Περιγράφοντας ή ανασκάπτοντας

Αν κάθε εποχή δεν αναμετριέται στο σώμα των κλασικών, τι κλασικοί θα ήταν;

• Της Αννυς Kολτσιδοπουλου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 8 Aπριλίου 2012

ΕΡΡΙΚΟΣ ΙΨΕΝ: Η κυρά της θάλασσας, σκην: Γιώργος Βούρος - Μαίρη Βιδάλη, θέατρο: Διάχρονο

Είναι συγκινητικοί κάποιοι ηθοποιοί που φτιάχνουν και συντηρούν -με θυσίες συχνά και δίχως επιχορηγήσεις- την περιφερειακή σκηνούλα τους, το εργαστηριάκι τους, τον μικροθεατρόκοσμό τους. Αποφεύγουν καινοτόμες απόπειρες, προτιμούν τις νεανικές, ρομαντικές τους απόψεις και πορεύονται με ησυχία, τάξη, σχετική ασφάλεια και προσωπική δουλειά. Οχι μόνον θιασαρχική και πρωταγωνιστική, αλλά και διδακτική και μεταφραστική και σκηνοθετική, όπως και δουλειά δημοσίων σχέσεων. Πραγματικά συγκινητικοί, το λέω και το εννοώ. Τα υποκοριστικά ωστόσο προκύπτουν μοιραία ως αποτέλεσμα μιας στάσης συντήρησης, αλλιώς ενός συμπαθέστατου σκηνικού μικροαστισμού - συχνά παγίδα για το κοινό. Το Διάχρονο Θέατρο της Μαίρης Βιδάλη έχει αρκετά από αυτά τα χαρακτηριστικά. Μπαίνοντας στον μικρό, θερμό, υπόγειο χώρο με τα κόκκινα καθίσματα, τη μικρή σκηνή έμφορτη από λουλούδια, γιρλάντες, πρασινάδες του κήπου των Βάνγκελ και ξεφυλλίζοντας προγράμματα, μπροσούρες, φυλλάδια, ήξερα περίπου τι Ιψεν και τι «Κυρά της θάλασσας» θα δω. Μια παράσταση περιγραφική και συχνά μελοδραματική. Σώζονται κάπως οι διαθέτοντες ένστικτο (Μαρία Μαλλούχου και ίσως ο Βύρων Κολάσης) διαισθανόμενοι όσα καλύπτει ο επιφανειακός νατουραλισμός του έργου, αναγκαίος για το 1888, περιττός 124 χρόνια μετά. Η μετάφραση της Εύας Γεωργουσοπούλου ισορρόπησε ανάμεσα στην παραδοσιακή απόδοση (ψυχολογικός νατουραλισμός) και στη σύγχρονη (ζώντες ρυθμοί). Η σκηνοθεσία των Γ. Βούρου / Μ. Βιδάλη, με την εμμονή της να περιγράφει τα πάντα και να μην αφήνει τίποτε έξω από τον φράχτη του ευκόλως εννοουμένου, εξαφάνισε το μεγαλειώδες ιψενικό εκτόπισμα. Δηλαδή μια σύγχρονη, οικουμενική εκδοχή της τραγικότητας του ανθρώπου στην αναζήτησή του για ελευθερία, αυτοδιάθεση, ευθύνη, αυτοεπιβεβαίωση. Τη στιγμή που στις παγκόσμιες σκηνές έχει αναδυθεί ένας Ιψεν ανατρεπτικός, αμφισβητίας του ίδιου του «καλοφτιαγμένου, αστικού έργου» και των κωδίκων του, δεν μπορεί να ενδιαφέρει -πέρα από τη στενή γειτονιά- μια «κυρά της θάλασσας» παράφορη, νευρωτική και νεραϊδοπαρμένη, πνιγμένη στις δαντέλες, τα πέπλα, την αισθητική και τον ιδεαλισμό του 19ου αιώνα. Η κόρη του φαροφύλακα, μεγαλωμένη μέσα στις μεταπτώσεις και αντιφάσεις της ανοιχτής θάλασσας (σύμβολο της ανοιχτής κοινωνίας;) δεν γίνεται να περιορίζεται υποκριτικά στα κλειστά, μελοδραματικά φιορδ μιας, προστατευμένης από συγκρούσεις, σκηνικής άποψης. Το ότι ο Ξένος, αυτό το νεκραναστημένο σύμβολο - βαρίδι από την καταπακτή του παρελθόντος, πατάει τόσο σάρκινος και καθημερινός τη σκηνή αντί να στέκει στον φράχτη, όριο του υπαρκτού - ανύπαρκτου, είναι χαρακτηριστικό αυτής της άποψης. Στον τάφο του Ιψεν υπάρχει μια αξίνα. Σύμβολο κάποιου που ανέσκαψε βαθιά τα πράγματα. Εδώ, η αξίνα έμεινε ανενεργή.

ΑΝΤΟΝ ΤΣΕΧΟΦ: Θείος Βάνιας - Σκηνές από τη ζωή στην ύπαιθρο, σκην.: Εκτορας Λυγίζος, Δημήτρης Καρατζάς, θέατρο: Νέου Κόσμου

Η απόσταση από τη νορβηγική λουτρόπολη και τη βίλα του δρος Βάνγκελ στη ρωσική ύπαιθρο και το υποστατικό του Σερεμπριακόφ δεν είναι μεγάλη. Απροσμέτρητη όμως η απόσταση ανάμεσα στις ερμηνευτικές ματιές. Η ομάδα Grasshopper σε συμπαραγωγή με το Θέατρο του Νέου Κόσμου παρουσίασε αυτό το σπαραχτικό αριστούργημα ανθρώπινης φθοράς και αδιεξόδων με ματιά αφαιρετική και ρηξικέλευθη. Τρεις ηθοποιοί ερμηνεύουν και αφηγούνται («είπε ο Αστρόφ... είπε η Μαρίνα») τους εννέα ρόλους φέρνοντας στην επιφάνεια νευρασθενικές εντάσεις, ακυρωμένες ζωές, ατελέσφορους έρωτες, φθόνους ισόβιους, πολέμους με τα... φώτα, ό,τι στοιχειοθετούν τέλος πάντων για την ομάδα συγγραφέας, έργο και πρόσωπα, επιχειρώντας ταυτόχρονα ένα «τράβελινγκ» στην υπόθεση. Ο υποψιασμένος θεατής θα γοητευτεί. Αλλος θα πλήξει. Η σκηνοθεσία των Εκτορα Λυγίζου / Δημήτρη Καρατζά, βασισμένη στην ανυπέρβλητη ώς τώρα μετάφραση της Χρύσας Προκοπάκη, έσκαψε αισθήσεις, ατμόσφαιρες, καταστάσεις μέσα από διαλόγους που συχνά έμοιαζαν πρωτάκουστοι! Εύστοχος, αστείος, συχνά υπερβολικός σε ανδρικούς και γυναικείους ρόλους ο Εκτορας Λυγίζος, εξαιρετικός ως Βάνια ο Θύμιος Κούκιος, αποκαλυπτική η Ελίνα Ρίζου στην αντιπαράθεση, τις εξομολόγησεις, τις ακαριαίες συναισθηματικές μεταπτώσεις Σόνιας και Ελένας. Μια βραδιά ενδιαφέρουσα με φόντο το λιτότατο και άκρως παραπεμπτικό σκηνικό της Κλειώς Μπομπότη στο Δώμα του αεικίνητου αυτού θεάτρου.