε, ότι θα κάνει τα μισά από πέρσι και στο τέλος της σεζόν κάνει απογραφή στα διπλάσια. Αλλά η προσφορά του «Τρένου στο Ρουφ» δεν σταματά στον πολιτισμό. Κάνει και κοινωνικές παρεμβάσεις. Τα Χριστούγεννα συγκεντρώθηκαν 18 κούτες με βιβλία, που εστάλησαν στη βιβλιοθήκη το Ορμένιου, εκεί όπου βρίσκεται ο τελευταίος σταθμός του ΟΣΕ, για τους νέους της περιοχής.

• Παραστάσεις
• Θέατρο και μουσική

Το πρόγραμμα της σεζόν περιλαμβάνει:

• Στο θεατρικό βαγόνι, το έργο της Χρύσας Σπηλιώτη «Ποιος ανακάλυψε την Αμερική;». Στο ίδιο βαγόνι, το παιδικό «Μυστήριο στο Τούνδρα Εξπρές», με τον ντετέκτιβ σκίουρο Κορνήλιο Κρικ, από το βιβλίο του Πέτρου Χατζόπουλου.
• Στο μουσικό βαγόνι είναι σε εξέλιξη δύο παραστάσεις: Το «Βερμούτ songs», με αγαπημένα τραγούδια της δεκαετίας του '60, και κάθε Πέμπτη «Ο γύρος του κόσμου σε 30 τραγούδια».
• Στο Wagon Βar παίζεται «Το Γαϊδουροκαλόκαιρο», όπου οι πρωταγωνίστριες Ανατολή Αθανασιάδου και Μαρίνα Πολυμέρη σερβίρουν και τα ποτά.
• Τέλος, το New Wagon ανοίγει τον Μάιο με ένα πρωτοποριακό project, «Τα 12 Κουπέ». Δώδεκα νέοι καλλιτέχνες (σκηνοθέτες, μουσικοί, video artists, εικαστικοί κ.λπ.) καλούνται να οργανώσουν ο καθένας σε ένα από τα 12 κουπέ του βαγονιού τη δική τους «ιδιωτική» παράσταση σε μικρές ομάδες θεατών.

Σιδηροδρομικός Σταθμός Ρουφ, Λεωφ. Κωνσταντινουπόλεως.
totrenostorouf.gr, τηλ: 210-5298922, 6937-604988

ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ, ΦΩTOΓΡAΦIEΣ: ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗΣ, ΕΘΝΟΣ [Reportage], 6/3/2011