Στο παράξενο σύμπαν μιας μητρικής σχέσης

Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 14 Σεπτεμβρίου 2011

Η ΖΩΗ ΤΗΣ Μ. ΛΥΜΠΕΡΑΚΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΡΗΣ ΤΗΣ Μ. ΚΑΡΑΠΑΝΟΥ ΣΤΗ ΣΚΗΝΗ

Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ

Μαργαρίτα Λυμπεράκη (1919-2001). Η συγγραφέας των «Ψάθινων καπέλων» και σεναριογράφος της «Μαγικής πόλης» (1955) του Νίκου Κούνδουρου και της «Φαίδρας» (1962) του Ζυλ Ντασσέν.

Οι Ρένη Πιττακή και Πέγκυ Τρικαλιώτη υποδυόμενες μάνα και κόρηΕζησε όλη τη ζωή της αντισυμβατικά χωρίς «πρέπει», αποστασιοποιημένη από το τυπικό πρότυπο της καλής μητέρας. Μαργαρίτα Καραπάνου (1946-2008). Η συγγραφέας του εμβληματικού «Η Κασσάνδρα και ο λύκος». Μίλησε εξ αρχής με θάρρος -όπως λίγοι- για τη μανιοκατάθλιψή της, με την οποία πάλευε ματαίως μέχρι το τέλος.

Δύο Μαργαρίτες. Μάνα και κόρη. Και οι δύο συγγραφείς. Η Λυμπεράκη δοκιμάστηκε και στη θεατρική γραφή -«Δαναΐδες», «Η γυναίκα του Κανδαύλη», «Το μυστικό κρεβάτι», «Ο σπαραγμός». Η Καραπάνου δεν έγραψε ποτέ θέατρο.

Η εκρηκτική ωστόσο σχέση τους, μια σχέση «πυκνή», ακραία, συγκρουσιακή, σχέση αγάπης και μίσους, που συνεχίστηκε ακόμη και μετά το θάνατο της Λυμπεράκη, εμπνέει φέτος τη θεατρική σκηνή και γίνεται πρώτη ύλη της. Η Αντζελα Μπρούσκου, που έχει ασχοληθεί ξανά με έργα της Μαργαρίτας Καραπάνου στο σανίδι («Ναι»), συγκινήθηκε από το de profundis «Η ζωή είναι αγρίως απίθανη- Ημερολόγια 1959-1979» («Ωκεανίδα», επιμέλεια Βασίλης Κιμούλης), δύο δεκαετιών ημερολογιακές καταγραφές της συγγραφέα, αλλά και το τελευταίο σπαρακτικό μυθιστόρημά της «Μαμά» («Ωκεανίδα»). Και τα μετουσιώνει σε υλικό σκηνής που θα παρουσιαστεί στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών από τις 23 Νοεμβρίου, με την ίδια και την Παρθενόπη Μπουζούρη μοναδικές ερμηνεύτριες. Την πρωτότυπη μουσική της παράστασης θα γράψει η Μόνικα.

«Αυτή είναι η αιώνια καταδίκη μου; Να συγκρούομαι με την πραγματικότητα, μια πραγματικότητα πάντα διαφορετική από τα όνειρά μου;», γράφει η Μ. Καραπάνου στο «Η ζωή είναι αγρίως απίθανη». Τα κείμενα του βιβλίου ξεκινάνε το 1959, όταν σε ηλικία 13 ετών ακολουθεί τη μητέρα της στο Παρίσι, και τελειώνουν το 1979, όταν έχει ήδη εκδοθεί στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ το πρώτο της βιβλίο «Η Κασσάνδρα και ο λύκος» και η «Le Monde», οι «New York Times» αλλά κι ο Τζον Απντάικ χαιρετούν με ενθουσιασμό το νέο θηλυκό Προυστ, Μπέκετ και Κάφκα μαζί.

• Αμφιθυμία

Στη «Μαμά» η Μαργαρίτα Καραπάνου ξετυλίγει τη βασανιστική αμφιθυμία της για τη μητέρα της, η οποία εμφανίζεται καταπιεστική, κτητική, απορριπτική και απρόσιτη. Η κόρη, ενώ επιθυμεί παντοτινή ένωση με τη μητέρα θέλοντας να ξορκίσει το φόβο του θανάτου, επιδιώκει συγχρόνως τον απογαλακτισμό απ' αυτήν, ώστε να «ξαναγεννηθεί» ως μια αυθύπαρκτη, αυτόνομη προσωπικότητα.

«Με άφησε ορφανή αλλά και με απελευθέρωσε», εξομολογείται post mortem για τη μητέρα της. «Στην αρχή δεν είχα καταλάβει πόσο μου έλειπες, τώρα καθώς τα χρόνια περνούν η απουσία σου είναι πιο έντονη. Μαμά, σε αγαπώ. Είσαι το μόνο πρόσωπο που έτσι αγάπησα στη ζωή μου. Και αυτά τα γράμματα είναι το μοναδικό κειμήλιο που έχω από εσένα. Δεν μπορείς να ξαναγυρίσεις, μαμά; Μου λείπεις», σπαράζει η συγγραφέας στο βιβλίο της.

«Μαμά, η Ζωή είναι αγρίως απίθανη» θα είναι ο συνδυαστικός τίτλος της παράστασης της Μπρούσκου, που θα παρουσιάζει τη μητέρα και την κόρη μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας, μέσα από τη δύσκολη σχέση λατρείας, μίσους, ταύτισης, ανταγωνισμού και υπέρβασης που τις ένωνε, βασισμένη εξ ολοκλήρου στους αποκαλυπτικούς εσωτερικούς μονολόγους της Καραπάνου. «Εκεί που έχει πάει το θέατρο έτσι όπως έχει πάει, το έργο της Καραπάνου είναι πολύτιμο, φωτίζει μοναδικά την πρώτη σχέση της ζωής του ανθρώπου: τη σχέση μάνας- παιδιού. Οπως είναι γραμμένο, καθώς διασπώνται τα πρόσωπα, προσφέρεται για το θέατρο. Θεατρικά, δηλαδή, το κείμενο της Καραπάνου σού δίνει καινούργιες προοπτικές και ορίζοντες για να ξαναδείς την υποκριτική πάνω στη σκηνή αλλά και το θέατρο σαν γραφή», υποστηρίζει η σκηνοθέτρια.

• Αμείλικτο γράμμα

Με την αλληλογραφία των δύο συγγραφέων, μάνας και κόρης, αμέσως μετά την Μπρούσκου αποφάσισε να ασχοληθεί και ο Πέτρος Ζούλιας στην παράσταση «Δε μ'αγαπάς - μ'αγαπάς - Τα παράξενα της μητρικής αγάπης» που θα φέρει τον Φεβρουάριο στη σκηνή του «Βασιλάκου» για πρώτη φορά μαζί τη Ρένη Πιττακή και την Πέγκυ Τρικαλιώτη. Παλιές γνώριμες, με τις ιδιότητες της δασκάλας και της μαθήτριας στη σχολή του Θεάτρου Τέχνης «Κάρολος Κουν», τώρα θα υποδύονται τη μάνα και την κόρη. Η παράσταση βασίζεται στον τόμο «Δε μ' αγαπάς -μ' αγαπάς» («Καστανιώτης») με τα 117 γράμματα που έστειλε η Λυμπεράκη στην κόρη της από το Παρίσι, από το 1962 ώς το 1974. Ανάμεσα σε αυτά διαβάζουμε και το ακόλουθο αμείλικτο γράμμα της Λυμπεράκη στη θυγατέρα της: «Είσαι (κακό κορίτσι) γιατί σκέφτεσαι φοβερά πράγματα για τη μαμά σου και θα τιμωρηθείς. Η τιμωρία είναι πως δεν θα ζήσεις, δεν έχεις δικαίωμα, δεν σ' αγαπάει κανείς, όλοι σε κοροϊδεύουν. Είσαι τριάντα χρονών κι έχεις μείνει μωρό. Κι αυτό το βιβλίο, την "Κασσάνδρα", πώς τόλμησες να το γράψεις; Σου ξέφυγε, έλα όμως που τώρα πρέπει να το εκδώσεις. Αν το εκδώσεις θα σε σκοτώσω, δεν θα μπορείς να πεις λέξη στο Γάλλο εκδότη σου, τον Belmont, σε κανέναν...».