«Ο πιο σιχαμένος θα νικήσει»

Της Βίκυς Χαρισοπούλου

ΤΑ ΝΕΑ: Τετάρτη 04 Ιουλίου 2012

«Ιππής» προτείνει για τα Επιδαύρια η δεύτερη κρατική σκηνή (σε συνεργασία με την ιδιωτική τού Ακροπόλ) για το φετινό καλοκαίρι. Με σκηνοθέτη τον Σταμάτη Φασουλή στην τέταρτη – στην 40ετή, πολύμορφη και επιτυχημένη καριέρα του – επιχείρηση διαχείρισης αρχαίου δράματος 

Από τη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου του '72, την Ελεύθερη Σκηνή και το Ελεύθερο Θέατρο του '73 και του '85, το θέατρο Δημήτρης Χορν του 1992 και την επιτυχημένη σόλο καριέρα των επόμενων ετών μεσολάβησαν τέσσερις δεκαετίες θεατρικής διαδρομής. Ώς τη σκηνή του Κρατικού Θεάτρου, με το οποίο ο Σταμάτης Φασουλής προτείνει για τα φετινά Επιδαύρια τους αριστοφανικούς «Ιππής».

«Οι ομάδες είναι προνόμιο των νέων. Κι έτσι πρέπει να είναι. Φαντάζεσθε να ντυθώ σήμερα "Πολυτεχνείο" και να βγω στους δρόμους; Το όποιο ρούχο θέλει την ηλικία του... Είναι αλήθεια πως τα νιάτα είναι η αλήθεια. Οταν η γνώση αντικαθιστά τον ενθουσιασμό, όταν λείψουν τα νιάτα, πρέπει να ξαναβρείς την αλήθεια σου». Το ξεκαθαρίζει εισαγωγικά.

Οσο για τους «Ιππής»; «Μου πρότειναν δύο τρία έργα. Διάλεξα τους "Ιππής", μια κωμωδία σε απευθείας σύνδεση με την πολιτική κόλαση» λέει στα «ΝΕΑ» ο Σταμάτης Φασουλής.

«Διαβάζοντάς το, είχα την αίσθηση ότι όλο το έργο γράφτηκε σήμερα. Αλλά αυτό δεν είναι προσόν. Δεν έχει αυτό που λέμε συμβολισμούς και υπονοούμενα. Δεν εμπεριέχει υψηλές έννοιες. Περιγράφει αυτό που βλέπει να γίνεται. Κι αυτό που γινόταν το 424 π.Χ. γίνεται και σήμερα. Δεν είναι ο Αριστοφάνης σύγχρονος, διαχρονικός. Εμείς, οι σύγχρονοι, μείναμε παλιοί. Στα 2.500 χρόνια που μεσολάβησαν απλώς αλλάξαμε ονόματα, επαγγέλματα, μορφές έκφρασης της χυδαιότητας (των διαχειριστών της εξουσίας αλλά και του Δήμου - των πολιτών που ήταν και είναι συνυπεύθυνοι και συν-διαμορφωτές αυτής της χυδαιότητας) αλλά μέχρι εκεί».

Οπότε δεν θα υπάρχουν πολλά στοιχεία διασκευών στα καθ' ημάς. Δεν θα αντικατασταθεί ο Παφλαγόνας λ.χ. με το όνομα κάποιου σύγχρονου πολιτικού που... παφλάζει μιλώντας, αναμετρώντας τη δική του χυδαιότητα με αυτήν των προηγουμένων.

Μα στο έργο ο Αριστοφάνης δεν ονομάζει καν τον Κλέωνα με τον οποίο ουσιαστικά αντιπαρατίθεται. Τον ονομάζει Παφλαγόνα (παφλάζει ενώ μιλάει - φαφλατάς). Αναρωτιέται ο θεατής ποιος είναι ο σύγχρονος Παφλαγόνας; Ας βάλει όποιον θέλει. Δεν θα καθοδηγήσω εγώ κανέναν. Οποιον και να βάλει στη θέση του, μέσα θα είναι. Σύγχρονο, παλιότερο, πολύ παλιότερο.

«Ολα τα 'κανες καλά κι όπως ταιριάζει / στον πανούργο πανουργιές η μοίρα ετοιμάζει / Φτάνει κάποτε η στιγμή / που το άστρο του θα σβήσει / κι ο πιο σιχαμένος θα νικήσει» τραγουδάει ο χορός των Ιππέων (οι κάτοχοι ίππου στα χρόνια του Αριστοφάνη ήταν μάλλον οι αριστοκράτες, οι οικονομικά εύρωστοι της εποχής. Είναι χαρακτηριστικό ότι ένα άλογο κόστιζε 1.200 ασημένια νομίσματα).

Οι «Ιππής» περιγράφουν τον αγώνα για την εξουσία μεταξύ του Παφλαγόνα (Γιάννη Ζουγανέλη) και του Αλλαντοπώλη (Πέτρου Φιλιππίδη), διακωμωδώντας τον τρόπο που ασκείται η πολιτική προκειμένου να αποκτηθεί η εύνοια των πολιτών (Ιππείς).

Εκτός από τη σκηνοθεσία, αναλάβατε την απόδοση - αν όχι διασκευή - του έργου.

Το πρόβλημά μου με το αρχαίο δράμα - και ειδικά με τον Αριστοφάνη - είναι ότι δεν καταλάβαινα την υπόθεση. Και με τις μεταφράσεις το ίδιο νιώθω. Προσπαθώ να αποφύγω να «αποδώσω» στα καθ' ημάς - όσο γίνεται πιο «ανώδυνα» - τη χυδαιότητα του Αριστοφάνη που είναι άφατη. Με εντυπωσιάζει η απουσία καταγραφής οποιουδήποτε αισθήματος των ηρώων, έστω και μίσους. Εχουμε να κάνουμε με δύο πολιτικούς. Μ' αυτόν που λύνει τα πετσιά κι αυτόν που στρώνει τον πατσά. Οχι, δεν ακολουθούμε - ούτε στη σκηνοθεσία ούτε στη μουσική, στα σκηνικά, στα κοστούμια - καμία εποχή. Ηθη, έθη, κινήσεις, απόψεις των Ελλήνων από γενέσεως του κράτους μέχρι σήμερα μπερδεύονται και συνυπάρχουν.

Η μουσική (του ικανού Γιώργου Χριστιανάκη) εμπεριέχει νότες από βυζαντινούς ύμνους μέχρι τσατσά, τα κοστούμια (της Ντένης Βαχλιώτη) από χλαμύδα των αρχαίων, χρυσοποίκιλτες μπέρτες του Βυζαντίου μέχρι και φόρμες από το «Κουρδιστό πορτοκάλι». Και στα σκηνικά (του Μανόλη Παντελιδάκη) η μονή αναφορά στο σήμερα είναι η πινακίδα «Δήμος Αθηναίων» και μια σκηνή - σαν την Πλατεία Θεάτρου στην Αθήνα του σήμερα.

Με τις ρυτίδες αυξάνονται και τα ερωτηματικά

Είναι η τέταρτη φορά - στις δεκάδες σκηνοθεσίες έργων που έχετε διαχειρισθεί - που επιχειρείτε στο αρχαίο δράμα («Πλούτος» του Αριστοφάνη το 1994, «Ορέστης» του Ευριπίδη το 2005, τους περσινούς «Σχοινοβάτες»). Γιατί δεν μένετε σ' αυτό που ξέρετε ήδη καλά;

Το αρχαίο θέατρο μου αρέσει αλλά ήμουν πολύ δειλός, το φοβόμουν. Οπως τον Σαίξπηρ λ.χ. Είμαι ανίσχυρος απέναντί του. Δεν έχω τα μέσα να το διαχειρισθώ. Αγαπώ όμως το μπουλβάρ, την επιθεώρηση, την τραγωδία, την κωμωδία. Δεν ξέρω και δεν είμαι σίγουρος για καμιά συνταγή. Οσο αυξάνονται οι ρυτίδες, αυξάνονται και τα ερωτηματικά μου. Το ζητούμενο είναι πώς θα ξεμάθεις, όχι πώς θα επαναλάβεις τον εαυτό σου.