Ο ραγισμένος καθρέφτης

• Της Δηως Kαγγελαρη, Η Καθημερινή, 18/12/2011 

Στην αρχή διακρίνεται η Σοφία. Ενα κορίτσι που φτάνει από τη Γερμανία. Εψαχνε, λέει, τον μετανάστη πατέρα της. Είναι το μόνο στοιχείο της βιογραφίας της. Κλεισμένη σ' ένα δωμάτιο με τον άγνωστο που συνάντησε στο σιδηροδρομικό σταθμό ανοίγει μια χαραμάδα: «Σκότωναν πολύ κόσμο τότε, ε;», ρωτάει για την Κατοχή. «Εγώ δεν είχα γεννηθεί. Εσύ θα 'σουν μεγάλος. Τι έκανες;» Σ' ένα σκοτεινό σπίτι, στην ίδια πόλη, ένα ζευγάρι στήνει κάθε βράδυ, σαν σε ανίερη τελετουργία, ένα ψυχόδραμα του παραλόγου που αδυνατεί όμως να επουλώσει τα τραύματα της Ελισάβετ από την εποχή που «χαράματα ντουφέκιζαν τους καταδικασμένους σε θάνατο». Την ίδια ώρα δύο αδέλφια ζουν τον δικό τους εφιάλτη, παρακολουθώντας από τον φεγγίτη μια παρέλαση που μετατρέπεται σε δημόσια εκτέλεση.
Μέσα στα λόγια αυτών των πρώτων προσώπων που αποτύπωσε στο χαρτί η Λούλα Αναγνωστάκη, ταράσσοντας με την τριλογία της «Πόλης», το '65 στο Υπόγειο τα νερά της δραματουργίας, κρύβονται πολλά από τα μυστικά που θα φανερωθούν σε σταθερή βάση και με μια κάποια μεγαλύτερη σαφήνεια στα επόμενα κορυφαία έργα της: η αναπόδραστη σχέση με την Ιστορία, η μνήμη που καταδυναστεύει το παρόν, η εισβολή της πόλης στον ιδιωτικό χώρο και η κατάργηση των προστατευτικών ορίων του, η μετανάστευση και η «μαύρη ξενιτιά παντού» όπως γράφει σπαρακτικά στη «Νίκη», ο Θανάσης από τη φυλακή.

Τα πρόσωπα πληθαίνουν: η Γριά, ο Νίκος και η Βάσω, ο Παύλος, η Κάτια, η Σοφία Αποστόλου, ο Χανς, η Μαρία, η (άλλη μικρή) Σοφία... Μοναχικά πρόσωπα, ανυπεράσπιστα, διασχίζουν τη μετεμφυλιακή Ελλάδα, φτάνουν από το χωριό στην πρωτεύουσα και στη Γερμανία, πασχίζουν να σταθούν όρθιοι στα χρόνια των μεταπολιτευτικών πολιτικάντηδων και της νέας νεόπλουτης επέλασης, ζουν την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, μιλούν για το μέλλον της ανθρωπότητας και το δικό τους μπροστά σε κλειστά μεγάφωνα στο Βερολίνο.

Γιατί με αφορούν; Γιατί μέσα στους καιρούς των Λωτοφάγων αυτά τα πρόσωπα δεν ξεχνούν. Και γιατί αυτοί οι νικημένοι διατηρούν ένα άσβεστο πάθος να κρατήσουν μια ταυτότητα, έστω και μέσα από τον παραλογισμό και την παρανομία, να ξεχωρίσουν: «Δε θέλω να είμαι μέσος όρος! Τίποτα απ' ό, τι έχουν αυτοί δεν με συγκινεί. Νεκροί είναι όλοι. Πεθαμένοι. Αυτό είναι. Με τους άντρες τους. Με τις γυναίκες τους. Με τα παιδιά τους στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και τις ηλίθιες εκδρομές τους στα νησιά τα Σαββατοκύριακα», φωνάζει η «ηρωίδα» στον «Ουρανό κατακόκκινο», προκαλώντας μας να κοιταχτούμε στον ραγισμένο καθρέφτη που κρατάει απέναντί μας.