Ρεντγκρέιβ: Η πολιτική ενίοτε μας κρατάει αιχμάλωτους

Kορυφαία ερμηνεύτρια και ακούραστη πολιτική ακτιβίστρια, η Βρετανή ηθοποιός επιλέγει τώρα μια στροφή προς τον ουμανισμό

The Guardian

Μεγάλη ηθοποιός, κρίμα που είναι υπερβολικά πολιτικοποιημένη. Αυτό, για δεκαετίες, ήταν ένα σχόλιο-κλισέ για τη Βανέσα Ρεντγκρέιβ. Πάντα όμως μου φαινόταν πολύ ανόητο. Το πάθος που διακρίνει τις ερμηνείες της δεν είναι δυνατόν να διαχωριστεί από τον ακτιβισμό της. Διαβάζοντας την αυτοβιογραφία της του 1991 βλέπεις ότι η φλόγα της έξοχης ερμηνείας της Ρόζαλιντ στο σαιξπηρικό «Οπως αγαπάτε» στο Στράτφορντ το 1961 -ρόλος που την έκανε σταρ- ήταν η ίδια φλόγα που πυροδότησε τη συμμετοχή της στην Επιτροπή των 100 εναντίον των πυρηνικών όπλων του Μπέρτραντ Ράσελ, κάτι για το οποίο διακινδύνευσε να συλληφθεί. Μου προκάλεσε έκπληξη, λοιπόν, όταν σε μια πρόσφατη δημόσια συζήτηση στην Οξφόρδη μίλησε για τον κίνδυνο «αιχμαλωσίας από την πολιτική». Ενώ παραμένει μια μεγάλη ηθοποιός, φαίνεται ότι η φλογερή επαναστάτρια, που την έχουμε δει σε αμέτρητες διαδηλώσεις και στην ηγεσία του βρετανικού Επαναστατικού Εργατικού Κόμματος, έχει μεταμορφωθεί σε σταυροφόρο των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Και ο ουμανισμός της ήταν αυτό που μου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση στη συνάντησή μας στο λιτό διαμέρισμά της στο Λονδίνο για να μιλήσουμε για τον τελευταίο της ρόλο: προσκεκλημένη σκηνοθέτρια στο φεστιβάλ του Μπράιτον. Ακολουθεί εδώ τα βήματα άλλων σημαντικών προσωπικοτήτων, όπως ο Μπράιαν Ινο και η Αουνγκ Σαν Σου Κι της Βιρμανίας. Τι ήταν εκείνο που την ώθησε να δεχθεί την πρόταση;

«Ο διευθυντής του φεστιβάλ, Αντριου Κόμπεν, μου είπε ότι η εστίαση αφορά την επίλυση συγκρούσεων», λέει. «Αυτό ήταν που με τράβηξε. Θυμήθηκα κάτι που μου είχε πει ένας οδηγός στο Κόσοβο, όταν οργάνωσα ένα φεστιβάλ εκεί το 1999. “Είμαι τόσο ευχαριστημένος γι’ αυτό το φεστιβάλ” μου είπε, “γιατί, ενώ οι οργανώσεις βοήθειας κάνουν πολύ σημαντική δουλειά για μας, δεν καταλαβαίνουν ότι και η ψυχή θέλει τροφή”. Τότε ήταν που συνειδητοποίησα ότι, αντίθετα με απόψεις που εκφράζονται τόσο από τη δεξιά όσο και από την αριστερά, η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια. Είναι φυσική και πνευματική αναγκαιότητα για κάθε υγιή κοινωνία».

• Δασκάλα στον Λίβανο

Αν και πολλές από τις εκδηλώσεις που έχει προγραμματίσει έχουν το πολιτικό στοιχείο, είναι μακριά από την προπαγάνδα. Η ίδια θα παρουσιάσει το «Α World I Love», μια σκηνική ερμηνεία του αυτοβιογραφικού κειμένου της Γουαντάντ Μακντίζι Κόρτας, η οποία αφηγείται τη ζωή της ως δασκάλας στον Λίβανο, τη συμμετοχή της στον αγώνα για τη γυναικεία χειραφέτηση και την αγάπη της για την ποίηση, τη μουσική και την αραβική γλώσσα.

«Θα περιλάβουμε μερικούς από τους μεγάλους ποιητές της αποκαλούμενης Αραβικής Αναγέννησης. Οι πάντες γράφουν για την Αραβική Ανοιξη, κανένας όμως δεν γράφει για τις ρίζες της - που βρίσκονται στην Αραβική Αναγέννηση. Το συναρπαστικό στη ζωή της Γουαντάντ είναι ότι μεγάλο μέρος της το πέρασε κάτω από την κυριαρχία των Γάλλων, οι οποίοι δεν ήθελαν την αραβική γλώσσα και κουλτούρα. Μέσα από την ποίηση και τη μουσική, καθώς και κινηματογραφικό υλικό που δείχνει τους ταραγμένους καιρούς -από την ίδρυση του Ισραήλ μέχρι τον λιβανικό εμφύλιο- ελπίζουμε να ενισχύσουμε την πίστη στη μεταμορφωτική δύναμη του πολιτισμού».

Υπάρχουν και άλλες εκδηλώσεις στις οποίες η Βανέσα Ρεντγκρέιβ επενδύει προσωπικό ενδιαφέρον. Μία από αυτές είναι η παρουσίαση ενός ντοκιμαντέρ («The Killing Fields») που σκηνοθέτησε ο γιος της, Κάρλο Νέρο, και που εξερευνά τις σχέσεις ανάμεσα στο οικοσύστημα και την ευρύτερη οικονομία. Σε μια άλλη εκδήλωση, με τίτλο «Be Outraged», οικονομολόγοι εξετάζουν εναλλακτικές δυνατότητες σε αντιπαράθεση με την ελεύθερη αγορά. Η Ρεντγκρέιβ όμως είναι πολύ ικανοποιημένη και με μια παράσταση που προστέθηκε πρόσφατα στο πρόγραμμα, το ρεσιτάλ «Wake Up Wolrd» με σολίστα τη φίλη της Καταρίνα Βόλπε, η οποία γεννήθηκε στη Βιέννη και είδε το πρώτο της πιάνο σ’ ένα στρατόπεδο προσφύγων μετά την προσάρτηση της Αυστρίας από τον Χίτλερ.

Οταν παρατηρώ ότι η δραστηριότητά της είναι πλούσια, χαμογελάει. «Ελπίζω ότι θα δώσει στον κόσμο ευκαιρία για διασκέδαση αλλά και τροφή της ψυχής. Είμαι ευχαριστημένη που υπάρχουν αρκετές εκδηλώσεις με ελεύθερη είσοδο. Θυμάμαι, πριν από πολλά χρόνια, πόσο βαθιά με συγκίνησε ο Τόνι Ρίτσαρντσον, πολύ προτού τον παντρευτώ, να σηκώνεται σε μια συνέντευξη Τύπου και να λέει “Ολα τα θέατρα πρέπει να είναι δωρεάν”. Ακόμα κι αν αυτό δεν μπορεί να συμβεί, πιέζω όλους τους πολιτικούς μας να προστατεύσουν κάθε μορφή κουλτούρας που ενθαρρύνει το κοινοτικό πνεύμα».

Οταν τη ρωτάω τι σχέδια υπάρχουν για αργότερα, η Ρεντγκρέιβ επιφυλάσσει και πάλι μερικές εκπλήξεις. «Σχεδιάζω να ανεβάσω ένα έργο της Εϊλίν Ατκινς, βασισμένο στο μυθιστόρημα της Ελεν Γκάρνερ “The Spare Room”. Επίσης, ο Τζέιμς Ερλ Τζόουνς κι εγώ θέλουμε να κάνουμε το “Πολύ κακό για το τίποτα”, σε σκηνοθεσία από τον Μαρκ Ράιλανς και τη γυναίκα του, την Κλερ».

• Η αποκάλυψη

Αφήνει η τελευταία αποκάλυψη να κατακαθίσει προτού ξεσπάσει σε γέλια βλέποντας το έκπληκτο ύφος μου: οι άσπονδοι εραστές, η Βεατρίκη και ο Βενέδικτος, παίζονται συνήθως από ηθοποιούς με τα μισά χρόνια της Ρεντγκρέιβ. «Το ξέρω, το ξέρω», λέει. «Ο Τζιμ είναι 80 κι εγώ προχωράω γρήγορα προς τα κει. Κάναμε μερικές συζητήσεις και αναγνώσεις στη Νέα Υόρκη, όταν ο Μαρκ έπαιζε εκεί την “Ιερουσαλήμ” και πιστεύουμε ότι υπάρχει τρόπος να τα καταφέρουμε».

Στο μεταξύ η Ρεντγκρέιβ ασχολείται με ένα βιβλίο που αναφέρεται στη ζωή της μετά την αυτοβιογραφία του 1991. Στο σύντομο αυτό διάστημα έχασε τη μητέρα της, δύο αδέλφια, και την κόρη της, τη Νατάσα Ρίτσαρντσον. «Στη Νέα Υόρκη έτυχε να γνωρίσω έναν συμπαθέστατο βιβλιοπώλη που είχε ένα σωρό παλιά θεατρικά προγράμματα. Βρήκα ένα για την εμφάνιση του πατέρα μου [του περίφημου ηθοποιού Μάικλ Ρεντγκρέιβ], στο Μπρόντγουεϊ στο έργο Tiger at the Gates, άλλο ένα για το ντεμπούτο του Κόριν στη Νέα Υόρκη στο Chips With Everything, το 1963, και τελικά ένα για τη Λυν στο έργο του Πίτερ Σάφερ Μαύρη κωμωδία».

Ενώ οι περισσότεροι προσπαθούν να διαχωρίσουν καριέρα, οικογένεια και πολιτικές πεποιθήσεις - η Ρεντγκρέιβ κατοικεί σ’ έναν κόσμο όπου όλα συνδέονται. Ακόμα κι αν έχει ανταλλάξει τον επαναστατικό ακτιβισμό με τον ουμανισμό, εξακολουθεί να είναι ένα ελεύθερο πνεύμα.

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 10/6/2012