- Της Ολγας Σελλα, Η Καθημερινή, 29/10/2011
Τα σκουπίδια ήταν ακόμα στους δρόμους της Αθήνας πριν από δέκα μέρες, αλλά η περιοχή γύρω από το Θησείο και την Αγίων Ασωμάτων κατάφερνε να μεταδίδει το γοητευτικό της χρώμα. Σ' αυτή τη γειτονιά, και συγκεκριμένα στο Θέατρο Θησείον, ήταν το ραντεβού μας, για να δούμε την προετοιμασία μιας παράστασης που βασίζεται σε ένα από τα πιο δημοφιλή μυθιστορήματα της τελευταίας δεκαετίας. Στο βιβλίο του Ιρβιν Γιάλομ «Οταν έκλαψε ο Νίτσε». Η μεταφράστρια του βιβλίου, Ευαγγελία Ανδριτσάνου, πρότεινε τη θεατρική μεταφορά του και οι τρεις ηθοποιοί -ο Ακύλλας Καραζήσης, ο Χάρης Φραγκούλης και ο Νίκος Χατζόπουλος- θα αποδώσουν στη σκηνή τα τρία ιστορικά πρόσωπα του βιβλίου. Τον φιλόσοφο Φρίντριχ Νίτσε, τον γιατρό Γιόζεφ Μπρόιερ και τον νεαρό γιατρό Ζίγκμουντ Φρόιντ. Ενα ακόμη μυθιστόρημα ανεβαίνει στη θεατρική σκηνή. Ενα βιβλίο που διαβάστηκε από δεκάδες χιλιάδες αναγνώστες. Πώς θα το προσέγγιζαν οι τρεις ηθοποιοί;
Χτυπήσαμε την κλειστή μαύρη πόρτα του θεάτρου και μας υποδέχτηκε ο Ακύλλας Καραζήσης. Είχαν ήδη ξεκινήσει την πρόβα. Τρεις βιεννέζικες καρέκλες υπήρχαν στον χώρο και μια κούκλα στη γωνία. «Αυτά θα είναι τα σκηνικά. Οι καρέκλες, ένα μεγάλο χαλί και μερικά γυάλινα βάζα», λένε οι συντελεστές της παράστασης. Γύρω από ένα τραπέζι, με το κείμενο στα χέρια, δοκίμαζαν τις οδηγίες ενός από τους βασικούς συντελεστές της παράστασης. Του νεαρού μουσικού Κορνήλιου Σελαμσή που αυτή τη φορά δεν έγραψε μουσική με νότες, δεν έφερε παρτιτούρες. Εδωσε μουσικότητα και τονικότητα στην εκφορά του λόγου των ηθοποιών. Οι ηθοποιοί «έπιαναν» τη φράση από μια λέξη του προηγούμενου και συνέχιζαν. Σαν ένα γαϊτανάκι, λόγου. Σαν αγκάλιασμα καμωμένο με τις φράσεις και τα τσακίσματα της φωνής. «Μπράβο παδιά! Αυτό είναι!», έλεγε κάθε φορά που έβρισκαν τα πατήματα της φωνής τους, έτσι όπως τους είχε διδάξει. Κι όταν δεν έβγαινε όπως το ήθελαν, πάλι απ' την αρχή. Αγρυπνος φρουρός, ο βοηθός σκηνοθέτη Νικήτας Αναστόπουλος, που σημειώνει ό,τι πρέπει να ξαναδούν, τις ελλείψεις, τα προβλήματα, τα λάθη.
Παρακολουθούμε με ενδιαφέρον ένα μυθιστόρημα να γίνεται θεατρική παράσταση. Και περιμένουμε να λύσουμε τις απορίες μας. Η συζήτηση για όσα είδαμε γίνεται σε σουβλατζίδικο του Ψυρρή. Εκεί κάνουν το διάλειμμά τους, τρώνε κάτι πρόχειρο και «επιστρέφουν» στη σκηνή του θεάτρου «Θησείον». Τους λέω ότι όσο είδα ήταν σαν να εφάρμοζαν στη σκηνή το κύριο μέλημα του συγγραφέα: τη διαδικασία της ανθρώπινης επαφής. «Δεν επιλέξαμε αυτόν τον τρόπο για να αποδώσουμε το βιβλίο, αλλά επιλέγουμε αυτόν τον τρόπο θεατρικής λειτουργίας, γενικά, γιατί αυτός μας ενδιαφέρει. Είναι ο τρόπος που βασίζεται στη συνεργασία των ηθοποιών, στη στήριξη του ενός με τον άλλον και στο ότι για να αποδοθεί αυτό, και αναπαραστατικά και αφηγηματικά, χρειάζεται να νιώθουμε και οι τρεις ως ένας που ξεδιπλώνει μια ιστορία», λέει ο Νίκος Χατζόπουλος. «Μια συνεργασία, που μπορεί να καταλήγει κάποιες στιγμές και σε χορικότητα», συμπληρώνει ο Ακύλλας Καραζήσης.
- Βιβλίο - «ευαγγέλιο»
Παρά τις ιλιγγιώδεις πωλήσεις αυτού του μυθιστορήματος, κανείς από τους τρεις ηθοποιούς τους παράστασης δεν είχε διαβάσει το βιβλίο, πριν αρχίσουν οι πρόβες. «Ισως επειδή είχε γίνει μόδα», λένε. «Στην αρχή είναι αποκαρδιωτικό. Τα δύο πρώτα κεφάλαια με απογοήτευσαν. Αλλά μετά μου άρεσε πολύ», λέει ο Χάρης Φραγκούλης, που υποδύεται τον νεραρό Φρόιντ στην παράσταση. Τι πιστεύουν ότι βρήκε το αναγνωστικό κοινό σ' αυτό το βιβλίο και έγινε «ευαγγέλιο»;
Α. Κ. «Το βιβλίο έγινε μπεστ σέλερ πριν από δέκα χρόνια. Μέσα στην αποκορύφωση της ελληνικής ψευδαίσθησης και της πεποίθησης ότι όλα πάνε καλά, είμαστε πια Ευρώπη, κοινωνικά και οικονομικά έχουμε λύσει τα προβλήματα και έχουμε την πολυτέλεια να δούμε την υπαρξιακή μας κρίση σαν σύγχρονοι κεντροευρωπαίοι. Είναι μια πλευρά εξευρωπαϊσμού και νομίζω ότι εκεί ακούμπησε».
- Μήπως το κοινό ξεφοβήθηκε τη διαδικασία της ψυχανάλυσης και της ψυχοθεραπείας; Μήπως νόμιζε ότι την προσέγγιζε έμμεσα;
Ν. Χ. «Η πρόθεση του συγγραφέα ήταν ασφαλώς να ξεφοβίζει τον κόσμο από τη διαδικασία της ψυχοθεραπείας, να την απενοχοποιήσει. Αλλο, όμως, ποια ήταν η πρόθεση του συγγραφέα, και άλλο τι βρήκε το κοινό στο βιβλίο».
- Και σήμερα;
Α. Κ.: «Σήμερα ζούμε στην παγίδα που μας έστησε η Ιστορία».
Ν. Χ.: «Μπορεί να θεωρείται πολυτέλεια η ψυχοθεραπεία, αλλά νομίζω ότι τη χρειαζόμαστε σε επίπεδο έθνους και όχι σε ατομικό επίπεδο. Εχουμε φτάσει εδώ που φτάσαμε με ευθύνες μοιρασμένες, και δικές μας και άλλων, αλλά αυτή τη στιγή είμαστε μια κοινωνία που τρώει τις σάρκες της».
Α. Κ.: «Ποτέ δεν είδε η ελληνική κοινωνία τον εαυτό της έξω από το φολκλόρ που ξέρουμε και έξω από μια δεδομένη αριστερόστροφη αντίληψη, που μας βόλευε. Πάρε παράδειγμα το θέατρο. Πότε έγινε συνεργατικό; Τα τελευταία χρόνια. Πριν ήταν το θέατρο των πρωταγωνιστών. Αυτό συνέβαινε και στην κοινωνία. Το είχε γράψει κάπου ο Βασίλης Παπαβασιλείου. Οτι όλη η κοινωνία βασιζόταν στο πρωταγωνιστηλίκι και καθόλου στην ομαδική εργασία. Αυτά πληρώνουμε σήμερα».
- Το θέατρο κάνει κοινωνική θεραπεία
Παίρνουμε τον δρόμο για το θέατρο πάλι, αφού πρώτα εφοδιαστήκαμε με καφέ. Οπως όλοι οι άνθρωποι που καταπιάνονται με την τέχνη, οι συντελεστές αυτής της παράστασης αγωνιούν για το τι θα γίνει αυτή τη χρονιά. Θα γίνει διαφυγή; Θα είναι πιο επιλεκτικό το κοινό;
Ν. Χ.: «Το θέατρο συντελεί έναν ρόλο θεραπευτικό, κάνει θεραπεία, κοινωνική θεραπεία. Δηλαδή όταν το θέατρο λέει ιστορίες επιτελεί μια πολιτική λειτουργία. Ξαναενώνει τα άτομα σε κοινότητα και απευθύνεται στο συλλογικό πρόσωπο της κοινωνίας. Πέρα από αν το θέμα της παράστασης είναι επίκαιρο ή όχι. Σημασία έχει η ίδια η λειτουργία του θεάτρου: συγκεντρώνομαι μαζί με άλλους σ’ ένα μέρος και βιώνω μια κοινή εμπειρία».
Α. Κ.: «Ακριβώς, γιατί διαφορετικά θα έπρεπε να επιστρέψουμε στον σοσιαλιστικό ρεαλισμό».
Μια παράσταση που βασίζεται σε ένα βιβλίο που θέμα του έχει την ψυχανάλυση και ευελπιστεί να λειτουργήσει σαν μια ομαδική ψυχοθεραπεία.
Η παράσταση «Οταν έκλαψε ο Νίτσε», σε σκηνοθεσία Ακύλα Καραζήση και Νίκου Χατζόπουλου, θα παρουσιάζεται στο Θέατρο Θησείον - Ενα θέατρο για τις τέχνες (Τουρναβίτου 7) από τις 2 Νοεμβρίου μέχρι τις 22 Ιανουαρίου 2012. Το μυθιστόρημα του Ιρβιν Γιάλομ κυκλοφορεί σε πολυτελή επετειακή έκδοση από τις εκδόσεις «Αγρα».
No comments:
Post a Comment