Αλέξανδρος Ευκλείδης: Μια Αΐντα με αφορμή την κρίση

Συνέντευξη στον Σπύρο Κακουριώτη

Η ΑΥΓΗ: 24/06/2012

Θελήσαμε να δείξουμε την αντίστροφη πορεία της Ελπίδας προς αυτό που θεωρούσε ελευθερία της, το να φύγει δηλαδή από την Ελλάδα και να υπερβεί τη μοίρα της εδώ

Μια Ελληνίδα Αΐντα (που ονομάζεται Ελπίδα) και ένας Γερμανός Ρανταμές (που όμως λέγεται Ράινερ Μες) σε ένα περιβάλλον που δεν διαφέρει και πολύ από τον υπόγειο τάφο όπου θα βρει τον θάνατο η αιχμάλωτη πριγκίπισσα, μόνο που αυτός τοποθετείται σε κάποιο γραφείο της έδρας της ΕΚΤ στην Φραγκφούρτη. Σε αυτό το περιβάλλον και με αυτούς τους βασικούς ήρωες παρουσιάζεται στην Αθήνα η γερμανοελληνική παράσταση Yasou Aida!, μια συμπαραγωγή της βερολινέζικης Neukoellner Oper και της εταιρείας “Όπερες των ζητιάνων”.

Την εναλλακτική αυτή παράσταση όπερας, αφού παρουσιάστηκε με επιτυχία στο Βερολίνο και στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, θα έχει την ευκαιρία να την παρακολουθήσει στο Ίδρυμα Μ. Κακογιάννης, στις 29-30 Ιουνίου και την 1η Ιουλίου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Με αφετηρία ένα έργο που αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα του αποικιακού λόγου του 19ου αιώνα, οι “Όπερες των ζητιάνων” δημιούργησαν ένα νέο έργο, που αποτελεί το ίδιο ένα σχόλιο της μετα-αποικιακής συνθήκης που διαμορφώνεται στις ελληνογερμανικές, αλλά και γενικότερα στις ενδοευρωπαϊκές, σχέσεις. Με την ευκαιρία της παράστασης στην Αθήνα, ο σκηνοθέτης της παράστασης Αλέξανδρος Ευκλείδης μίλησε στην “Αυγή”.

* Κύριε Ευκλείδη, πώς προέκυψε η γερμανο-ελληνική συνεργασία που κατέληξε στο Yasou Aida!;

Την άνοιξη του 2010, με αφορμή την ελληνική κρίση και την εικόνα της Ελλάδας στη Γερμανία, έτσι όπως διαμορφωνόταν από δημοσιεύματα που λίγο-πολύ προσπαθούσαν να αποδώσουν την κρίση σε ένα είδος πολιτισμικού ντετερμινισμού, η Neukoellner Oper, ένα κατά βάση αριστερό θέατρο, που ειδικεύεται στο εναλλακτικό μουσικό θέατρο, θέλησε να κάνει μια ελληνογερμανική παραγωγή με αφορμή την κρίση. Πρότεινα την Αΐντα, γιατί περιέχει τα δίπολα του νικητή και του ηττημένου, του πολιτισμένου και του απολίτιστου, όλα τα στερεότυπα που επανέρχονταν με αφορμή τις ελληνογερμανικές και, γενικότερα, τις σχέσεις Βορρά – Νότου.

Έτσι ξεκίνησε μια διαδικασία επαναδημιουργίας πάνω στο έργο του Βέρντι. Μια ριζική μουσική διασκευή έγινε από τον Χαράλαμπο Γωγιό, μουσικό διευθυντή του YasouAida! και διευθυντή στις «Όπερες των ζητιάνων», που είναι ο βασικός συμπαραγωγός, ένα ριζικά καινούργιο κείμενο, στα γερμανικά, ελληνικά και αγγλικά, γράφτηκε από τον Δημήτρη Δημόπουλο πάνω στη μουσική του Βέρντι, το οποίο κρατά κάποια στοιχεία της πλοκής, διαθλώντας τα όμως πολύ έντονα. Η βασική ιδέα δεν ήταν να κάνουμε μια σκηνοθετική διασκευή ενός παλαιότερου έργου αλλά να γραφτεί ένα καινούργιο. Άλλωστε το κοινό της Neukoellner Oper είναι ένα κοινό ένθερμο, αλλ’ όχι εξειδικευμένο. Έπρεπε αυτό που θα παρουσιάσουμε να μην είναι μονάχα ένας σχολιασμός πάνω στο πρωτότυπο, το οποίο, σε τελική ανάλυση, ανήκει σε έναν τελείως διαφορετικό κόσμο από τον δικό μας.

* Επρόκειτο για μία “φτωχή” παραγωγή…

Έτσι κι αλλιώς αυτό που κάνουμε στην Ελλάδα, τόσο εγώ όσο και ο Χαράλαμπος Γωγιός και οι «Όπερες των ζητιάνων», είναι φτωχές, low ή no budget παραγωγές μουσικού θεάτρου. Για μας αυτό, πέρα από ανάγκη, είναι ταυτόχρονα στόχος αισθητικός και ιδεολογικός. Δεν είναι ένα εμπόδιο αλλά μια πρόκληση για να μεταφέρουμε το ενδιαφέρον μας από την καλλιέπεια, που συνήθως χαρακτηρίζει το λυρικό θέατρο, σε παραγωγές που πρωτίστως στοχεύουν να πουν κάτι και δευτερευόντως να δείξουν κάτι. Καθώς και η Neukoellner Oper ακολουθεί μια παρόμοια γραμμή, ήμασταν εντελώς μέσα στα νερά μας.

* Ποια στοιχεία της αρχικής πλοκής διατηρήσατε στο Yasou Aida!;

Στην παράστασή μας τίθεται διαρκώς το ζήτημα του τάφου. Θελήσαμε να βρίσκεται στο επίκεντρο το τι σημαίνει “θάβομαι ζωντανός”, μια έκφραση που χρησιμοποιούμε μεταφορικά σε πολλά πεδία της προσωπικής και της πολιτικής μας ζωής. Θελήσαμε να δείξουμε την αντίστροφη πορεία της Ελπίδας προς αυτό που θεωρούσε ελευθερία της, το να φύγει δηλαδή από την Ελλάδα και να υπερβεί τη μοίρα της εδώ. Αντίστοιχα, ο Ράινερ Μες, ένας άνθρωπος που σχεδόν γεννήθηκε μέσα σε αυτούς τους ευρωενωσιακούς μηχανισμούς, αντιλαμβάνεται σταδιακά ότι βρίσκεται και αυτός σε ένα είδος τάφου. Για μας ήταν σημαντικό να μιλήσουμε για το ζήτημα της μετανάστευσης των νέων επιστημόνων που φεύγουν μαζικά από τη χώρα για να βρουν την τύχη τους κάπου αλλού. Ήταν η αφορμή για να βρούμε μια αναλογία με το θέμα της σκλαβιάς που υπάρχει στην Αΐντα και να θίξουμε το ζήτημα της νεοαποικιοκρατικής συνθήκης που διαμορφώνεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση μεταξύ των πρώην εταίρων.

* Πιστεύετε ότι αυτό αντανακλάται ευρύτερα στη στάση των Γερμανών απέναντι στην Ελλάδα;

Οι αντιδράσεις των Γερμανών, όπως τουλάχιστον αποτυπώνονται στις στατιστικές, όπου δηλώνουν πως η Ελλάδα πρέπει να τιμωρηθεί κ.λπ., δείχνουν τη διαμόρφωση καθαρά αποικιοκρατικών αντανακλαστικών. Αντίστοιχα όμως μπορεί να μιλήσει κανείς και για τα ελληνικά αντανακλαστικά απέναντι στη Γερμανία, που δείχνουν να είναι αποικιοκρατούμενα. Είναι ενδιαφέρον το πώς η συζήτηση οδηγείται κι από τις δύο πλευρές σε μια τέτοιου τύπου αντιπαράθεση. Έχουμε πλέον σχεδόν πλήρως λησμονήσει πως είμαστε, ακόμη τουλάχιστον, ισότιμοι εταίροι σε μια πολιτική Ένωση.

YASOU AIDA! Μουσική προσαρμογή-διεύθυνση: Χαράλαμπος Γωγιός. Κείμενο: Δημήτρης Δημόπουλος. Ιδέα-σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Ευκλείδης. Σκηνικό-κοστούμια: Andrea Nolte. Δραματουργία: Bernhard Glocksin. Διανομή: Λυδία Ζερβάνου (30/6), Ελπινίκη Ζερβού (29/6, 1/7), Fabian Martino (29/6, 1/7), Alexander Sascha Nikolic (30/6), Sirin Kılıc (30/6), Anna Warnecke (29/6, 1/7), Αρκάδιος Ρακόπουλος (30/6) / Βασίλης Τσανακτσίδης (29/6, 1/7), Μάρια Ντεβιτζάκη, Michael Brieske. Μουσικοί: Stefan Klemm (φλάουτο, σαξόφωνο, μελόντικα, φλογέρα), Σοφία Ευκλείδου (βιολοντσέλο, φλογέρα, μπουζούκι), Άγγελος Λιακάκης (βιολοντσέλο), Alexandra Hofrichter (αρμόνιο, μελόντικα), Χ. Γωγιός (πιάνο, μελόντικα, μουσική διεύθυνση). Ίδρυμα Μ. Κακογιάννης, 29-30/6, 1/7, 9.00 μ.μ.