Ο «Ονιέγκιν» ξεσκόνισε το Μπολσόι

•  Η ΔΙΑΣΗΜΗ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΤΗΣ ΟΠΕΡΑΣ ΤΟΥ ΤΣΑΪΚΟΦΣΚΙ ΑΥΡΙΟ ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

• Της ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΜΠΑΡΚΑ 
• Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 11 Ιουλίου 2011

Πριν πιάσει στα χέρια του ο σκηνοθέτης Ντμίτρι Τσερνιάκοφ τον «Ευγένιο Ονιέγκιν» του Τσαϊκόφσκι, είχε τοποθετήσει την όπερα «Τριστάνος και Ιζόλδη» του Βάγκνερ σε ένα πολυτελές ξενοδοχείο και σε ένα υποβρύχιο, ενώ την «Αΐντα» του Βέρντι σε μια εμπόλεμη ζώνη των Βαλκανίων, που θα μπορούσε να ήταν και η Τσετσενία.

Η δράση εκτυλίσσεται μόνο σε εσωτερικούς χώρους, γύρω από ένα μεγάλο οβάλ τραπέζι Είχε δείξει επομένως ότι δεν κινείται σε συμβατικά μονοπάτια. Μάλλον γι' αυτό η όπερα του ιστορικού θεάτρου Μπολσόι επέλεξε τον Τσερνιάκοφ, μόλις 36 ετών τότε, για να αντικαταστήσει στο ρεπερτόριο την παμπάλαια παραγωγή του «Ονιέγκιν» που είχε σκηνοθετήσει το 1944 ο Μπορίς Ποκρόβσκι.

Η παράσταση του Τσερνιάκοφ έκανε πρεμιέρα στη Μόσχα τον Σεπτέμβριο του 2006, απασχολώντας κοινό και κριτικούς για πάρα πολλούς μήνες, όχι μόνο εντός Ρωσίας, αλλά και εκτός. Την πρεμιέρα παρακολούθησε η κορυφαία Ρωσίδα σοπράνο Γκαλίνα Βισνιέφσκαγια, η οποία όχι μόνο εξέφρασε την αποδοκιμασία της με ένα οργισμένο γράμμα για τη «βλάσφημη παράσταση», αλλά ακύρωσε και το γκαλά για τα 80 της χρόνια που είχε προγραμματιστεί λίγες μέρες μετά και το μετέφερε στο Μέγαρο Τσαϊκόφσκι.


Το Μπολσόι χρησιμοποίησε την ημερομηνία προσθέτοντας άλλη μία παράσταση του Ονιέγκιν, που φυσικά ξεπούλησε. Ο τότε διευθυντής του θεάτρου Ανατόλι Ισκάνοβ εξέφρασε την έκπληξή του, θυμίζοντας στην πριμαντόνα Γκαλίνα πόσο υπέφερε η ίδια και ο διάσημος βιολοντσελίστας σύζυγός της Μ. Ροστροπόβιτς από τα «αισθητικά κλισέ» και τις «ταμπέλες» του καθεστώτος. Της θύμισε επίσης τις πολιτικές περιπέτειες του Πάστερνακ και του Μπρόντσκι, αλλά και του Σολζενίτσιν, τον οποίο το ζεύγος τόσο είχε βοηθήσει. Η σοπράνο όμως, που διέπρεψε στο ρόλο της Τατιάνα στον «Ονιέγκιν», επέμεινε διχάζοντας το κοινό που στριμωχνόταν όμως να δει την όπερα.

Τα πέντε χρόνια που ακολούθησαν ο «Ονιέγκιν» του Τσερνιάκοφ περιόδευσε σε ολόκληρο τον κόσμο και στις μεγαλύτερες όπερες αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές και σημειώνοντας μεγάλες εισπράξεις. Διαψεύστηκε έτσι η Γκαλίνα που πρόβλεψε ότι πολύ σύντομα θα ξεχνιόταν. Το Μπολσόι, όχι μόνο δικαιώθηκε από την επιλογή του, αλλά είδε με μπόλικη περηφάνια τον νεαρό σκηνοθέτη να χαρίζει στο θέατρο τη χαμένη του αίγλη και να του ανοίγει ένα νέο δρόμο στο κατώφλι του 21ου αιώνα.

Αυτή την παράσταση μας φέρνει το Φεστιβάλ Αθηνών αύριο και την Πέμπτη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Συνοδεύεται μάλιστα από ένα άλλο αστέρι του θεάτρου, τον ίδιο το διευθυντή του, τον αρχιμουσικό Βασίλι Σινάισκι, που θα διευθύνει την ορχήστρα. Τον Σεπτέμβριο συμπληρώνει ένα χρόνο στο τιμόνι του ρωσικού θεάτρου και προσπαθεί με τη διεθνή εμβέλειά του να κοπάσει τον απόηχο των οικονομικών σκανδάλων των προκατόχων του που πλήττουν τα Μπολσόι. Η κεντρική σκηνή παραμένει έξι χρόνια τώρα κλειστή. Η ανακαίνισή της συνοδεύτηκε από σκάνδαλα οικονομικής διαφθοράς προκαλώντας -εκτός από αηδία- και πολλή καχυποψία και δυσκολεύοντας τον Σινάισκι να γυρίσει σελίδα. Εκείνος όμως δεν πτοείται. Για τα λαμπρά εγκαίνια της κεντρικής σκηνής το φθινόπωρο (2 Οκτωβρίου) επέλεξε τον Ντμίτρι Τσερνιάκοφ και την όπερα του Ρώσου Μιχαήλ Γκλίνκα «Ρουσλάνος και Λιουντμίλα». Ολοι αναμένουν εξίσου ανατρεπτικό αποτέλεσμα, όπως και με τον «Ονιέγκιν».
Τι έκανε όμως ο Τσερνιάκοφ στην όπερα του Τσαϊκόφσκι; Ακριβώς όπως ο κορυφαίος Ρώσος συνθέτης στράφηκε στους «πραγματικούς, ανθρώπινους κι όχι χάρτινους χαρακτήρες» για να γράψει μουσική, ο νεαρός Ρώσος σκηνοθέτης ανέγνωσε με μια έντονα σύγχρονη ψυχαναλυτική ματιά τους ήρωες του Πούσκιν, στο ομώνυμο μυθιστόρημα του οποίου βασίζεται η όπερα.


Και οι τρεις πράξεις τοποθετούνται σε κλειστούς χώρους. Ο Τσερνιάκοφ (που έχει σπουδάσει και αρχιτεκτονική) υπογράφει και τα σκηνικά. Στις δύο πρώτες βρισκόμαστε στο σπίτι της Μαντάμ Λαρίνα και στην τρίτη στο φανταχτερό σπίτι του πρίγκιπα Γκρέμιν στην Αγία Πετρούπολη, που θυμίζει στιλιστικά την Αμερική της δεκαετίας του '60. Η δράση εκτυλίσσεται γύρω από ένα μεγάλο στρωμένο τραπέζι, ο χορός περιορίστηκε στο ελάχιστο, ενώ η περίφημη μονομαχία ανάμεσα στον Λένσκι και τον Ονιέγκιν, αντικαθίσταται από ένα... ατύχημα. Ο Λένσκι δεν πέφτει νεκρός από το σπαθί του Ονιέγκιν αλλά από καραμπίνα που εκπυρσοκροτεί κατά λάθος...

Ανεξάρτητα από τις όποιες ελευθερίες της διασκευής του Τσερνιάκοφ (όντως θεμιτές), οι κριτικοί διεθνώς εξήραν την ικανότητά του, σαν άλλος Τσέχοφ (!) να μεταφέρει στη σκηνή το ψυχογράφημα ηρώων με σάρκα και οστά, κάνοντας τους σύγχρονους θεατές να ταυτίζονται μαζί τους. Πράγμα εξαιρετικά δύσκολο στην όπερα.

* Παραστάσεις αύριο και την Πέμπτη. Πρωταγωνιστούν οι: Εκατερίνα Σερμπατσένκο (Τατιάνα), Οντίν Ιβερσέν (Ονιέγκιν), Αλεξέι Ντολγκόφ (Λένσκι), Μιχαΐλ Καζάκοφ (Γκρέμιν). Στα ρωσικά με ελληνικούς υπερτίτλους. Εισιτήρια προς 40, 30, 20, 15 και 10 ευρώ. Εναρξη στις 9 μ.μ. *