«Go down, Moses», Φεστιβάλ Αθηνών | ΕΥΗ ΦΥΛΑΚΤΟΥ
Δεν καταργεί ασφαλώς αυτό το θεωρητικό μέρος που θα μπορούσε να έχει (και έχει, αποδεδειγμένα) το θέατρο του Καστελούτσι. Απλώς δεν είναι -πιστεύω- ο καλύτερος δρόμος να πλησιάζουμε την εργασία του από τη μεριά τού «τι θέλει να πει». Κανονικά είναι μια σύνθεση εικόνων που στοχεύει στη βαθιά, άρρητη σχέση μας με σύμβολα, με αρχέτυπα, εικόνες και περιβάλλοντα, με την αισθητική και την πρωταρχική σύνδεσή μας με τις αισθήσεις.
Γι’ αυτό και εγώ δυσκολεύομαι να τον κατατάξω στην κατηγορία του «σκηνοθέτη». Για μένα ο Καστελούτσι ανήκει στο είδος του «magician», του μάγου και ταχυδακτυλουργού. Γι’ αυτόν η σκηνή είναι ένα μαγικό καπέλο από όπου, αν πιστέψουμε λίγο την τεχνική και την τέχνη του, θα βγει ο λαγός του θαύματος.
- Μια ευθύγραμμη ιστορία
Εδώ δεν φαίνεται να υπάρχει καμιά ουσία, τίποτα το μεταφυσικό, κανένα άνοιγμα προς την Αλήθεια, εκτός ίσως από την απρόσμενη εμφάνιση της εικόνας του λαγού στο τέλος: είναι μια πολύ απλή εικόνα ενός λαγού, μια παιδική παράσταση που ωστόσο αρκεί για να γεμίσει τον αδιάφορο χώρο με «σημασία». Ειρωνικό το σχόλιο μήπως; Ασφαλώς, αν σκεφτούμε ότι σε κάποιο άλλο σημείο του κτηρίου, πιθανόν στην τουαλέτα της ίδιας γκαλερί, μια γυναίκα βρίσκεται την ίδια στιγμή σε κατάσταση πανικού: απ’ ό,τι φαίνεται έχει μόλις αποβάλει το παιδί που κυοφορεί και αγωνίζεται από τη μια να συνέλθει από το σοκ, από την άλλη (υπέροχος Καστελούτσι…) να συμμαζέψει τα αίματα από το καθώς πρέπει μπάνιο.
Ενα γρήγορο μοντάζ σε έναν κάδο απορριμμάτων (προφανώς η κατάληξη του εμβρύου) κι αμέσως μετά, με ταχυδακτυλουργική επιδεξιότητα, να ’μαστε ξαφνικά μέσα σε ένα Τμήμα, όπου κάποιος Επιθεωρητής προσπαθεί να εκμαιεύσει από τη γυναίκα το τι συνέβη. Πού έχει αφήσει το παιδί της; Ζει; Οφείλει να απαντήσει! Κι όμως αυτή σαν παραλογισμένη μιλάει για κάποιον «Μωυσή», που θα οδηγήσει τον λαό του εκ νέου στην ασφάλεια και τον Θεό…
Μα όχι! Εδώ δεν αναμένουμε κανένα μυστήριο. Δεν φαντάζομαι να υπάρχει θεατής στον κόσμο που να μη διχάζεται ανάμεσα στην πιο σκληρή, αδυσώπητη ανάγκη της πραγματικότητας (να σωθεί το παιδί!) και τη θαυμαστή υπόμνηση της Σωτηρίας. Είναι δυο κόσμοι που όταν έρχονται κοντά ο ένας καταβροχθίζει τον άλλο: ο ένας ανακηρύσσει τον άλλο είτε ψεύτικο, είτε τρελό.
Η γυναίκα είναι λοιπόν προφανώς τρελή. Κι έτσι οφείλει να κάνει εξετάσεις για την υγεία της. Ιδού πάνω στη σκηνή λοιπόν ένας πλήρης Τομογράφος, που έτσι ιδωμένος -πόσοι άλλοι τον είδαν ποτέ έτσι;… μόνο παιδιά- μοιάζει τώρα λιγότερο με εργαλείο τεχνολογίας, περισσότερο με πύλη εισόδου στο Αγνωστο, χρονομηχανή (!), ακόμα και με τελετή ζωντανού ενταφιασμού…
Κι αληθινά βρισκόμαστε τώρα χιλιετίες πίσω… Ξαναζούμε την ίδια ιστορία από την αρχή, στον κώδικα μιας πρωτόγονης φυλής, που δεν εκφράζεται, δεν μιλά, αλλά σημαίνει. Και εδώ υπάρχει μια φυλή που ζει στη δική της σπηλιά και μετρά το μπόι της στον πήχη της ανάγκης. Και εδώ, πάλι, μια γυναίκα γεννά ένα νεκρό παιδί. Το ενταφιάζει γρήγορα, βουβά και με συγκλονιστικό, ψυχρό πένθος. Και έπειτα η ζωή πάλι συνεχίζεται, με την ίδια ανάγκη. Η μόνη «Παράβαση»; Η γυναίκα πλησιάζει για πρώτη φορά το γυαλί που παρεμβάλλεται ανάμεσα σε εμάς και τον κόσμο της. Και αρχίζει πάνω σε αυτό το γυαλί να σχηματίζει με την παλάμη της «αρχαία σημάδια» έκφρασης.
- Η απλοϊκότητα του Καστελούτσι
Σε αυτόν τον τόπο φτάνει τελικά η πρώτη γυναίκα της ιστορίας: εκεί καταλήγει και διασώζεται, σε ένα είδος οριζόντιας ανάληψης ή σε ένα καταφύγιο της τρέλας. Και εκεί, στην ασφάλεια της αρχαίας σπηλιάς, στον πρώτο τόπο, στη μήτρα, θα ξαπλώσει και θα αναπαυτεί...
Πολλοί θα παλέψουν για να συνδέσουν όλα τα παραπάνω με πλήθος άλλες θεωρίες και συμφραζόμενα – μα είναι αληθινά ανάγκη; Αν μπορεί να κατηγορηθεί για κάτι ο Καστελούτσι είναι για την… απλοϊκότητά του. Πρόκειται, επαναλαμβάνω, για μια πολύ ειδική κατηγορία, ένα είδος βιρτουοζιτέ, που αποκτά τη δύναμή του από τον αμεσολάβητο τρόπο των Συμβολιστών να μεταφέρουν το θαύμα του κόσμου χωρίς το φορτίο του μηνύματος. Φέρνει στο μυαλό τα παλιά εκείνα view-master, που κοιτούσαμε παιδιά. Την περιέργεια και το δέος, την προσμονή να μας ρουφήξει η εικόνα σε έναν άλλο κόσμο…
- Εντυπωσιακή τεχνική
Αρεσε γι’ αυτό στον καθένα μας; Αμφιβάλλω. Καταλαβαίνω και όσους βρήκαν το «Go down, Moses» στοιχειώδες, ασαφές, επιδεικτικό και υπερβολικά ακριβό. Ετσι είναι όμως αυτό το θέατρο: καθώς διογκώνεται, κινδυνεύει να μοιάζει κούφιο. Για όσους ωστόσο εμμένουν σε αυτό, το ίδιο θέατρο μπορεί να θυμίσει πως από κάτω ρέει ακόμα μια άλλη πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα επίμονη, άγρια και οδυνηρή, που δεν γιατρεύεται ούτε με τον πολιτισμό ούτε με την ενηλικίωσή μας.
No comments:
Post a Comment