Ο Αγαμέμνονας στον Β' Παγκόσμιο

• Επτά, Κυριακή 26 Ιουνίου 2011 ΤΗΣ ΕΦΗΣ ΜΑΡΙΝΟΥ 

ΤΟΝ ΠΡΩΤΟΓΝΩΡΙΣΑΜΕ το 2008 όταν απέσπασε στη Θεσσαλονίκη το βραβείο «Νέες Θεατρικές Πραγματικότητες» στην 2η διοργάνωση των Ευρωπαϊκών Βραβείων Θεάτρου, με το «Καθαροί πια» της Σάρα Κέιν. Το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου ήρθε ξανά στην Ελλάδα, στο Φεστιβάλ Αθηνών, παρουσιάζοντας με την πρωτοποριακή ομάδα του TR Warszawa το έργο «Κρουμ» του Ισραηλινού Χανόχ Λεβίν. Πέρσι μας έφερε, ξανά μέσω του φεστιβάλ, «Ενα λεωφορείο», μια ανατρεπτική παράσταση βασισμένη στο «Λεωφορείο ο Πόθος» του Τένεσι Ουίλιαμς, με την Ιζαμπέλ Ιπέρ στο ρόλο της Μπλανς Ντιμπουά.

Φέτος ο πολωνός σκηνοθέτης Βικτόρ Βαρλικόφσκι είναι και πάλι καλεσμένος του Φεστιβάλ Αθηνών με το σχεδόν τετράωρης διάρκειας «(Α)pollonia», που θα παιχτεί από μεθαύριο μέχρι και την 1η Ιουλίου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, στα πολωνικά, με ελληνικούς υπέρτιτλους.

Η παράσταση εμπλέκει τους αρχαίους μύθους και το ντοκουμέντο με όχημα την έννοια της θυσίας να διατρέχει τα κείμενα. Μορφές από την αρχαία τραγωδία που προσφέρθηκαν ως θυσία, όπως η Ιφιγένεια και η Αλκηστις, συναντούν μια ηρωίδα από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, την Πολωνή Απολόνια Μαχζίνσκα, που θυσιάστηκε για να σώσει 25 Πολωνοεβραίους από τους ναζιστικούς διωγμούς. Κι εδώ ένα πρόσωπο εξουσίας έρχεται από το αρχαίο δράμα για να ταυτιστεί με τη σύγχρονη ιστορία: ο θύτης Αγαμέμνονας φορά το «κοστούμι» ενός αδυσώπητου αξιωματούχου των Ες-Ες.

Ο 50χρονος σκηνοθέτης συνδυάζει με ρηξικέλευθο τρόπο φόρμα και περιεχόμενο αν και για μερικούς θεωρείται «αποδομητής», σκηνοθέτης που δημιουργεί το δικό του μεταμοντέρνο σκηνικό σύμπαν εις βάρος των κειμένων... Με σπουδές στην Κρακοβία (γαλλική φιλολογία, φιλοσοφία και ιστορία) και τη Σορβόνη (αρχαίο θέατρο), πάνω από τριάντα σκηνοθεσίες στο ενεργητικό του και συνεργασίες με σκηνοθέτες όπως ο Στρέλερ, ο Μπέργκμαν, ο Μπρουκ και ο συμπατριώτης και δάσκαλός του Κρίστιαν Λούπα, ο Βαρλικόφσκι έχει αναδειχτεί σ' έναν από τους σημαντικότερους δημιουργούς θεάτρου και όπερας των τελευταίων ετών.

Εχει δουλέψει όχι μόνο στη χώρα του αλλά σε πολλά ευρωπαϊκά θέατρα, ανάμεσά τους το «Bouffes du Nord» στο Παρίσι, το «Piccolo Teatro» στο Μιλάνο, το «Kammerspiele» στο Αμβούργο, το «Staatstheater» στη Στοκχόλμη. Τα πρώτα έργα πάνω στα οποία πειραματίστηκε είναι οι «Λευκές νύχτες» του Ντοστογέφσκι και το «Autodafe» του Ελία Κανέτι. Εχει σκηνοθετήσει δέκα έργα του Σέξπιρ, τραγωδίες αλλά και τη «Δίκη» του Κάφκα καθώς και τα «Ρομπέρτο Τσούκο» και «Δυτική αποβάθρα» του Μπερνάρ Μαρί Κολτές.

Η «(Α)pollonia» πρωτοπαρουσιάστηκε το Μάιο του 2009 στη Βαρσοβία και στη συνέχεια παίχτηκε στο Φεστιβάλ της Αβινιόν. Ο Βαρλικόφσκι δεν σκηνοθετεί απλώς την παράσταση, αλλά τη γράφει, αφού δεν πρόκειται για την απόδοση ενός έργου με αρχή, μέση και τέλος, αλλά για ένα γιγαντιαίων διαστάσεων κολάζ κειμένων, εικόνων, σκηνικών παραδόσεων και τεχνικών, ιστορικών ζητημάτων, προσώπων, μύθων. Το όλο εγχείρημα φιλοδοξεί να λειτουργεί ως ένας από σκηνής στοχασμός πάνω στην έννοια της θυσίας, κυρίως μέσω τριών γυναικείων μορφών: της Ιφιγένειας, της Αλκηστης και της Πολωνής Μαχζίνσκα στη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου.

Η παράσταση, οπερατικής σύνθεσης, διαθέτει μια εντυπωσιακή σκηνική μηχανή, υπερμεγέθεις και πολύπλοκες προβολές που παρακολουθούν κάθε αντίδραση των ερμηνευτών. Ο σκηνοθέτης αξιοποιώντας μια σειρά ετερόκλητων κειμένων, από την Ορέστεια και την Αλκηστη ώς τις Ευμενίδες του Τζόναθαν Λίτελ, προσεγγίζει τη σημασία της θυσίας όχι μόνο μέσα από την ηρωική της πλευρά, αλλά αναδεικνύοντας και πόσο μάταιη και δυσανάλογη πράξη είναι προς την ανθρώπινη φύση.

Το ζήτημα του ολοκαυτώματος, παρόν ως ανεπούλωτο τραύμα, εξετάζεται τόσο από την πλευρά του θύματος, όσο κι από εκείνη του θύτη, ενώ συχνά συνδυάζονται μυθολογικές μορφές με ιστορικά ερωτήματα που πλανώνται ακόμη αναπάντητα. Ο Αγαμέμνονας μιλάει μέσα από τα λόγια ενός αξιωματικού των Ες-Ες, ενώ η Αλκηστη στο τελευταίο δείπνο πριν το θάνατό της παραληρεί για τα δικαιώματα των ζώων...

Στο πλαίσιο της παράστασης, ο Βικτόρ Βαρλικόφσκι θα παραδώσει για μία μόνο ημέρα ένα masterclass για φοιτητές σχολών θεάτρου, επαγγελματίες ηθοποιούς και σκηνοθέτες.