- «Η εκδίκηση του Αχιλλέα» Αρχαίο Θέατρο Σικυώνας
- Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ
Επειτα από ένα πενταετές διάστημα απουσίας, που ακολούθησε την επιτυχία των δύο πρώτων διεθνών συναντήσεων Αρχαίου Δράματος της Σικυώνας, το 2005 και 2006, το Κιάτο έγινε και πάλι για το διάστημα περίπου μιας εβδομάδας ισχυρός πόλος έλξης για μια μερίδα του θεατρόφιλου κοινού.
Σκηνή από την παράσταση του Φρανκ Ράντατς «Η εκδίκηση του Αχιλλέα»Η Γ' Διεθνής Συνάντηση Αρχαίου Θεάτρου, με θέμα τις πολλαπλές σημάνσεις και εκδηλώσεις της «Εκδίκησης» από το αρχαίο μέχρι το σύγχρονο λογοτεχνικό τοπίο, απλώθηκε σε ένα πενθήμερο ομιλιών, συναντήσεων, εργαστηρίων και παραστάσεων.
Με την καλλιτεχνική επιμέλεια του Θόδωρου Τερζόπουλου η καλοκαιρινή παρέμβαση στα τοπικά φεστιβάλ διέθετε εκτός από υψηλό επίπεδο, την αύρα της διεθνικότητας και του ανοικτού διαλόγου που ακολουθούν το πνεύμα της εποχής.
Στο κέντρο της διοργάνωσης η «Εκδίκηση του Αχιλλέα» από τον γερμανικό θίασο International Dreamshot Company έδωσε από το χωριουδάκι των Βασιλικών, το ορεινό μπαλκόνι του Κιάτου, όπου βρίσκεται το ακόμη μερικώς αποκατεστημένο αρχαίο θέατρο, τον πιο ηχηρό αντίλαλο της Συνάντησης. Η παράσταση του Φρανκ Ράντατς -μεταξύ πολλών άλλων, σημαντικού στελέχους του περιοδικού «Theater der Zeit»- είναι από μια άποψη ήδη γνωστή και αναμενόμενη στη χώρα μας.
Εχει προηγηθεί πριν από περίπου τρία χρόνια η εκδοχή της θεατρικοποίησης της «Ιλιάδας» με τον τίτλο «Περί ηρώων και δακρύων -η εκδίκηση του Αχιλλέα» στο Λίχτενσταϊν και στο Μόναχο, στη σκηνοθεσία του Γκέοργκ Ρούτερινγκ και με τη δραματουργική επεξεργασία του Ράντατς, που αποτελούσε τότε μέρος της διεθνούς δραστηριότητας του Ιδρύματος Ωνάση.
Ωστόσο, η ενασχόληση του Ράντατς με το έπος και τη σκηνική μεταφορά του είναι περισσότερο επίμονη. Από τη μια η γερή κλασική σκευή, από την άλλη η ικανότητά του να καλύπτει μεγάλο μέρος από το ίχνος του επικού λόγου στο νεότερο θεατρικό λόγο -με κέντρο βάρους τον Χάινερ Μίλερ-, καθιστούν τον Ράντατς ιδανικό συνομιλητή των κλασικών επών. Οι σπουδές του στον Ομηρο φαίνεται όμως ότι επικεντρώνονται ιδιαίτερα στην περίπτωση του Αχιλλέα, που ο Ράντατς θεωρεί εκτός από κεντρικό πρόσωπο της ίδιας της «Ιλιάδας», βασικό μέλος της αρχαίας κοσμοθεωρίας γύρω από την έννοια του τραγικού. Εκείνο που τον ενδιαφέρει είναι η βαθύτερη ψυχολογία του ήρωα και η κατ' αναλογίαν μεταφορά της στο περιβάλλον των σύγχρονων συγκρούσεων.
Τραυματικές εμπειρίες από το Βιετνάμ
Πολύτιμη αρωγή σε αυτή τη διαπήδηση δίνει η συνεργασία του Ράντατς με τον ψυχολόγο Τζόναθαν Σέι. Ο τελευταίος στο βιβλίο του «Ο Αχιλλέας στο Βιετνάμ» (Achilles in Vietnam, Scribner 1994) χαρίζει στον ομηρικό ήρωα μια άμεση συσχέτιση με την ψυχολογία και με τις τραυματικές εμπειρίες των βετεράνων του Βιετνάμ.
Αν και σκοπός είναι, βέβαια, η ανάλυση των επιπτώσεων στους στρατιώτες των πολεμικών μαχών, εντούτοις η μελέτη του Σέι διαβάζεται και αντίστροφα: οι υπερβολικές αντιδράσεις του Αχιλλέα -από το θυμό μέχρι τη θλίψη του για το θάνατο του Πάτροκλου, και βέβαια η πράξη του διασυρμού του πτώματος του Εκτορα- ερμηνεύονται πέραν του μυθολογικού χώρου, σαν τυπικά αποτελέσματα μιας τραυματικής εμπειρίας, κοινής ανάμεσα στους βετεράνους των πολέμων.
Τη μεταφορά αυτή του αρχαίου ήθους στο σήμερα ακολουθεί και στην περίπτωση της «Εκδίκησης» ο Ράντατς. Και αυτή πρέπει να αφουγκραστούμε πίσω από την ερμηνεία των δύο εξαιρετικών ηθοποιών της παράστασης, του Γκετς Αργκους και της Κλάουντια Μπούρκχαρτ.
Στο χώρο του αρχαίου θεάτρου, στη λιτή εγκατάσταση της Εντουαρντ Βινκελχόφερ, μια μικρή σκηνή δείχνει τη σκηνή του Αχιλλέα, την οποία επισκέπτεται μια νύχτα ο Πάτροκλος για να θυμίσει στον ήρωα τις επιπτώσεις της οργής του. Ο Ράντατς συνθέτει ένα δραματουργικό κολάζ από τη ραψωδία Π μέχρι τη ραψωδία Τ, με διπλό στόχο: να ξεδιπλωθεί η υπόθεση που οδηγεί στο θάνατο του Εκτορα και να διαφανεί η ψυχολογική διαμόρφωση των προσώπων από το αρχικό μένος μέχρι την τελική εκτόνωση του ανθρωπισμού.
Σε κάθε παρόμοια διασκευή, όμως, σημασία δεν έχει μόνο τι επιλέγει κανείς αλλά και τι αφήνει απ' έξω. Πράγματι, ο Ράντατς παραλείπει τον παράγοντα της θεϊκής παρέμβασης ή τουλάχιστον την περιορίζει σε ένα εξωτερικό πλαίσιο, αφήνοντας τον μεγαλύτερο χώρο στο ανθρώπινο μέτρο. Δεν πρόκειται επομένως για μια μεταφορά της «Ιλιάδας», αλλά για μια ειδική και μελετημένη ανάγνωσή της.
- Ενωση λόγου και σκηνικής απόδοσης
Σημαντικό, ωστόσο, μέρος παίζει εξ αρχής η Μούσα του Ομήρου, που τυφλή οδηγεί την αφήγηση μέχρι την εμφάνιση του Πάτροκλου. Στην ακόλουθη θαυμάσια έμπνευση του σκηνοθέτη ο διάλογος του Αχιλλέα με τον σύντροφό του δίνει το έναυσμα για να φωτιστεί ο αρχαιολογικός χώρος του θεάτρου, σημαίνοντας έτσι τη μεταφορά του έπους στο δραματικό λόγο.
Και σε κάποιο άλλο σημείο της παράστασης, μια παλιά φυσική ελιά στο χώρο χρησιμοποιείται από τον σκηνοθέτη για να εκφωνήσει ανεβασμένος εκεί ο θεός την εντολή του. Είναι φανερό πως ο Ράντατς δεν προσάρμοσε μόνο το κείμενο και την παράσταση στο χώρο: ενεργοποίησε το αρχαίο μνημείο και το φυσικό του περίγυρο σε μια ένωση λόγου και σκηνικής απόδοσης.
Πρόκειται, βέβαια, για κλειστή παράσταση που ζητεί ώς ένα σημείο ένα κοινό ειδικών. Ωστόσο, η δομή και η αισθητική της αφορούν τους πολλούς. Η στεντόρεια φωνή των ηθοποιών είναι, άλλωστε, από μόνη της αρκετή για να απλώσει το κείμενο στο μεγάλο κοινό. Ιδιαίτερα ο Γκετς Αργκους, που έχει υποστηρίξει μέχρι σήμερα σε μια σειρά παραστάσεων τη συνεχή διαλεκτική του προσώπου του Αχιλλέα, πετυχαίνει πραγματικά στην απόδοσή του τη μετάβαση από το αρχαίο ήθος στην υπαρξιακή κατάσταση. Με τα ελάχιστα των μέσων το μέγιστο του αποτελέσματος.
No comments:
Post a Comment