Το κοινό έχει ανάγκη να ξεχαστεί με ιστορίες

Σκηνοθέτες και ηθοποιοί εξηγούν γιατί στράφηκαν φέτος στη λογοτεχνία

• Της Ολγας Σελλα,  Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 1 Aπριλίου 2012

Είναι σύμπτωση, τάση, ανάγκη ή αδυναμία; Ποιοι είναι οι λόγοι που έφεραν στις θεατρικές σκηνές φέτος πολύ περισσότερα λογοτεχνικά κείμενα από κάθε άλλη φορά; Και γιατί παλαιότερα ή σύγχρονα λογοτεχνικά κείμενα, ζωντανεμένα από ηθοποιούς, έγιναν οι πιο εμπορικές παραστάσεις της χρονιάς;

Αναζητήσαμε τις απαντήσεις: στη σκηνοθέτιδα και ηθοποιό Ρούλα Πατεράκη («πρωταθλήτρια» στη μεταφορά λογοτεχνικών κειμένων στη σκηνή), τον σκηνοθέτη Στάθη Λιβαθινό, που υπογράφει δύο από τις πιο επιτυχημένες παραστάσεις (τον «Ερωτόκριτο» και τη «Φόνισσα»), τον ηθοποιό Νίκο Χατζόπουλο που ζωντάνεψε τον Νίτσε στη θεατρική απόδοση του δημοφιλούς μυθιστορήματος του Ιρβιν Γιάλομ «Οταν έκλαψε ο Νίτσε» και τη νεαρή σκηνοθέτιδα Σοφία Καραγιάννη, που σκηνοθετεί το διήγημα του Εμμανουήλ Ροΐδη «Ψυχολογία Συριανού συζύγου».

Κρίση δραματουργίας

Τι συμβαίνει, λοιπόν; Πάσχει η ελληνική δραματουργία και αναζητεί κείμενα από μια έτοιμη δεξαμενή αφήγησης; «Υπάρχει αδυναμία θεατρικής δραματουργίας» λέει ο Νίκος Χατζόπουλος. «Με ελάχιστες εξαιρέσεις ανθρώπων που αραιά και πού κάτι γράφουν, στην Ελλάδα δεν υπήρχε ποτέ δραματουργία που να έχει σταθερή πορεία. Αυτό είναι αλληλένδετο μ’ εκείνο που εντοπίζουμε στον ελληνικό κινηματογράφο: ότι πάσχει από σενάριο. Μας είναι δύσκολο να αφηγηθούμε μιαν απλή ιστορία».

Η Ρούλα Πατεράκη βάζει μιαν άλλη παράμετρο. Τη μεταμοντέρνα αντίληψη: «Σημαίνει ότι πολλοί θεατρικοί άνθρωποι περνούν από το ένα είδος στο άλλο. Υπάρχει πια ένας χώρος που μιξάρει τις τέχνες αλλά και τα κείμενα. Σήμερα τα περισσότερα πράγματα επιτρέπονται. Η μεταμοντέρνα αντίληψη άνοιξε τις πόρτες και παραμέρισε το δέος και τις ενοχές».

Ο Στάθης Λιβαθινός θεωρεί ότι «η ματιά πάνω στη λογοτεχνία είναι μια τρομερά ανανεωτική πηγή έμπνευσης στο θέατρο που περνάει κρίση δραματουργίας». Ομως «χρειάζεται να βρεθεί ένα σημείο συνάντησης και καλό είναι να βοηθούν σ’ αυτό οι δραματολόγοι που ακόμα δεν έχουν βρει την ταυτότητά τους, γιατί δεν έχουν πού να δουλέψουν οι δύστυχοι...».

«Σε μία εποχή που μας αμφισβητούνται τα πάντα είναι πολύ ωραίο, αφού έχουμε χρεοκοπήσει σε όλα τα επίπεδα, να πούμε ότι έχουμε μια πολύ πλούσια γλώσσα. Αυτή δεν θέλει δάνεια» λέει η Σοφία Καραγιάννη. Συμφωνεί ότι «δεν υπάρχει ελληνικό θεατρικό έργο» και προσθέτει και το στοιχείο της ανάγκης των θεατών: «Το κοινό έχει ανάγκη να χαμογελάσει, να ξεχαστεί. Θα πρέπει να κάνουμε τους ανθρώπους πιο αισιόδοξους. Δεν είναι τυχαίο ότι δεν πήγαν καθόλου καλά τα πολιτικά και τα κοινωνικά έργα». Οσο για τον οικονομικό παράγοντα «παίζει μεγάλο ρόλο το οικονομικό στην επιλογή του λογοτεχνικού κειμένου. Ειδικά για νέες ομάδες, που πληρώνουν ακόμα και τον χώρο για να κάνουν πρόβα. Πώς να αγοράσεις δικαιώματα»;

Νέοι δρόμοι

Αν για τους νεότερους βασική παράμετρος είναι το οικονομικό, για τους παλαιότερους είναι η αναζήτηση νέων δρόμων έκφρασης, αφήγησης και θεατρικότητας.

Το πρώτο λογοτεχνικό κείμενο που διασκεύασε για το θέατρο η Ρούλα Πατεράκη ήταν οι «Δουβλινέζοι» του Τζόις. «Εβρισκα ότι πάρα πολλά από τα λογοτεχνικά κείμενα είχαν μεγαλύτερη θεατρικότητα από αμιγώς θεατρικά. Και μπορούσα με μια πολύ μικρή επέμβαση να δημιουργήσω θεατρικούς τόπους απ’ ό,τι όταν είχα ένα δομημένο θεατρικό κείμενο. Νομίζω ότι είναι δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα σε λογοτεχνία και θεατρική γραφή. Είναι ένας κοινός τόπος. Μ’ αρέσει να ασχολούμαι με τη δραματουργία, να παίρνω δηλαδή ένα κείμενο και να βλέπω πώς μπορεί να παιχτεί, το κάνω και μόνη μου, λίγο επεμβαίνω, λίγο γράφω. Μ’ αρέσει το παιχνίδι αυτής της μετατροπής» συμπληρώνει.

Ο Στάθης Λιβαθινός στη λογοτεχνία βρίσκει «τον κινηματογράφο, και από την κινηματογραφική ματιά πηγαίνω στη ζωή. Γιατί ο κινηματογράφος είναι κατά κάποιον τρόπο πιο άμεσα συνδεδεμένος με τη ζωή απ’ ό,τι το θέατρο. Μου έχει μείνει λίγο σαν απωθημένο, γιατί ζηλεύω τους ανθρώπους που κάνουν κινηματογράφο, όπως κι εκείνους που κάνουν μουσική. Στη λογοτεχνία βρίσκω την κινηματογραφική ματιά σπουδαίων ανθρώπων και τη μουσική της ζωής».

Ο Νίκος Χατζόπουλος προσθέτει ότι «το κοινό σήμερα αναζητά τις απαρχές της ανθρώπινης συνύπαρξης. Από τότε που η πραγματικότητα άρχισε να γίνεται πολύ καυτή και πολύ ρευστή γύρω μας, αναζητούμε τις απαντήσεις πίσω, σ’ εκείνα που μας κάνουν να δενόμαστε ο ένας με τον άλλον και να αποτελούμε κοινωνικό σύνολο. Πρέπει να ξαναθυμηθούμε τι σημαίνει ζω δίπλα με κάποιον άλλον. Το κοινό αφήνεται να το πάρουμε από το χέρι και να το οδηγήσουμε μέσα σε μια ιστορία. Ας μην ξεχνάμε ότι φέτος, ένας τομέας που δεν χώλαινε καθόλου, ήταν το θέατρο. Η τελευταία κοινωνική μορφή τέχνης που μας έχει μείνει, είναι ακόμα στις ανάγκες των ανθρώπων».

Παραστάσεις που είδαμε

- «Ερωτόκριτος», του Βιτσέντζου Κορνάρου (Ακροπόλ). Σε αίθουσα 750 θέσεων, πληρότητα 82%.

- «Οταν έκλαψε ο Νίτσε», του Ιρβιν Γιάλομ (Θησείον). 10 χιλ. εισιτήρια, πληρότητα 97%.

- «Ο ξεπεσμένος Δερβίσης», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (Βρυσάκι).

- «Ο Αμερικάνος», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης).

- «Καμίλ Κλωντέλ: το κύμα της τρέλας», Αλληλογραφία με τον Αύγουστο Ροντέν (Μεταξουργείο).

- «Οι Εμποροι των Εθνών», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών).

Συνεχίζονται

- «Πάπισσα Ιωάννα», του Εμμανουήλ Ροΐδη (θέατρο Θεμέλιο). Κάθε Σάββατο και Κυριακή.

- «Ψυχολογία Συριανού συζύγου», του Εμμανουήλ Ροΐδη (Θέατρο Νέου Κόσμου). Κάθε Δευτέρα και Τρίτη.

- «Η Φόνισσα», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (θέατρο της οδού Κεφαλληνίας), 95% πληρότητα σε θέατρο 150 θέσεων. Μέχρι 8/4.

- «Λευκές νύχτες», του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι (Β΄ Σκηνή του Θεάτρου της οδού Κεφαλληνίας). Κάθε Δευτέρα και Τρίτη.

- «Το παράπονο του νεκροθάπτου», του Εμμανουήλ Ροΐδη (Booze Cooperativa). Κάθε Τετάρτη και Πέμπτη.

- «Οι Χαλασοχώρηδες» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (θέατρο Αλκμήνη). Δευτέρα και Τρίτη έως 10 Απριλίου.

- «Οι Δίκαιοι» του Αλμπέρ Καμύ (Knot Gallery). Κάθε Κυριακή, Δευτέρα και Τρίτη.

- «Η μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα (Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης). Πρεμιέρα στις 26 Απριλίου, κάθε Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή.

- «Ελένη ή ο Κανένας», της Ρέας Γαλανάκη. «Ανθος του γιαλού» του Αλ. Παπαδιαμάντη (θέατρον Ανεσις). Μέχρι 11/4.

- «Γιατί σκότωσα την καλύτερή μου φίλη», της Αμάντας Μιχαλοπούλου (στο «104»). Μέχρι 10/4.

- «Παρθενώνας», από το βιβλίο του Χρήστου Χρυσόπουλου «Ο βομβιστής του Παρθενώνα». Από τις 20 Απριλίου στον χώρο ΤΡΑΣΤ (Αγίου Μάρκου 29).