Η αλεπού στο παζάρι - «Αθανάσιος Διάκος» στο Φεστιβάλ Αθηνών

Του Λέανδρου Πολενάκη, Η ΑΥΓΗ: 05/08/2012

Η κ. Λένα Κιτσοπούλου, παρότι νέα σε ηλικία, δεν είναι καινούργια στο θέατρο. Παίζει, γράφει και σκηνοθετεί τα έργα της εδώ και πολλά χρόνια. Βραβεύεται, μετέχει σε διεθνή φεστιβάλ κ.ά. Γενικά, είναι «μέσα». Αυτό της δημιουργεί, όμως, και κάποιες υποχρεώσεις. Δεν επιτρέπεται να «ξεπετά» αβασάνιστα διάφορα έργα στο πόδι, που αμέσως εγκρίνονται, χρηματοδοτούνται, παίζονται μάλιστα στο Φεστιβάλ Αθηνών, σκηνοθετημένα όπως-όπως από την ίδια, με δαπάνες του Έλληνα φορολογούμενου. Το έργο της με τον τίτλο Αθανάσιος Διάκος - Η επιστροφή φέρνει τον κριτικό σε δύσκολη θέση. Τι να πεις για ένα έργο που δεν λέει τίποτα στην ουσία και δεν έχεις από πού να το πιάσεις για να το κρίνεις; Ένα συνονθύλευμα από κοινοτοπίες, σαν εκείνες που λένε σχολιαρόπαιδα ακριβών ιδιωτικών λυκείων για να διασκεδάσουν την πλήξη τους και για κάνουν «πλάκα». Θα δοκιμάσω, ωστόσο, να κατατοπίσω, όσο μπορώ, τον αναγνώστη.

Η κ. Κιτσοπούλου ίσως να νομίζει ότι με αυτό το έργο της «βγάζει γλώσσα» στον ανδρικό μύθο και στην Ιστορία, γραμμένη από άνδρες. Καλά κάνει και το νομίζει, δεν πιστεύω όμως ότι είναι έτσι. Μάλιστα, το «έργο», αν το εξετάσει κάποιος προσεκτικά, χωρίζεται σε δύο διακριτά μέρη. Αρχίζει με μια προσπάθεια να καταρρίψει τον μύθο του ηρωικού Θανάση Διάκου, καταγγέλλοντας τον αληθινό «macho» χαρακτήρα του. Έτσι τον βάζει, π.χ., σε όλη τη διάρκεια του πρώτου μέρους... να σακατεύει στο ξύλο «δι’ ασήμαντον αφορμήν» την ταλαίπωρη Κρουστάλω. Όταν διαπιστώνει, επειδή είναι εξαιρετικά ευφυής, ότι ο μύθος τού ήρωα είναι ισχυρότερος κι αυτό δεν της «βγαίνει», τότε περνά στο «παρασύνθημα», στη γνωστή «καραμέλα» της «αντιηρωικής, χωρίς πίστη, χωρίς ιδανικά, σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας», που αυτή φταίει για όλα! Ακόμα και για το ξύλο, αναδρομικά, που έριχνε ο Θανάσης στην Κρουστάλω, πριν ακόμα τον πάρει από κάτω η σύγχρονη πραγματικότητα! Ένα καραμπινάτο, δηλαδή, μελό, με «θεωρία επισκόπου κ.λπ.» Προς ενίσχυση των πιο πάνω μεταφέρω κάποια αποσπάσματα από το εισαγωγικό σημείωμα της συγγραφέως στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ:

«Ο Αθανάσιος Διάκος, εδώ, επιστρέφει στην Ελλάδα του 2012 ως σύμβολο και όχι ως πραγματικό πρόσωπο (...) Είναι ένας Διάκος ο οποίος, λίγο πριν από τον ανασκολοπισμό του, σώζεται από έναν από μηχανής θεό και ταξιδεύει στον χρόνο μαζί με τη μνηστή του την Κρουστάλω, για να καταλήξει στην Αθήνα του σήμερα (...) Ο Αθανάσιος Διάκος, σύμβολο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, εδώ μετατρέπεται σε σύμβολο της πραγματικότητας του 2012. Ο ήρωας πια δεν χωράει πουθενά, ο μάρτυρας δεν έχει τη δύναμη να θυσιαστεί. Η ανθρώπινη φύση του, έξω από το πλαίσιο μιας, έστω ψευδούς, πίστης, ξεβράζει αδυναμίες και αντιφάσεις: ο φασισμός απέχει ελάχιστα από τη δημοκρατία, η βία συναντά την αγάπη και τελικά το ανθρώπινο είδος αυτοανυψώνεται και αυτοκαταστρέφεται την ίδια στιγμή, βασανίζει και βασανίζεται, παίρνει το φονικό όπλο στο χέρι και μέχρι την τελευταία στιγμή δεν ξέρει πού να το στρέψει: στον εαυτό ή στον διπλανό του; Τα δωμάτια της ζωής, το διαμέρισμα, η τουαλέτα, το όνειρο, ο έρωτας, ο ρατσισμός, η απελπισία συνθέτουν τη δική μας ελληνική επανάσταση, όπου εκεί μέσα θα αναζητήσουμε την ιδεολογία που συμβαδίζει με τις πράξεις και όχι αυτή που γράφεται με ωραία λόγια στα βιβλία».

Καταλάβατε τίποτα; Εγώ, πολλά.

Ο Θανάσης Διάκος, πείτε τον Αθανάσιο αν προτιμάτε, είναι ένα σύμβολο λαϊκού αγωνιστή. Δεν τον καθιέρωσαν στη λαϊκή συνείδηση τα βιβλία της Ιστορίας, αλλά η συλλογική μνήμη και, ακόμη, η άδολη συμμετοχή του στα ηρωικά έργα του Καραγκιόζη. Του έχει αφιερώσει ένα υπέροχο ποίημα ο Καρυωτάκης, και «τα λέει όλα», γι' αυτόν και για εμάς, μέσα σε μόνο δέκα αράδες, η Λούλα Αναγνωστάκη στην έξοχη Νίκη της. Τι δουλειά έχει η αλεπού στο παζάρι;