Το ταξικό ζήτημα μιας παράξενης ερωτικής ιστορίας

• Ο «ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ» ΤΟΥ ΜΑΤΕΣΗ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ
• Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 21 Σεπτεμβρίου 2011
• Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ

Σε εξαιρετικά γνώριμα λημέρια και μια από τις θεατρικές σπεσιαλιτέ του, το Επτανησιακό Θέατρο, επιστρέφει φέτος ο Σπύρος Ευαγγελάτος, με τον «Βασιλικό» του Αντωνίου Μάτεση, παράσταση που κάνει πρεμιέρα, σημαίνοντας και τα φθινοπωρινά θυρανοίξια της Κεντρικής Σκηνής του Εθνικού θεάτρου, στις 19 Οκτωβρίου.

«Σε μια άλλη χώρα το "Αμφι-θέατρο" θα είχε γίνει ημικρατικό, ασχέτως Ευαγγελάτου», λέει ο Σπ. Ευαγγελάτος, που επιστρέφει στο Εθνικό Θέατρο έπειτα από μια δεκαετία και τους «Βρικόλακες»«Βεβαίως και είναι ένα επτανησιακό έργο, αλλά είναι ένα έργο διαποτισμένο με ευρωπαϊκές ιδέες της εποχής του συγγραφέα (1794-1875), που το καθιστούν διαχρονικό και εξαιρετικά επίκαιρο. Αναπτύσσει τόσο την ευθύνη του συνόλου όσο και την ευθύνη του ατόμου», μας προλαμβάνει ο σκηνοθέτης.

Και ναι μεν ο «Βασιλικός» έχει γραφτεί το 1829, επί Αγγλοκρατίας στα Επτάνησα, αλλά η δράση του τοποθετείται το 1712, επί Ενετοκρατίας. «Είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό κείμενο. Προβάλλει έναν ιδεολογικό προβληματισμό που απασχολούσε όλη την Ευρώπη εκείνη την εποχή. Από την άλλη μεριά, είναι μια παράξενη ερωτική ιστορία. Κάτι μάλιστα που δεν έχει υπογραμμιστεί αρκετά -ούτε από τους λόγιους και τους μελετητές- είναι ότι έχει ένα καταπληκτικό υποδόριο χιούμορ, πέραν των αμιγώς κωμικών σκηνών. Αυτά τα τρία στοιχεία προσπαθούμε να συνδυάσουμε στην παράσταση μέσα από μια σύγχρονη αισθητική. Το σκηνικό είναι αφαιρετικό, αλλά τα κοστούμια ανήκουν στον 19ο αιώνα».

Μπορεί, λοιπόν, ο Μάτεσης, προσωπικός φίλος του Σπυρίδωνα Τρικούπη και του Διονύσιου Σολωμού που στη διάρκεια της Επανάστασης ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας και είχε διατελέσει και δημοτικός σύμβουλος επί της Παιδείας και των Εκκλησιαστικών της Ζακύνθου, να καυτηριάζει τις αγκυλώσεις των αρχόντων, όμως και ο ίδιος προερχόταν από οικογένεια αρχοντική! «Αυτό δίνει μεγαλύτερη αξία στον τρόπο που αντιμετωπίζει τους άρχοντες στο πεντάπρακτο έργο του», υπογραμμίζει ο Σπ. Ευαγγελάτος.

Δεν έχει όμως ξεθυμάνει με τα χρόνια το ταξικό ζήτημα που περιγράφει ο «Βασιλικός», με τη σφοδρή σύγκρουση του άρχοντα Δαρείου Ρονκάλα με τον ανερχόμενο αστό Φιλιππάκη Γιαργυρόπουλο,ο οποίος αφήνει έγκυο την κόρη τού Ρονκάλα;

«Υφίσταται το ταξικό με άλλο τρόπο», θεωρεί ο σκηνοθέτης. «Τότε ήταν η ευγένεια. Σήμερα είναι η αριστοκρατία του πλούτου που διαχειρίζεται τα πράγματα».

Η δραματουργία του άπειρου στη θεατρική γραφή Μάτεση δεν υπολείπεται τουλάχιστον σε... σημεία από τη σύγχρονή της ευρωπαϊκή;

«Είναι αντάξιά της». Ο Αγγέλος Τερζάκης, σε παλαιότερη έκδοση του έργου, επισημαίνει πως ο «Βασιλικός» γράφτηκε την ίδια χρονιά που ανέβηκε στο Παρίσι η «Μάχη του Ερνάνη». «Ο "Βασιλικός" είναι όμως έργο πολύ ανώτερο από τον "Ερνάνη". Αλλά ποιος ήξερε τον Μάτεση. Είναι κρίμα που αυτός ο άνθρωπος δεν έγραψε άλλο έργο!».

Διαλεκτικά στοιχεία

Το σημείο στο οποίο ο σκηνοθέτης έριξε αναγκαστικά μεγάλο βάρος είναι πάντως η γλώσσα. «Η γλώσσα του Μάτεση είναι μια διακριτική πρόσμιξη διαλεκτικών στοιχείων της Ζακύνθου με κάποια λογιότερα, αλλά και με στοιχεία της τρέχουσας κοινής», λέει. «Είναι σαν να ανεβάζεις μουσική μπαρόκ και να έχεις πάρει όργανα εποχής. Πρέπει αυτή η παράξενη γλώσσα να μπει στο στόμα του ηθοποιού και να μιλιέται σαν αυτονόητη».

Εχει την τύχη ο θίασός του στον «τομέα» γλώσσα να είναι «δυνατός»: Νικήτας Τσακίρογλου, Μιχάλης Μητρούσης, Κατερίνα Χέλμη, Πάνος Σκουρολιάκος, Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη, Ευδοκία Ρουμελιώτη, Γιώργος Βελέντζας, Θανάσης Δήμου, Θανάσης Κουρλαμπάς, Νικόλας Παπαγιάννης, Λευτέρης Πολυχρόνης, Γιωργής Τσαμπουράκης.

Μετά τον «Βασιλικό» δεν ετοιμάζει νέα παράσταση, αλλά δύο εκδόσεις που θα κυκλοφορήσουν τα Χριστούγεννα. Η πρώτη είναι αφιερωμένη στη Λήδα Τασοπούλου. «Πρόκειται για μια αφήγηση της ζωής μας και των παραστάσεών της με μεγάλο φωτογραφικό υλικό. Θα εκδοθεί από τις εκδόσεις "Ergo". Η δεύτερη, είναι ο "Αμύντας" του Γεωργίου Μόρμορη από τα Κύθηρα, που γράφτηκε το 1745. Θα βγει από το Μορφωτικό Ιδρυμα της Εθνικής Τραπέζης. Είχα την τύχη με έρευνές μου πριν από χρόνια στη Βενετία να εντοπίσω ποιος είναι ο ποιητής. Η έκδοση του έργου του, που είναι 4.000 στίχοι, θα είναι κριτική. Είναι ένα έργο που θα ήθελα να το ανεβάσω».

- Το «Αμφι-θέατρο» αποτελεί πλέον κομμάτι της ιστορίας του θεάτρου μας, κύριε Ευαγγελάτε;

«Στην ανακοίνωσή μου μίλησα για αναστολή της λειτουργίας του. Μόλις βρεθεί μια άλλη ευκαιρία, με τις δέουσες προϋποθέσεις, μπορεί να επαναλειτουργήσει».

- Είναι λανθασμένο το επιχείρημα που λέει ότι κάποια πράγματα, ενδεχομένως, και το «Αμφιθέατρο», διαγράφουν τους κύκλους τους και ότι δεν μπορεί να αποτελεί υποχρέωση του κράτους η διά βίου συντήρησή τους;

«Σε μια άλλη χώρα το "Αμφ-ιθέατρο" θα είχε γίνει ημικρατικό θέατρο, ασχέτως Ευαγγελάτου. Δεν θα επέτρεπαν να κλείσει ένα τέτοιο θέατρο. Αυτό, το ξεκαθαρίζω, δεν αφορά τον Ευαγγελάτο αλλά τους μαθητές του, που θα μπορούσαν να το συνεχίσουν αύριο. Διότι αυτό το θέατρο είχε την εξής ιδιοτυπία. Πέραν του ότι έδωσε έμφαση στο κλασικό ρεπερτόριο -Σίλερ, Γκέτε, Τσέχοφ- και στο αρχαίο δράμα, ανέβασε παλαιά και άγνωστα νεοελληνικά κείμενα ή κείμενα που μπορούν να δραματοποιηθούν. Υπήρχε ένας σημαντικός στόχος που θα μπορούσε να υπηρετηθεί από κάποιους νεότερους».