Αρμα του Θέσπιδος 1971

• ΒΙΒΛΙΟΔΡΟΜΙΟ 
• ΤΑ ΝΕΑ, Σάββατο, 5 Νοεμβρίου 2011 
• Γράφει ο Κώστας Γεωργουσόπουλος 

 Τον Οκτώβριο του 1971, είχα την τύχη να προσληφθώ στον Δημοσιογραφικό Οργανισμό όπου σήμερα θητεύω, έπειτα από σύσταση του αείμνηστου Αγγελου Τερζάκη. Επί σαράντα συναπτά έτη, χωρίς διακοπή, προσφέρω τη συνδρομή μου ως θεατρικός κριτικός, επιφυλλιδογράφος και σχολιαστής. Θέλω σήμερα, όπου η συγκυρία, και όχι μόνο η οικονομική, βρίσκεται σε σκότος βαθύ, να αναφερθώ στο κλίμα που συνάντησα όταν άρχιζα την ταπεινή διακονία μου. Δεν χρειάζεται φυσικά να θυμίσω πως βρισκόμαστε ακριβώς στη μέση της θλιβερής και αναθεματισμένης χουντικής περιόδου. Είχε πριν από λίγο καιρό αποσυρθεί η λογοκρισία. Ηταν η επώδυνη περίοδος της αυτολογοκρισίας, αλλά κινδύνευες να εντοπίσουν στο κείμενό σου αντεθνικά ή άλλα ψήγματα οπαδοί του καθεστώτος, που περήφανοι για τον «πατριωτισμό» τους επώνυμα κατήγγελλαν με επιστολές στην εφημερίδα την προδοσία σου. 

Τον πρώτο κιόλας μήνα της συνεργασίας μου με το «Βήμα» έγραψα μια ανάλυση του «Εμπόρου της Βενετίας» του Σαίξπηρ, που είχε σκηνοθετήσει τότε ο Μινωτής. Μια γνωστή συγγραφέας, σύζυγος πανεπιστημιακού συνεργάτη της χούντας, με κατακεραύνωνε στη Διεύθυνση ως «πονηρό μαρξιστάκο», επειδή αναφερόμουν στη μετάβαση από το τοκογλυφικό στο τραπεζικό οικονομικό σύστημα! < Αλλά ας αφήσω τα θλιβερά. Αναλαμβάνοντας την ευθύνη της κριτικής θεάτρου σε μια εφημερίδα όπου είχαν προηγηθεί ο Φώτος Πολίτης, ο Μελάς, ο Ροδάς, ο Παπανούτσος, ο Τερζάκης, ο Πλωρίτης, είχα συνάμα και να ανταγωνιστώ ή αν θέλετε να αμιλλούμαι με θηρία της θεατρικής κριτικής, τον Αγγελο Δόξα, την Καλκάνη, τον Κλάρα, τον Αγγελομάτη, τον Λιγνάδη, τον Δρομάζο. Μέσα σε αυτή τη συντεχνία ένιωθα και ασφάλεια και ευθύνη και αγωνία γιατί δεν κρινόμουν μόνο από τους αναγνώστες μου, αλλά και από τους έμπειρους κριτικούς. Κι αν αυτή ήταν η περιρρέουσα το λειτούργημα ατμόσφαιρα, σημαντική και εξαίσια ήταν η θεατρική αγορά. 

Ξέρετε, τι σήμαινε τότε για έναν νεοσσό της κριτικής να έχει να αντιπαραταχθεί και να εκθέσει με σαφήνεια και ελεύθερα την άποψή του σε καλλιτέχνες που είχαν ήδη εγγράψει υποθήκη στις δέλτους της θεατρικής ιστορίας; Ροντήρης, Κουν, Μινωτής, Καραντινός, Κατσέλης, Μουσούρης, Βολανάκης, Κωστής, Μιχαηλίδης, Θεοδοσιάδης, Μυράτ, Κωτσόπουλος, Λυγίζος, για να μείνω στους μακαρίτες, ήταν οι σκηνοθέτες: καθένας και μια σχολή, καθένας και άλλος κώδικας, καθένας και άλλο αίνιγμα που έπρεπε η κριτική να λύσει και να αποκωδικοποιήσει. Αυτοί τότε δημιουργούσαν με κάθε παράστασή τους πνευματικά γεγονότα, ξεσήκωναν συζητήσεις, αντιρρήσεις, αμφισβητήσεις, άνοιγαν νέες ερμηνευτικές οδούς. 

Και ηθοποιοί-μεγαθήρια: Παξινού, Μινωτής, Μανωλίδου, Χορν, Κατερίνα, Λαμπέτη, Χατζηαργύρη, Τζόγιας, Καλλέργης, Βαλάκου, Φυσσούν, ο μέγας Διαμαντόπουλος, η Μαρία Αλκαίου, ο Ηλιόπουλος, ο Φωτόπουλος, η Μελίνα και οι γίγαντες της επιθεώρησης, να τους αναφέρω; Είναι ακόμη ζωντανοί και δημοφιλείς μέσω του λαϊκού κινηματογράφου. Και βέβαια η Καρέζη, η Βουγιουκλάκη, ο Αλεξανδράκης, ο Καρακατσάνης, ο Κούρκουλος, ο Παπαμιχαήλ. Ολοι αυτοί, όσοι συμπορευτήκαμε ως ομήλικοι σαράντα χρόνια, καθόρισαν και τα κριτήρια της κριτικής. Οποιος είδε την Παξινού μάνα στον «Ματωμένο Γάμο», τον Μινωτή Οιδίποδα στον Κολωνό, τον Κατράκη Ντα, τον Χορν Σόλνες, τη Λαμπέτη Φιλουμένα, τον Παπαμιχαήλ Πούντιλα, δεν έχει να φοβηθεί, αφού γνωρίζει πού στέκεται ο πήχυς και ποιος περνάει από... κάτω και ποιος τον υπερβαίνει. 

Αλλά η εποχή που μου έλαχε να ταξιδέψω ήταν και μια πλημμυρίδα από μεγάλες κατεβασιές στα εικαστικά, στη σκηνική μουσική, στη χορογραφία, στη μετάφραση. Τελειώνω με τους σημαντικούς συγγραφείς: Καμπανέλλης, Μουρσελάς, Μάτεσις, Ζιώγας, Καρράς, Ποντίκας, Αναγνωστάκη, Κεχαΐδης, Μανιώτης, Σκούρτης, Ευθυμιάδης, Μάρκαρης, Τσικληρόπουλος, Χριστοφυλάκης, Αρμένης, Χρυσούλης και ο μέγας Μποστ, αργότερα ο Στάικος. Εκτός του Καμπανέλλη είχα το προνόμιο, να υποδεχτώ τα πρώτα έργα τους, στη γνώμη μου. Θέλω δεν θέλω, μου το αναγνωρίζουν ή όχι, είμαι ο ανάδοχος της δυναμικής θεατρικής δραματουργίας της γενιάς του '70. Συγκυρία θα πείτε, έστω συγκυρία. Δεν επιλέγουμε τις εποχές, μας επιλέγουν. Οφειλα να μνημονεύσω τους συνταξιδιώτες της εκδρομής του θεατρικού '70 για να έχω το δικαίωμα σήμερα να αγανακτώ επειδή απουσιάζει η θεατρική πνευματική ζύμωση.