Ο Λαμπράκης ξαναζεί στην πλατεία

• Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 12 Οκτωβρίου 2011 
• ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΤΟΥ ΑΓΩΝΙΣΤΗ ΣΤΗΝ ΚΟΤΖΙΑ 
• Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης, απόψε στις 8, θα «ξαναζήσει» στην πλατεία Κοτζιά. Δεν πρόκειται για νεκρανάσταση, αλλά για την αναπαράσταση-περφόρμανς ενός επίκαιρου πολιτικού λόγου του, με τον τίτλο «Ο Λαμπράκης ζει».

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης με τον Παντελή Γούτη στη Νέα Μάκρη, κατά τη διάρκεια της πρώτης μαραθώνιας πορείας ειρήνης, τον Απρίλιο του 1963Πρόκειται για το λόγο που εκφώνησε ο γιατρός, πολιτικός και αθλητής Λαμπράκης υπέρ της ειρήνης και του αφοπλισμού, ένα χρόνο προτού δολοφονηθεί από παρακρατικούς. Η ομιλία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο ημερίδας της Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Υφεση και Ειρήνη (ΕΕΔΥΕ).

«Στην ανάμνηση του ονόματος του Γρηγόρη Λαμπράκη, δύο σκέψεις έρχονται αυτόματα στο μυαλό», λέει ο εμπνευστής και σκηνοθέτης της περφόρμανς, Στέφανος Μονδέλος. «Η πρώτη είναι ότι "ζει", φράση-προϊόν ενός συνθήματος από την εποχή της δολοφονίας του, ο απόηχος του οποίου αντηχεί ακόμα. Η δεύτερη, ότι η δολοφονία του ήταν μια άδικη πράξη, που τον κατέστησε μύθο στην Ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας και σύμβολο του φιλειρηνικού και αριστερού κινήματος. Εχει πεθάνει, συνεχίζει όμως να ζει», τονίζει ο σκηνοθέτης, ο οποίος, αναζητώντας έναν πολιτικό λόγο με σημερινό εκτόπισμα, οδηγήθηκε σχεδόν αυτόματα στο λόγο που εκφώνησε ο Λαμπράκης στο θέατρο «Πορεία» το '62.

«Εχει πολλά στοιχεία που επιβάλλουν αναγωγές στη σημερινή πραγματικότητα». Απαριθμεί τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις σε όλο τον πλανήτη, τα πυρηνικά ατυχήματα, τις εξεγέρσεις κατά των ανελεύθερων καθεστώτων στη Βόρεια Αφρική, την ανάπτυξη και τη χρήση των απανταχού στρατιωτικών βάσεων των μεγάλων δυνάμεων. «Ακόμη και ένας διάχυτος αντιγερμανισμός αντηχεί πολύ παράξενα στη συγκεκριμένη ομιλία». Το αποτέλεσμα; «Το κείμενο φαίνεται εξαιρετικά φρέσκο. Αν και υπάρχουν και σημεία που δεν μπορούν να βρουν αντιστοιχία στη σημερινή πραγματικότητα, με αποτέλεσμα να φαίνονται εξαιρετικά παρωχημένα. Η Ιστορία τα έχει ξεπεράσει προ πολλού». Ηταν όμως κι αυτό ένα στοιχείο που τον ενδιέφερε και τον ενθάρρυνε να ζωντανέψει το συγκεκριμένο λόγο στη θορυβώδη οδό Αθηνάς.

Αντιφατικό συναίσθημα

«Η ιδιαίτερη αντίφαση ενός λόγου "νεκρού", που καταφέρνει παρ' όλα αυτά να παραμένει ζωντανός». Ακόμη και οι θεατές θέλει να εισπράξουν το «αντιφατικό συναίσθημα του λόγου» και, συγχρόνως, να σκεφτούν «σε τι βαθμό έχουν παραμείνει ίδια τα πράγματα από την εποχή του Λαμπράκη».

Υπάρχει και μια φράση που τον συντάραξε: «"Είναι πολύ ωραίο να ζεις για την ειρήνη. Είναι πολύ μεγάλο να πεθαίνεις για την ειρήνη". Σαν να προφητεύει το μέλλον του. Ενα χρόνο μετά πεθαίνει για την ειρήνη!».

Μη φανταστείτε ότι ο Μονδέλος διεκδικεί τα πρωτεία στην αναπαράσταση ενός πολιτικού λόγου με βαρύ φορτίο σε δημόσιο χώρο. Την ιδέα την άντλησε από αντίστοιχο πρότζεκτ του Μαρκ Τράιμπ στις ΗΠΑ, την εποχή που ξεκινούσε ο πόλεμος στο Ιράκ. Επειδή οι Αμερικανοί φοιτητές σφύριζαν αδιάφορα, ο Τράιμπ αναπαρέστησε στο πανεπιστημιακό campus πολιτικές ομιλίες των 60s, όπως ένα λόγο του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, που όμως ποτέ δεν πρόλαβε να εκφωνήσει ο ίδιος, γιατί δολοφονήθηκε!

Ρομαντισμός

Για 40 λεπτά, πίσω από ένα αναλόγιο με μικρόφωνο και ενισχυτή, ο ηθοποιός Σπύρος Ζουπάνος δεν θα προσπαθεί, αναπαράγοντας το λόγο του Λαμπράκη, να... αναστήσει τον αγωνιστή. Ούτε επιδιώκει να αναπαραστήσει την εποχή του. «Δεν υποδύεται τον Λαμπράκη, αναμεταδίδει το λόγο του, 49 χρόνια μετά. Σαν να τον εκφωνεί σήμερα ένας νεαρός πολιτικός της Αριστεράς, ακόμη και της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς», υποστηρίζει ο σκηνοθέτης.

Αλλωστε, δεν θεωρεί ότι ο λόγος του Λαμπράκη εμπεριέχει θεατρικές ποιότητες .«Μόνο πολιτικές ποιότητες, μολονότι είναι ένας ρομαντικός λόγος. Εχει ένα ρομαντισμό που εμένα προσωπικά με εκπλήσσει».

Με την παράστασή του αυτή παίρνει θέση απέναντι σε αυτό που μας συνθλίβει, σε μια Ελλάδα γονατισμένη από το ΔΝΤ: «Δεν μπορούμε πια να μένουμε αμέτοχοι. Τάσσομαι υπέρ ενός λόγου διαμαρτυρίας και αντίδρασης».

Στην επιλογή της πλατείας Κοτζιά οδηγήθηκε για έναν κυρίως λόγο. Επειδή δεν έχει «πολύ μεγάλο συμβολικό φορτίο σε σχέση με τις κινητοποιήσεις». Αν και θεωρεί ότι ιδανικός χώρος θα ήταν η πλατεία Κουμουνδούρου. «Θα με ενδιέφερε να ακουστεί αυτό το κείμενο ανάμεσα σε μετανάστες. Η πλατεία, όμως, έχει εγκαταλειφθεί».

Η περφόρμανς ανεπίσημα έχει παρουσιαστεί την Πρωτομαγιά στην πλατεία Συντάγματος, με φόντο το Ελληνικό Κοινοβούλιο, και στο Πολυτεχνείο. Η επιλογή της 12ης Οκτωβρίου επίσης δεν είναι τυχαία. Είναι η επέτειος απελευθέρωσης της Αθήνας από τους Γερμανούς.