Ανήλικες σχέσεις ενηλίκων

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 12.03.2016
ΑΝΝΥ ΚΟΛΤΣΙΔΟΠΟΥΛΟΥ

Σκηνή από «Το κουκλόσπιτο» του Ιψεν σε σκηνοθεσία Γιώργου Σκεύα.

ΧΕΝΡΙΚ ΙΨΕΝ
Το Κουκλόσπιτο
σκηνοθ.: Γιώργος Σκεύας
θέατρο: Οδού Κυκλάδων «Λευτέρης Βογιατζής»

«Διόλου ιψενικό αυτό που βλέπουμε», αποφάνθηκε κυρία στο αυτί της φίλης της. Τι θεωρούσε «ιψενικό» δεν πρόλαβα να ρωτήσω, τέλειωνε το διάλειμμα. Ισως της έλειψαν βαριά επίπλωση, χαλιά, κουρτίνες, διάκοσμος 19ου από το αφαιρετικό - συμβολιστικό σκηνικό της Εύας Μανιδάκη (γκρίζες πόρτες που έκρυβαν ενδότερα σπιτιού - ζωής - ψυχής, ένα παιδικό σκαμνάκι με καλλιγραφημένο Ν, ένα πιάνο, μια σόμπα, ένα γωνιακό διαχωριστικό με ανοίγματα όπου παίζουν ιδιαίτερα παιχνίδια η Νόρα και ο κρυφά ερωτευμένος μαζί της γιατρός Ρανκ, ενώ στην αθέατη όψη του κρύβονται ζαχαρωτά και aquavit, μια πολυθρόνα, ένα σκαμπό). Ισως της έλειψαν τα κοστούμια εποχής από τα λιτά, μελετημένα πάνω στους χαρακτήρες, διαχρονικά ρούχα του Αγγελου Μέντη.

Οσο για τους χαρακτήρες, που για πρώτη φορά στην ιστορία του (νεότερου) δράματος αυτονομούνται από τον πλάστη - συγγραφέα τους ωσάν ν’ ανέβηκαν από την πραγματική ζωή στη σκηνή, τους απασχολούν πάθη καθημερινότητας, έλλειψη χρημάτων, περαστικές ή κληρονομικές ασθένειες, μισές αλήθειες, μισά ψέματα, μισά αισθήματα, αμαρτίες γονέων, ζωτικά ψεύδη, πλαστογραφημένες υπογραφές από αγάπη, πλαστή αγάπη από νοοτροπία, γεγονότα αντλημένα από ειδησάρια σε στοίβες εφημερίδων που καταβρόχθιζε ο Ιψεν. Σίγουρα όλα τούτα δεν συγκαταλέγονται στα ιψενικά γνωρίσματα για το κοινό των στερεότυπων βεβαιοτήτων. Ομοίως δεν συγκαταλέγεται και η ελπίδα του κοινωνιο-κριτικού και αυτοψυχαναλυόμενου συγγραφέα, παρουσιάζοντας στη σκηνή απόψεις και τρόπο ζωής των ημερών του να οδηγήσει έμμεσα το κοινό σε κριτική σκέψη, ακόμη και σε αλλαγή της ίδιας του της ζωής. Χαρακτηριστική για την απήχηση του έργου του σε προοδευτικούς κύκλους η πρώτη ανάγνωση της Νόρας, αρχές του 1886, από θαυμαστές του Ιψεν και οπαδούς της Σοσιαλιστικής Διεθνούς σ’ ένα λονδρέζικο σαλόνι: Τον πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιζε η Ελεω-Νόρα Μαρξ (κόρη του Καρλ Μαρξ), Χέλμερ ο αγνώμων και κυνικός έως ηθικής αυτουργίας σύντροφός της, Εντουαρντ Αβελινγκ, και Κρόγκσταντ, ο Μπέρναρ Σο.
Η σκηνοθεσία του Γιώργου Σκεύα (επιπλέον διασκευή και μετάφραση) διάβασε το έργο πιστά, ευλαβικά, αλλά όχι εμπνευσμένα. Ενδιαφέρουσα βρήκα την απενοχοποιημένη ηλικιακή μετάθεση των πρωταγωνιστικών ρόλων κατά 15-20 χρόνια. Ετσι, η καθυστερημένη αφύπνιση και όψιμη επανάσταση μιας πενηντάρας Νόρας προς ενηλικίωση και αυτογνωσία παίρνει διαστάσεις σχεδόν τραγικές. Η δε ανώριμη προσγείωση του κεραυνοβολημένου, γκριζομάλλη Χέλμερ, διαστάσεις σχεδόν κωμικές. Θυμίζουν σήμερα.
Η Αμαλία Μουτούση επιστράτευσε πειστικά αλλά και με αποτυπωμένη αγωνία προσώπου, κινήσεων, κορμιού, το οπλοστάσιο κούκλας από αστικό σπίτι: αεικίνητη παιδικότητα και νάζια για εξοικονόμηση των χρωστούμενων, ατιθάσευτη νευρικότητα για το χρονίζον μυστικό, αθώα ανυπακοή για προσωπική, δήθεν, εκτόνωση. Ωστόσο πάντα παρόντα, η προσμονή για το θαύμα και ο πόθος μιας τολμηρής, παρορμητικής γυναίκας να εμπνεύσει στον άντρα της εμπιστοσύνη, θαυμασμό, αναγνώριση πέρα από τη χρησιμοποίησή της ως προσωπικό του τρόπαιο και παιχνίδι σε κοινωνία, σαλόνι, κρεβάτι. Εξοχη στη σκηνή που προβάρει την ταραντέλα, όπως και στην επιστροφή από το μπαλ μασκέ, λίγο πριν πέσουν οι μάσκες, συνταρακτική στο κατηγορητήριο, στην αυτοκριτική και στην εμβληματική της έξοδο προς το άγνωστο. Εξοδο που ταρακούνησε την τότε κοινωνία και αφορά έως σήμερα εικονικές, υποκριτικές ισότητες κι ελευθερίες.
Ο τόσο διαφορετικός ερμηνευτικός σχεδιασμός της Μουτούση από του Αρη Λεμπεσόπουλου μεγάλωνε, λες, το χάσμα ασυνεννοησίας ανάμεσα σε Νόρα και Χέλμερ. Ο ώριμος δικηγόρος, διοικητής τραπέζης οσονούπω, φοράει τον ρόλο του επαγγελματικά και ηθικά άμεμπτου κι επιτυχημένου πλάι στου χρηστού οικογενειάρχη και ευτυχισμένου συζύγου με την ίδια αδιαλλαξία, τυφλότητα και συντηρητική βεβαιότητα ενός αλάθητου. Με τονισμούς, εκφράσεις, κινήσεις που θυμίζουν συχνά Λευτέρη Βογιατζή, ο Λεμπεσόπουλος έδωσε ωστόσο έναν εγωκεντρικό, κωμικά ανίδεο, συναισθηματικά τυφλό Χέλμερ, που δεν λέει να αναβλέψει ούτε μετά τη συντριβή των δεδομένων του.
Οι σκηνοθετικά ουδέτεροι ρόλοι του Κρόγκσταντ (Γιώργος Συμεωνίδης) και του γιατρού Ρανκ (Νικόλας Παπαγιάννης) αφέθηκαν σε ευπρόσωπη διεκπεραίωση, ενώ η Κριστίνα της Μαρίας Ζορμπά, με γειωμένη θέρμη και ωριμότητα στάθηκε ο καταλύτης για τη διάλυση ενός ζωτικού ψεύδους κι ενός ψεύτικου κουκλόσπιτου.Έντυπη