ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ ΜΗ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΘΙΑΣΩΝ: Ολο το θέατρο στα μονοπώλια!

• ΑΠΟΨΕΙΣ

Είναι κοινός τόπος ότι η κατάσταση στο θέατρο δεν είναι καθόλου καλή. Από τη μια πλευρά η βιομηχανία του θεάτρου με τις μεγάλες θεατρικές επιχειρήσεις και τα ιδρύματα των μονοπωλιακών ομίλων (Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Μέγαρο Μουσικής, Ιδρυμα Κακογιάννη κ.λπ.) διευρύνεται και ανθίζει απολαμβάνοντας αμέριστη στήριξη και προβολή από την πλευρά του κράτους και των μηχανισμών του. Από την άλλη το ανεξάρτητο - όπως συνηθίζεται να αποκαλείται - θέατρο με τα θεατρικά σχήματα που συγκροτούν σκηνοθέτες και ηθοποιοί αλλά και οι παραδοσιακές μικρές και μεσαίες θεατρικές επιχειρήσεις πλήττονται αφόρητα από τη μείωση του θεατρικού κοινού, απόρροια των διογκούμενων βιοποριστικών προβλημάτων του λαού. Σαν να μην έφτανε αυτό η κυβέρνηση σιωπηρά κατάργησε παντελώς την κρατική επιχορήγηση προς το ανεξάρτητο θέατρο τα δύο τελευταία χρόνια, 2010 και 2011. Θύματα των περικοπών είναι βέβαια και τα κρατικά θέατρα κι ακόμη περισσότερο τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα (ΔΗΠΕΘΕ), με τα χρέη τους να γιγαντώνονται και την παραγωγή τους να συρρικνώνεται σε βαθμό μηδενισμού.Σ' αυτές τις συνθήκες ο υπουργός Πολιτισμού - Τουρισμού, Παύλος Γερουλάνος, σε μια «κλειστή» συνέντευξη Τύπου προς επιλεγμένα μέσα ενημέρωσης (!) έδωσε στη δημοσιότητα τα λεγόμενα «Προγράμματα υποστήριξης της θεατρικής τέχνης».

Από την κινητοποίηση της Τετάρτης που δεκάδες καλλιτεχνικά σωματεία ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του ΣΕΗ

Πρόκειται για τα παρακάτω έξι προγράμματα:1. Υποστήριξη παραγωγής θεατρικής παράστασης
2. Υποστήριξη παραγωγής προγράμματος (3-5 παραστάσεις)
3. Υποστήριξη της σύγχρονης ελληνικής δραματουργίας
4. Υποστήριξη δράσεων για το θέατρο (φεστιβάλ, ημερίδες κ.λπ.)
5. Υποστήριξη κινητικότητας καλλιτεχνών
6. «Χώρος στην Τέχνη»
Σύμφωνα με τα προγράμματα αυτά κάθε θίασος θα πρέπει να δηλώνει το πρόγραμμα που τον ενδιαφέρει και στη συνέχεια θα αξιολογείται στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων που τίθενται σε κάθε πρόγραμμα. Οσοι συγκεντρώσουν τη μεγαλύτερη βαθμολογία θα ελεηθούν. Οι υπόλοιποι θα κλείσουν.

• Δραστικές περικοπές και ενίσχυση του κεφαλαίου

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι το ΥΠΠΟΤ με πρόσχημα την αξιοκρατία και τη διαφάνεια των επιχορηγήσεων και μέσα από κατάλληλα διαμορφωμένα κριτήρια «αξιολόγησης» έρχεται να πετύχει ένα διπλό στόχο: Αφενός να περικόψει τον αριθμό των επιχορηγούμενων (υπολογίζεται ότι από 60 που ήταν το 2009 σύμφωνα με τα προγράμματα αυτά θα επιχορηγηθούν περίπου 40) και αφετέρου να προσανατολίσει την κρατική επιχορήγηση προς τις μεγάλες θεατρικές επιχειρήσεις και τα μονοπωλιακά ιδρύματα που δρουν στο χώρο του πολιτισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι ανάμεσα στα κριτήρια αξιολόγησης του πρώτου, του δεύτερου και του τέταρτου προγράμματος υψηλότατη βαθμολογία (15 - 40 βαθμοί) κατέχει εκείνο το κριτήριο που αφορά στις συμπράξεις των μεμονωμένων θεατρικών σχημάτων με φορείς οποιασδήποτε νομικής μορφής (όπως το Μέγαρο Μουσικής, το Ιδρυμα Νιάρχου π.χ.), γεγονός που συνιστά έμμεση χρηματοδότησή τους. Στο 4ο πρόγραμμα, με τίτλο υποστήριξη δράσεων για το θέατρο, προβλέπεται καθαρά η άμεση χρηματοδότηση των μονοπωλιακών ιδρυμάτων που αναπτύσσουν δράσεις για το θέατρο (φεστιβάλ, ημερίδες κ.λπ.). Είναι φανερό ότι το πρόγραμμα των επιχορηγήσεων αποτελεί ένα ακόμη εργαλείο συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης της θεατρικής παραγωγής, με την ενσωμάτωση των μικρότερων θεατρικών σχημάτων στους οικονομικούς και ιδεολογικούς σχεδιασμούς των μονοπωλιακών ιδρυμάτων του πολιτισμού.

Εντελώς υποκριτική είναι επομένως η διακήρυξη του ΥΠΠΟΤ ότι τα προγράμματα αυτά αποσκοπούν στην ενίσχυση των νέων. Τα κριτήρια αξιολόγησης είναι διαμορφωμένα ώστε να εμποδίζουν έως να αποκλείουν παντελώς τις μικρές νεανικές ομάδες και σχήματα. Γιατί τα σχήματα αυτά δεν μπορούν ούτε συμπράξεις να κάνουν (1ο κριτήριο) καθώς φορείς όπως τα φεστιβάλ ή τα μέγαρα των μονοπωλίων ποντάρουν στις φίρμες, ούτε περιοδείες να έχουν (2ο κριτήριο) γιατί είναι δαπανηρότατες, ούτε πολυμελή θίασο να συντηρούν (3ο κριτήριο), ούτε, πολύ περισσότερο, να πετύχουν εύκολα συνεργασίες με το εξωτερικό (4ο κριτήριο).
Είναι ολοφάνερο ότι τα προγράμματα αυτά απευθύνονται ή σε οικονομικά ισχυρούς ή όσους αναπτύσσουν σχέσεις εξάρτησης με τους οικονομικά ισχυρούς.

• Κριτήριο του υπουργείου η ιδεολογική χειραγώγηση

Ενδιαφέρον έχουν και τα «καλλιτεχνικά κριτήρια» που εισάγουν τα προγράμματα. Κριτήρια που στο όνομα της «πρωτοτυπίας» έρχονται να μοριοδοτήσουν την επιφανειακή ανανέωση της μορφής του θεάτρου σε βάρος του περιεχομένου του. Υπάρχει πλούσια εμπειρία από όλα τα είδη της τέχνης γενικά (π.χ. κινηματογράφο) όπως και από το χώρο του θεάτρου για το τι εννοεί το υπουργείο όταν μιλά για πρωτοτυπία. Πρόκειται για συστηματική ενίσχυση και προώθηση του αποκαλούμενου μεταμοντέρνου ρεύματος στην τέχνη, που εμφανίζεται ως πρωτοποριακό και σύγχρονο ενώ εξυπηρετεί τον παμπάλαιο και βαθύτατα αντιδραστικό στόχο της ιδεολογικής χειραγώγησης, το φτιασίδωμα της αμετάβλητης κυρίαρχης ιδεολογίας ώστε να φαίνεται πάντα φρέσκια και ελκτική. Πίσω από αυτή τη δημαγωγία κρύβεται η επιχείρηση αλλοίωσης του περιεχομένου και του νοήματος ακόμη και των έργων του κλασικού θεατρικού ρεπερτορίου με σκοπό την προσαρμογή τους στις σύγχρονες πολιτικές και ιδεολογικές αναγκαιότητες και επιδιώξεις του κεφαλαίου (αναθεώρηση της Ιστορίας, αντικομμουνισμός, σταλινολογία κ.λπ.).
Ψεύτικες είναι και οι διακηρύξεις του ΥΠΠΟΤ περί μέριμνας δήθεν για την εκπαίδευση και ψυχαγωγία του αποκλεισμένου από το θέατρο κοινού (άνεργοι, φυλακισμένοι κ.λπ.). Αν ενδιαφέρονταν πράγματι γι' αυτό το κοινό, θα φρόντιζαν να εξασφαλίσουν πρώτα και κύρια τους όρους μιας ανάλογης των αναγκών τους διαβίωσης και μορφωτικής - πολιτιστικής ανάπτυξης.
Με λίγα λόγια, η κριτική που ασκήθηκε από τους επιχορηγούμενους θιάσους στην πολιτική των επιχορηγήσεων, ότι είναι «ρατσιστική» και καλλιεργεί το «διαίρει και βασίλευε» ανάμεσα στους νέους καλλιτέχνες και τους παλιότερους, είναι μάλλον άστοχη. Το πρόβλημα δεν είναι ηλικιακό, αλλά βαθιά ταξικό: Η ενίσχυση των μονοπωλίων και της ιδεολογίας τους, ο αφανισμός κάθε έννοιας ελευθερίας στη θεατρική τέχνη. Οσοι συμπαραταχθούν μ' αυτό το σκοπό, είτε είναι νέοι, είτε μεγαλύτεροι, θα αποζημιωθούν. Αυτό είναι το πραγματικό μήνυμα του προγράμματος.

• Πρόταση πάλης του ΚΚΕ

Για το ΚΚΕ είναι καθαρό ότι χωρίς ουσιαστική κρατική επιχορήγηση δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη και εξέλιξη της θεατρικής τέχνης γι' αυτό και καλεί τους επιχορηγούμενους θιάσους να στηρίξουν τους παρακάτω στόχους - αιτήματα πάλης:
1. Να υπάρξει ουσιαστική αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης για τον πολιτισμό (τουλάχιστον 2%) και ειδικότερα για το θέατρο να κατευθύνεται στους δημιουργούς και τα σχήματα που παράγουν αληθινή και χρήσιμη κοινωνικά τέχνη.
2. Να δοθούν άμεσα οι επιχορηγήσεις του προηγούμενου έτους και του τρέχοντος.
3. Να εξασφαλιστεί κρατική χρηματοδότηση για όλα τα θεατρικά σχήματα και για πλήρη κάλυψη των αναγκών τους, με μοναδικό όρο και προϋπόθεση τη συμβολή τους στη θεατρική καλλιέργεια του λαού και στην ανάπτυξη της θεατρικής τέχνης. Ούτε ένα ευρώ στις μονοπωλιακές επιχειρήσεις που δρουν στο χώρο του θεάτρου. Κλιμάκωση της χρηματοδότησης ανάλογα με τις ανάγκες των σχημάτων.
4. Να συσταθεί επιτροπή χρηματοδότησης για τη διασφάλιση της όλης διαδικασίας και τον αποκλεισμό από τη χρηματοδότηση σχημάτων που δεν ικανοποιούν τον προαναφερόμενο μοναδικό όρο, στην οποία να έχουν καθοριστικό και αποφασιστικό ρόλο οι αιρετοί και ανακλητοί εκπρόσωποι των φορέων του θεατρικού χώρου.
Για να δοθεί ωστόσο πραγματική ώθηση και πνοή στη θεατρική τέχνη και οι συντελεστές του θεατρικού έργου να απαλλαγούν οριστικά από την κρατική - μονοπωλιακή εξάρτηση και τα αμείλικτα βιοποριστικά προβλήματα, ώστε να αφιερωθούν ανεμπόδιστα στη δημιουργία τους, χρειάζεται να καταργηθεί η μονοπωλιακή ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και διάδοσης - παρουσίασης της θεατρικής τέχνης. Η παραγωγή του θεατρικού έργου να συγκεντρωθεί σταδιακά σε ένα δημόσιο - κοινωνικοποιημένο οργανισμό θεάτρου συνδεμένο με τον ευρύτερο οργανισμό τέχνης και πολιτισμού, που θα διαθέτει δίκτυο κρατικών θεατρικών σκηνών σε κάθε πόλη νομού και σε κάθε συνοικία των μεγαλουπόλεων, θα παρέχει σε όλους τους δημιουργούς και καλλιτέχνες του θεάτρου την αναγκαία υποδομή και τα μέσα για να υπηρετούν ελεύθερα, δηλαδή συνειδητά, την τέχνη τους και την πραγματική κοινωνική της αποστολή και θα υποστηρίζει αμέριστα τα όσα ανεξάρτητα σχήματα θα εξακολουθήσουν να λειτουργούν, καθώς κριτήριο για την ανάπτυξη της τέχνης θα πάψει να είναι η κερδοφορία της πολιτιστικο-τουριστικής βιομηχανίας και θα γίνει η πνευματική - πολιτιστική καλλιέργεια όλου του λαού.

Στράτος ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ
Μέλος Πολιτιστικού Τμήματοςτης ΚΕ του ΚΚΕ

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Κυριακή 26 Ιούνη 2011