Το παιδικό θέατρο αναζητεί ακόμη την ταυτότητά του

Ποιοτικές παραστάσεις ανεβαίνουν κάθε χρόνο, αλλά υπάρχουν πάντα και οι... καιροσκόποι

Tης Σαντρας Βουλγαρη, Η Καθημερινή, 17/9/2011

Πριν από λίγο καιρό σε επαρχιακή πόλη της Ελλάδας έτυχε να παρακολουθήσω παιδική παράσταση γνωστού θιάσου της Αθήνας που περιόδευε για το καλοκαίρι. Αν και οι αφίσες με είχαν προϊδεάσει για το θέαμα, εντυπωσιάστηκα με το επίπεδο της παρουσίασης το οποίο με γύρισε πολλά χρόνια πίσω. 

Την τελευταία δεκαπενταετία το παιδικό θέατρο στη χώρα μας έχει γνωρίσει μια πρωτοφανή άνθηση και ίσως αυτό να το γνωρίζουν μόνο οι ειδικοί ή οι γονείς που ψάχνουν να βρουν δημιουργικές ιδέες εξόδων για τα παιδιά τους. Πέραν των κλασικών ποιοτικών προτάσεων του θεάτρου Πόρτα της Ξένιας Καλογεροπούλου, της Παιδικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου και άλλων γνωστών θιάσων, ο κύκλος έχει ανοίξει με απίστευτα πολλές και ενδιαφέρουσες προτάσεις πειραματικού θεάτρου, αφηγήσεις παραμυθιών, διαδραστικές παραστάσεις κ. ά. για παιδιά όλων των ηλικιών.

Ποιοτικές και ουσιαστικές δουλειές, που σέβονται απόλυτα τους «μικρούς» θεατές τους. Και να που ξαφνικά βρίσκομαι μπροστά σε ένα κραυγαλέο θέαμα που μου θυμίζει τις παλιές «κακές» εποχές του ελληνικού παιδικού θεάτρου. Σκηνικά και κοστούμια που βγάζουν μάτι με την κακογουστιά τους, ηθοποιοί μέτριοι οι οποίοι ουρλιάζουν και ένα κείμενο με χοντροκομμένα αστεία και ανύπαρκτη υπόθεση που μοιάζει να απευθύνεται σε ένα κοινό κρετίνων. «Κυκλοφορούν ακόμη τέτοιοι θίασοι με έργα και ερμηνείες που στην ουσία υποτιμούν τα παιδιά;» σκέφτομαι καθώς σηκωνόμαστε να φύγουμε αρκετή ώρα πριν τελειώσει η παράσταση. 

Είναι καιρός που σκέφτομαι ότι κι εμείς οι δημοσιογράφοι έχουμε τις ευθύνες μας: προβάλλουμε αρκετά το θέατρο για τα παιδιά, του δίνουμε τη σημασία που του αξίζει ή μήπως το αντιμετωπίζουμε όπως και μεγάλη μερίδα των ενηλίκων ατόμων ως ένα είδος θεάτρου δευτερεύουσας σημασίας; Παρά τα κακής ποιότητας θεάματα που δυστυχώς ακόμη γίνονται δεκτά, η εξέλιξη του παιδικού θεάτρου συνεχίζεται. Μένει να ανοίξουμε τα μάτια μας και να δούμε τον κόπο και το κέφι όσων εργάζονται ουσιαστικά γι' αυτό. Είμαι σίγουρη ότι τότε το τοπίο θα ξεκαθαρίσει και θα δούμε πόσο αληθινά όμορφο και σημαντικό είναι.

AΠOΨH : Το έργο να είναι πλούσιο εσωτερικά όχι εξωτερικά

• Της Ξενιας Καλογεροπουλου*

Πριν από αρκετά χρόνια το μεγάλο μου παράπονο ήταν ότι οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι καλλιτέχνες, οι δημοσιογράφοι αντιμετώπιζαν το θέατρο για παιδιά με κάποια συγκατάβαση. Τώρα όμως τα πράγματα έχουν αλλάξει αρκετά. Η σημασία του παιδικού θεάτρου έχει αναγνωριστεί. Και η παρακολούθηση μιας θεατρικής παράστασης έχει πια τη θέση της στο σχολικό πρόγραμμα. Tα Ελληνόπουλα βλέπουν θέατρο. Αλλά το θέατρο που βλέπουν με ποια κριτήρια επιλέγεται και αξιολογείται;

Υπάρχουν θίασοι που κάνουν αξιόλογη δουλειά και είναι γεγονός ότι η προσφορά τους δεν αναγνωρίζεται πάντα και δεν ανταμείβεται όπως θα άξιζε.

Και αυτό γιατί έχει διαμορφωθεί γενικότερα μια περίεργη αντίληψη για το τι πρέπει να είναι το παιδικό θέατρο, μια αντίληψη που εμένα τουλάχιστον με θλίβει βαθύτατα.

Παραστάσεις με φανταχτερά σκηνικά, αλλά χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο θεωρείται ότι υπηρετούν επιτυχώς το παιδικό θέατρο. Και όντως το υπηρετούν επιτυχώς - από εμπορικής πλευράς.

Παρακολουθώντας όμως κάποιο από τα διεθνή φεστιβάλ παιδικού θεάτρου διαπιστώνει κανείς ότι τώρα πια το παιδικό θέατρο έχει αλλάξει. Οτι στην πλειοψηφία του είναι ένα θέατρο εξωτερικά απλό, αλλά εσωτερικά πλούσιο.

Εδώ αντιθέτως έχει κυριαρχήσει η άποψη ότι το παιδικό θέατρο πρέπει να είναι εξωτερικά πολύ πλούσιο, κι ας είναι εσωτερικά πολύ φτωχό. Οπότε είναι φυσικό ο απαιτητικός θεατής, που περιμένει κάτι παραπάνω από μια παράσταση και που δεν το βρίσκει στο παιδικό θέατρο, να το κατατάσσει όλο μαζί σε μια κατώτερη κατηγορία.

Εμείς όμως οι άνθρωποι του θέατρου -ειδικά αυτή τη στιγμή- πρέπει αντίθετα να εντείνουμε τις προσπάθειές μας για να κάνουμε ένα θέατρο αλλιώτικο. Πιο ευφάνταστο, αλλά και πιο ουσιαστικό.

Ναι, το παιδικό θέατρο είναι διαφορετικό και δεν πειράζει να είναι διαφορετικό. Οφείλει όμως -όπως έλεγε ο Αντουάν Βιτέζ- «μπροστά στα μάτια των παιδιών και μέσα από τα μάτια τους να ανοίγει καινούργιους δρόμους για το θέατρο γενικά».

* Η κ. Ξένια Καλογεροπούλου είναι ηθοποιός, σκηνοθέτης, συγγραφέας θεατρικών έργων για παιδιά και καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου Πόρτα.

AΠOΨH : «Υποβάθμιση» λόγω έκλειψης της παιδικής ηλικίας

• Του Λακη Κουρετζη*

Ως βασική αιτία για την «υποβάθμιση» του «θεάτρου για παιδιά» θεωρώ την έκλειψη της παιδικής ηλικίας. Η παιδική ηλικία είναι είδος προς εξαφάνιση… Oχι πως δεν υπάρχουν πλέον παιδιά. Υπάρχουν, με χαμένη παιδικότητα.

Eτσι, επειδή το θέατρο είναι μια τέχνη κοινωνική, επικοινωνιακή, βαθύτατα παιδευτική, όταν φτάσει να γίνει παράσταση για παιδιά, όλοι εμείς που ασχολούμεθα με κάποιο τρόπο με αυτό το δύσκολο είδος θεάτρου, εκτός από καλλιτεχνική έχουμε και μέγιστη παιδαγωγική ευθύνη. Αυτό δεν σημαίνει «διδακτισμό» επί σκηνής, ούτε, όμως, να καταλήγουμε σε ένα ενηλικόμορφο «παιδικό θέατρο», απλοϊκό και όχι απλό. Παιδιάστικο και όχι παιδικό.

Από πού ν’ αρχίσω. Από τη γλώσσα, από το ιδεολογικό και αισθητικό περιεχόμενο της παράστασης, από τον χώρο που υποδέχεται τα παιδιά; Επειδή στο θέατρο δεν πάνε μόνα τους τα παιδιά, συνοδεύονται από ενήλικες, είναι φυσικό η «παράσταση» να αρέσει και σ’ αυτούς. Εκείνοι, άλλωστε, διαλέγουν σε ποιο θέατρο θα πάει το παιδί, τι έργο θα δει. Εδώ συναντάμε μια ολοκληρωτική, σχεδόν, έλλειψη ενημέρωσης από τον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Συστηματική στήλη που να περιλαμβάνει το σύνολο και όχι μόνο ορισμένα «θεάματα» που αφορούν το παιδί δεν υπάρχει. Ούτε κριτική για τα έργα παιδικού θεάτρου. Κάπου κάπου ίσως καμιά παρουσίαση.

Το σημαντικότερο: δεν υπάρχουν πλέον θεατρικά έργα για παιδιά. Τόσες θεατρικές σκηνές, άλλωστε, και να ήθελαν να ανεβάσουν σύγχρονα έργα, πού να τα βρουν; Ετσι, καταφεύγουν στη δραματοποίηση παραμυθιών. Στις διασκευές μυθιστορημάτων κ. λπ.

Τώρα για να κάνουμε κάτι «καινοτόμο» εφαρμόζουμε σε κάποιες παραστάσεις κάτι που ονομάζεται «διαδραστικό παιχνίδι». Περιλαμβάνει τη «συμμετοχή» των παιδιών στα «δρώμενα». Αλλά πώς;
Οσοι κάνουν θέατρο για παιδιά θα έπρεπε να έχουν εκπαιδευτεί - μυηθεί - ασκηθεί σ’ αυτό το είδος. Εκείνο που πρέπει να γίνει τώρα για την αναβάθμιση του θεάτρου για παιδιά στη χώρα μας είναι μια νέα θεωρητική και σκηνική του αναδόμηση.
Οι βουλόμενοι ας ενεργήσουν…

* Ο κ. Λάκης Κουρετζής είναι παιδαγωγός, σκηνοθέτης, συγγραφέας, επίτιμος διδάκτωρ του Παν/μίου Αθηνών, δ/ντής σπουδών και βασικός εμψυχωτής του Εργαστηρίου Παιδαγωγικής Θεάτρου & Θεατρικού Παιχνιδιού του Θεάτρου της Ημέρας.