Η ελπίδα του πεσιμιστή

• ΟΙ ΒΡΕΤΑΝΟΙ FORCED ENTERTAINMENT ΣΤΟ BIOS

Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 26 Σεπτεμβρίου 2011

Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ

Μια παράσταση για την ελπίδα. Σε όλες τις πιθανές... εκδοχές της, μέσα από απίθανα και πιθανά μελλοντολογικά σενάρια. Και αν το χρειαζόμαστε σήμερα στην Ελλάδα!

Μια παράσταση για όλες τις πιθανές εκδοχές της ελπίδαςΟι γνώριμοί μας Forced Entertainment, μία από τις σημαντικές βρετανικές ομάδες devised theatre, που έχει προλάβει να μας καταπλήξει θέτοντάς μας, το 2009, δυο χιλιάδες ερωτήσεις στο «Quizoola!» και κάνοντάς μας, το 2010, να μετέχουμε σε ένα βίαιο ταξίδι στο αστικό τοπίο με το «Void Story», επανέρχεται στην Ελλάδα στις 30 του μήνα, για τρεις βραδιές (ώς τις 2 Οκτωβρίου) με το «Tomorrow's Parties». Και πάλι στην ελληνική «βάση» του, στο «Bios».

Η «ψυχή» της ομάδας, ο ακούραστος Τιμ Ετσελς, δεν κρύβει ότι ο τίτλος φλερτάρει με το «All Tomorrow's Parties» των Velvet Underground και της Nico. «Στο τραγούδι υπάρχει ένα αίσθημα αρκούντως μελαγχολικό. Για μένα όμως ο τίτλος έχει διπλό νόημα», λέει ο σκηνοθέτης. «Αφορά ενθουσιώδεις προβλέψεις για σπουδαία πράγματα που θα έρθουν. Υπάρχει μια έννοια προαίσθησης. Συγχρόνως, ακούγοντας τον τίτλο, μας πιάνει ένας φόβος για το μέλλον. Δεν μπορούμε να εκλάβουμε σοβαρά τον αισιόδοξο τόνο της. Υποπτευόμαστε ότι το πάρτι είναι κάτι "δυσνόητο"».

Περφόρμανς

Ο Ετσελς, ακριβώς δυο μήνες προτού συνθέσει μέσα από τους αυτοσχεδιασμούς των δυο ηθοποιών του, της Κάθι Νέιντεν και του Ρόμπιν Αρθουρ, την περφόρμανς του, είχε στήσει την installation «Red Sky At Night», στην οποία τέσσερα μπαλόνια -ένα μοβ, ένα ροζ, ένα κίτρινο κι ένα πράσινο- «συγκρατούν» τη λέξη «Hope» (ελπίδα). «Σκεφτόμουν δηλαδή ήδη πολύ έντονα την αισιοδοξία και την απαισιοδοξία και τον αγώνα μεταξύ τους», εξηγεί.

Τα πράγματα ήταν πολύ θολά στο πεδίο της... ελπίδας κι «επιβαρύνονταν» περισσότερο επειδή «είμαι εκ φύσεως πεσιμιστής! Ανιχνεύω στο... φτερό τα προβλήματα, αν ακόμα και τότε ξέρω ότι είμαι εστιασμένος στην εξεύρεση διεξόδων κι εναλλακτικών και μέσα από περιορισμούς». Μπήκανε σε ένα δρόμο όταν άρχισαν οι ατελείωτες συζητήσεις με τους συνεργάτες του για τον τρόπο που οι άνθρωποι κατορθώνουν ως είδος «να ανακαλύπτουν μικρές χαραμάδες φωτός και επλίδας, μέσα από μικρούς υπαινιγμούς και διαφορετικά σενάρια».

Η παράσταση σε αυτό βασίστηκε άλλωστε: Σε ένα τεράστιο αριθμό σεναρίων, που τα περιγράφει, εξερευνώντας «την αβέβαιη φύση της προσμονής και τις άπειρες πιθανότητες που μας επιφυλάσσει το μέλλον». «Είναι ένα μείγμα από αισιοδοξία, πεσιμισμό και οτιδήποτε υπάρχει στο ενδιάμεσο. Θεωρώ ότι αυτό που μας ενδιαφέρει είναι εκείνο που δημιουργείται από τη σύγκρουση αυτών των δύο, μία δυναμική τάση. Η παράσταση, υπ' αυτή την έννοια, διαρκώς μεταστρέφεται· δεν μένει σε μια θέση».

Υπάρχουν, εντούτοις, γενναίες δόσεις αισιοδοξίας. «Η αισιοδοξία βασίζεται στην επινοητικότητα των περφόρμερ, στον τρόπο που επινοούν ολοένα και περισσότερα αισιόδοξα σενάρια, τα οποία, εκτός από τρομακτικά παράλογα, είναι και λεπτομερή. Υπάρχει κάτι το συναρπαστικό σ' αυτή τη θέληση και την ικανότητα της επινόησης», διαπιστώνει ο Ετσελς, που ξεκαθαρίζει ότι «στην παράσταση προσεγγίζουμε το μέλλον από πολλές γωνίες -υπάρχουν σενάρια για την υπερθέρμανση του πλανήτη ή για δυνάμεις που επικρατούν όπως η θρησκεία ή η επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη. Κάποια πράγματα που συζητούν οι περφόρμερ, προκύπτουν από τη science fiction, ενώ κάποια άλλα μοιάζει να έχουν ξεπηδήσει από σελίδες εφημερίδων».

Αυτό που για τον ίδιο έχει μεγάλο ενδιαφέρον είναι ότι, ενώ το έργο αφορά το μέλλον, συγχρόνως αφορά και το παρελθόν. «Αν και όποτε μιλάμε για το μέλλον, στην πραγματικότητα, πάντα μιλάμε για το παρόν, αποκαλύπτοντας και εξερευνώντας τις επιθυμίες και τους φόβους του παρόντος».

Το φρένο στους αυτοσχεδιασμούς το έβαζε πάντα ο σκηνοθέτης. Προτίμησε να διαχειριστεί από σκηνής φανταστικές ή πραγματικές ιστορίες; «Μ' αρέσει η μίξη και η σύγκρουση του φανταστικού με το ρεαλιστικό -οι τάσεις κι οι ερωτήσεις που εγείρουν την ώρα που "καταλαμβάνουν" τον ίδιο χώρο».

Ο Τιμ Ετσελς με τις παραστάσεις του απαντά στις προκλήσεις του παρόντος, που παρακολουθεί στενά και με κριτική διάθεση: «Η κρίση που ζούμε προκλήθηκε από τις τράπεζες, για τις οποίες οι απλοί άνθρωποι καλούνται να πληρώσουν τα σπασμένα: ένα πολύ βαρύ τίμημα», υποστηρίζει.

Πολιτική

Οσον αφορά τις πολιτικές επιλογές του πρωθυπουργού, του Ντέιβιντ Κάμερον, είναι κατηγορηματικός. «Υπό τη διακυβέρνηση του Κάμερον και του Κλεγκ το χειρότερο κομμάτι της ύφεσης φορτώθηκε στις πλάτες των πιο φτωχών και ευαλώτων. Οι περικοπές χρησιμοποιούνται ως άλλοθι για να διαλυθούν οι δημόσιες παροχές, για τις οποίες πάντοτε οι Tories δυσπιστούσαν».

Ποια μπορεί να είναι η συνεισφορά του θεάτρου στον κόσμο μας που έχει χτυπηθεί από την ύφεση, κύριε Ετσελς;

«Οι άνθρωποι χρειάζονται την τέχνη σαν ένα χώρο αντίστασης και δράσης της φαντασίας. Η τέχνη ανοίγει πόρτες και δείχνει νέες κατευθύνσεις. Η τέχνη αντανακλά αυτό που συμβαίνει. Η τέχνη μάς βοηθά να βρούμε μια φωνή. Η τέχνη λέει "όχι". Το χρειαζόμαστε».

* Η Bios Cinematheque την Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου και την Κυριακή 2 Οκτωβρίου, στις 20.00, θα προβάλει Video Works του Τιμ Ετσελς. Από το ξεκαρδιστικό μονόλογο «Kent Beeson is a Classic + an Absolutely New Thing» μέχρι το εξομολογητικό «Downtime». Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.