Στον καθρέφτη της κωμωδίας

• Το χιούμορ του ελληνικού σινεμά στα χρόνια της χρεοκοπίας και του Μνημονίου
• Του Δημητρη Mπουρα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 29/4/2012

Τι ακριβώς είναι ο Ελληνας για τη σύγχρονη ελληνική κωμωδία; Ποιο είναι το προφίλ του; Αφήνουμε κατά μέρος την πανίδα της σεξο-φαρσο-κωμωδίας επιπέδου «Λάρισα εμπιστευτικό», τα άτολμα ριμέικ ηθογραφιών του Ψαθά, αλλά και τις μινιμαλιστικές φόρμες με υπαρξιακό βάθος όπως ο εξαίρετος «Αδικος κόσμος». Θα μείνουμε σε τρεις μόνον κωμωδίες, ενδεικτικές για το χιούμορ του κινηματογράφου μας στα χρόνια της χρεοκοπίας και του Μνημονίου. Στο «Poker Face» του Χρήστου Δήμα, που αναμένεται την Πρωτομαγιά, μια παρέα λαϊκών τύπων, τζογαδόροι της συμφοράς, κυνηγούν διαρκώς ένα θαύμα για να πιάσουν την καλή. Ο πιο προικισμένος μπαίνει στη φυλακή, ο πιο ατάλαντος θέλει να γίνει κάτι άλλο (ηθοποιός) και ο πρώην παλαιστής της παρέας ντύνεται... νεράιδα για γούρι... Ομως, αυτή η κωμωδία α λα ελληνικά, παρ’ ότι έχει συγκρότηση κινηματογραφική, δεν επιδιώκει στο ελάχιστο μια ουσιαστική ρήξη. Παίζει με κλισέ και στερεότυπα, φτιάχνει χάρτινους χαρακτήρες και δεν σηματοδοτεί μια μετάβαση σε κάτι αυθεντικό και αληθινά λαϊκό. Από αυτήν την κατασκευασμένη εικόνα της Ελλάδας και του Ελληνα είναι απείρως πιο ελκυστικές και αποκαλυπτικές οι εικόνες του μελαγχολικά κωμικού «Magic Hour», που προβλήθηκε πρόσφατα, ή του περυσινού «Απ’ τα κόκαλα βγαλμένα». Και οι δύο ταινίες ψάχνουν να αποτυπώσουν τον Ελληνα πέρα από τα στερεότυπα του λαμόγιου, του μάγκα ή του νεόπλουτου, σε μια Ελλάδα σταματημένη σαν σκουριασμένο ωτομοτρίς στις ράγες του ευρώ.

Ο έντιμος άνθρωπος

Το «Magic Hour» του Κώστα Καπάκα είναι μια λιπόσαρκη ταινία δρόμου, άλλοτε «μαύρη» κωμωδία για ένα έγκλημα χωρίς πτώμα και άλλοτε σουρεαλιστικό δράμα με δύο πτώματα που προσπαθούν να αφηγηθούν την ιστορία τους. Εχει δύο κοινότοπους ήρωες (έναν χρεοκοπημένο καλλιτέχνη - απατεώνα και έναν απατημένο καθημερινό άνθρωπο που ζει την πιο απίθανη περιπέτεια), αναζητάει όμως μια Ελλάδα αυθεντική. Η εικόνα της είναι ονειρική, φαντασιακή σαν τοπιογραφία παιδικής μνήμης, αλλά και στιγματισμένη με θολές κηλίδες: την πατέντα, την αρπαχτή και το κιτς του «κωλοέλληνα» που δεν θα γίνει ποτέ Ευρωπαίος. Στο magic hour (η στιγμή που το φως στην αρχή ή στο τέλος της μέρας γίνεται ιδανικό εκφραστικό εργαλείο για κινηματογραφιστές και φωτογράφους) οι δυο «νεκροί», οι ήρωες του Καπάκα, λίγο πριν αναληφθούν στους ουρανούς, απαντούν έναν αυθεντικό Ελληνα, φιλόξενο και έντιμο, που ο λόγος του είναι η υπογραφή του. Σε ένα χωματόδρομο περιστοιχισμένο από καλαμιές εμφανίζεται σαν φάντασμα μια αναχρονιστική φιγούρα, ένας γλυκύτατος άντρας με πρόσωπο σκαμμένο από τον ήλιο και τα χρόνια, τσουλώντας τη φλορέτα του που ξέμεινε από καύσιμα.

Ο άξιος άνθρωπος

Ο Σωτήρης Γκορίτσας έχει μια εμμονή με λεπτομέρειες που λειτουργούν σαν καταλύτης στις ταινίες του. Στο «Βαλκανιζατέr» ένα λατινικό r υπαινίσσεται μια Ελλάδα που άλλαξε την ουρά της πιστεύοντας πως θα γίνει ταχυδαχτυλουργικά Ευρώπη. Στο «Απ’ τα κόκαλα βγαλμένα» ένα τραγούδι, ένα remix του Εθνικού μας Υμνου με το «I will survive», από τους Burger Project, υπαινίσσεται ένα ελληνικό παράλογο (η κατάσταση στα δημόσια νοσοκομεία της χώρας), ίσως και να ελπίζει σε μια επανασυναρμολόγηση της διαλυ ένης ελληνικής μηχανής. Ενας συγκαλυμμένα αισιόδοξος Γκορίτσας σε αντίθεση με τον συνάδελφό του Καπάκα, που παρ’ ότι πιο κωμικός, δεν αφήνει ούτε μια χαραμάδα ελπίδας. Στο «Απ’ τα κόκαλα βγαλμένα» ένας ξεροκέφαλος ορθοπεδικός, ένας «τρελός» Κεφαλονίτης, προσλαμβάνεται στο ΕΣΥ και προσπαθεί να κάνει σωστά τη δουλειά του. Το νοσοκομείο, μια ζωντανή τοιχογραφία της σημερινής Ελλάδας, μοιάζει με ρεαλιστικό σκηνικό ενός σουρεαλιστικού χάους.

Οι κακοί, οι καλοί, οι γραφικοί τύποι είναι διασκορπισμένοι στην ταινία, όμως ο Γκορίτσας δεν τους νοιάζεται ιδιαίτερα. Δεν τον ενδιαφέρει ούτε ο σατανάς ούτε ο άγιος, αλλά ο άξιος άνθρωπος που συνεχίζει να αγωνίζεται και να πιστεύει στο αυτονόητο. Αντιγράφω από μια συνέντευξή του πέρυσι στην «Κ»: «Είμαστε μια κοινωνία που γουστάρει να παραμένει τσογλανοπαρέα. Επικράτησε οι άποψη ότι όλοι μας χρωστούν, ότι τα δανεικά είναι εισόδημα, ότι δεν υπάρχει λόγος για δουλειά και για παιδεία, ότι όλα είναι μια ιδεούλα και η επιτυχία έρχεται χωρίς κόπο. Δεν υπήρξαν ποτέ οι θεσμοί για να αμείβεται ο κόπος, η παιδεία, η φαντασία...».

Δείτε

Poker face (2012)

Ενα φλερτ που κλιμακώνεται σαν μία παρτίδα πόκερ. Η κόρη ενός τζογαδόρου προσπαθεί να παγιδεύσει έναν διάσημο χαρτοπαίκτη που, όταν ήταν παιδιά, της έκλεψε το γούρι της: έναν λούτρινο παπαγάλο. Γυρίστηκε από τον Χρήστο Δήμα. Παίζουν: Εύη Σαουλίδου, Αλκης Κούρκουλος, Αντώνης Καφετζόπουλος. (Πρεμιέρα την 1/5)

Magic hour (2012)

Ενας φιλήσυχος μικροαστός επιστρέφει στο σπίτι του με την επιταγή της απόλυσης στα χέρια και βρίσκει τη γυναίκα του στο κρεβάτι με τον καλύτερό του φίλο. Στη συνέχεια, θα περιπλανηθεί άσκοπα στην Ελλάδα με μια νεκροφόρα, μαζί με έναν αποτυχημένο σκηνοθέτη. Γυρίστηκε από τον Κώστα Καπάκα. Με τον Τάσο Αντωνίου και τον Ρένο Χαραλαμπίδη. (Προβλήθηκε την περασμένη εβδομάδα χωρίς ανταπόκριση από το κοινό. Αναμένεται σε dvd)

Απ’ τα κόκαλα βγαλμένα (2011)

Το βιβλίο του Γιώργου Δενδρινού για την οδύσσεια ενός ιδεαλιστή γιατρού στο ΕΣΥ έγινε ταινία από τον Σωτήρη Γκορίτσα. Με Αργύρη Ξάφη, Αννα Κουτσαφτίκη και Δημήτρη Ημελλο. (Σε dvd)