Απάντηση στον Ομπάμα

• Γουίλιαμ Φορσάιθ: Ναι, δεν μπορούμε

• Της ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ
• Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 24 Ιουνίου 2011

Το βασικό σύνθημα στην προεκλογική εκστρατεία του υποψηφίου το 2008 Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα, «Yes we can» (Ναι, μπορούμε), παραφρασμένο, καταλήγει σε ειρωνική άρνηση ή σπαρακτική αποδοχή της αδυναμίας: «Yes, we can't» (Ναι, δεν μπορούμε) βάφτιζε το καινούργιο του έργο, Μάρτιο του 2008, οκτώ μήνες πριν από τις προεδρικές εκλογές, ένας μεγάλος διανοητής του σύγχρονου χορού, ο πρωτοπόρος, αιχμηρός χορογράφος Γουίλιαμ Φορσάιθ.

Η πιο σκοτεινή και πολιτική δημιουργία ενός ούτως ή άλλως βαθιά πολιτικά σκεπτόμενου καλλιτέχνη έκανε τη συνθηματολογική αισιοδοξία της Αμερικής να προσκρούει στο μαύρο χιούμορ της μπεκετικής φωνής όταν λέει «Προσπάθησε ξανά. Θα αποτύχεις καλύτερα».

Ηρθε η ώρα να δούμε και στην Ελλάδα, ενταγμένη στο Φεστιβάλ Αθηνών (3-5 Ιουλίου, Πειραιώς 260), την παράσταση που έχει έκτοτε παρουσιαστεί σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, προκαλώντας διαφορετικές αντιδράσεις με το δυσοίωνο και επιθετικό της «λεξιλόγιο». Είναι πολύ ενδιαφέρον να δει, όμως, κανείς πώς θα αντιδράσει, ειδικά αυτή την εποχή, το ελληνικό κοινό παρακολουθώντας δεκαπέντε από τους εξαιρετικούς ερμηνευτές της ομάδας του Φορσάιθ, που εδράζει στη Δρέσδη και τη Φρανκφούρτη, να σατιρίζουν τον πολιτικό λόγο, κατακερματίζοντάς τον και «πιθηκίζοντας» το στερεότυπο πολιτικό ύφος και τις χειρονομίες. Ν' αποδομούν την κίνηση. Ν' αναπαριστούν την τροχιά από τον έξαλλο ενθουσιασμό στην εκκωφαντική πτώση. Ν' αναπαράγουν αντιθετικά δίπολα ανθρώπινων αντιδράσεων, όπως έλξη-απώθηση, αγάπη-μίσος, κατάφαση-άρνηση. Να αναπαριστούν το χάος αλλά να επιστρατεύουν και το μαύρο χιούμορ. Κι όλα αυτά σ' έναν σχεδόν γυμνό σκηνικό χώρο, με τρία μικρόφωνα και μια σειρά από λευκές κολόνες -που παραπέμπουν σε ένα είδος φυλακής- και με υπόκρουση τη μουσική των Dietrich Kruger, Niels Lanz, David Morrow.

Δεν είναι τυχαίο ότι η παράσταση είναι ακατάλληλη για θεατές κάτω των 12 ετών. Οπως διαβεβαιώνουν όσοι την έχουν δει, ο μηδενισμός και η επιθετικότητά της σοκάρουν ήδη απ' την αρχή, όταν οι χορευτές εμφανίζονται στη σκηνή κραυγάζοντας άναρθρα και εκτείνοντας τα χέρια σε μια σαφή υπόμνηση της συγκλονιστικής σκηνής με τη μικρή Βιετναμέζα που τρέχει το 1972 να σωθεί από τις αμερικανικές Ναπάλμ.

Το έργο δεν είναι ωστόσο πολιτικό μανιφέστο, αλλά η φιλοσοφική θέαση της σύγχρονης απόγνωσης από έναν χορογράφο που, κινούμενος μεταξύ θεάτρου, χορού, περφόρμανς και εικαστικών, πάντα αντιμετώπιζε την τέχνη ως πολιτική πράξη. Το είχαμε διαπιστώσει και ιδιοίς όμμασι το 2007, όταν το Ελληνικό Φεστιβάλ είχε συμπεριλάβει στο τετράπτυχο Αφιέρωμα για τον Φορσάιθ, ανάμεσα σε άλλα παλαιότερα έργα του, το «Three Atmospheric Studies» (2006). Ηταν ένα σχόλιο για τις βίαιες πολεμικές συγκρούσεις στο Ιράκ και τη Μέση Ανατολή, το οποίο επέκρινε την πλαστότητα της εικόνας αλλά και, ανοιχτά, την κυβέρνηση Μπους.

Ο ίδιος ο Φορσάιθ αρνείται πάντως στις συνεντεύξεις του να δώσει πολιτικά ή ιδεολογικά «κλειδιά» κατανόησης του έργου του. Εμμένει περισσότερο στο καθήκον ενός χορογράφου να ερευνά τις «συνθήκες» -όποιες κι αν είναι αυτές.

Γεννημένος στη Νέα Υόρκη το 1949, αλλά εγκατεστημένος από το 1976 στη Γερμανία, ο Φορσάιθ, μαζί με την Πίνα Μπάους, έχει καταχωριστεί στους κατεξοχήν ανανεωτές του σύγχρονου χορού. Ηταν αυτός που αποδόμησε την κινησιολογία και τους κώδικες του κλασικού μπαλέτου υπέρ μιας δυναμικής σύγχρονης μορφής τέχνης, στην οποία χωράει και ο λόγος -ή έστω θραύσματά του. Κατά καιρούς έχει στραφεί στα εικαστικά και τις νέες τεχνολογίες, στις αρχιτεκτονικές εγκαταστάσεις και στη βίντεο-αρτ.

Είχε ξεκινήσει την καριέρα του ως χορευτής κλασικού μπαλέτου. Συνεργάστηκε με το αμερικανικό Τζόφρι Μπαλέ. Αλλά από το 1973 προτίμησε την Ευρώπη, θεωρώντας πως είναι γονιμότερο έδαφος για ό,τι ήθελε να κάνει. Χορευτής στο Μπαλέτο της Στουτγκάρδης, άρχισε παράλληλα να χορογραφεί. Το 1984 ανέλαβε τη διεύθυνση του Μπαλέτου της Φρανκφούρτης, ανοίγοντας τον κύκλο μιας εξαιρετικά δημιουργικής περιόδου: χορογράφησε μερικά από τα διασημότερα έργα του, σε στενή συνεργασία με τον συνθέτη Τομ Βίλεμς και το σχεδιαστή μόδας Ισέι Μιγιάκι. Το 2004 έφτιαξε τη δική του ομάδα, The Forsythe Company, που σήμερα υποστηρίζεται από τις πόλεις της Δρέσδης και της Φρανκφούρτης και τα κρατίδια της Σαξονίας και της Εσης.

Το «Yes, we can't» δεν είναι το μόνο έργο του που περιλαμβάνεται στο φετινό πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών: στο Ηρώδειο (19-20/7), η Σιλβί Γκιλέμ θα χορέψει μεταξύ άλλων το καινούργιο έργο που δημιούργησε ο Φορσάιθ ειδικά γι' αυτήν.

info: Τα εισιτήρια για την παράσταση «Yes, we can't» στοιχίζουν 25 ευρώ (ζώνη Α), 20 ευρώ (μειωμένο) και 15 ευρώ (φοιτητικό, ΑΜΕΑ). Προπώληση: Online (www. greekfestival.gr), τηλεφωνικά (210-3272000), από τα εκδοτήρια του Φεστιβάλ (Πανεπιστημίου 39) ή από καταστήματα της αλυσίδας βιβλιοπωλείων «Ελευθερουδάκης» και «Παπασωτηρίου». *