Η επιθυμία δεν ήταν αρκετή

ΑΝΝΥ ΚΟΛΤΣΙΔΟΠΟΥΛΟΥ, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 26/07/2015

Σκηνή από την παράσταση «Ηλέκτρα (Το τελευταίο αίμα)».

ΣΟΦΟΚΛΗ
Ηλέκτρα (Το τελευταίο αίμα)
σκηνοθ: Κωνσταντίνος Ντέλλας
θέατρο: Τέχνης (Φρυνίχου) Φεστιβάλ Αθηνών

Πήγαινα στην παράσταση περιμένοντας με ενδιαφέρον να δω «στεγασμένη αρχαιολογική ανασκαφή» για σκηνικό (Ανδρέας Σκούρτης), σύμφωνα με συνέντευξη του σκηνοθέτη στην Καθημερινή. Με περίμενε, στη μέση της σκηνής, ένα σιδερένιο, παλαιομοδίτικο κρεβάτι με χασεδένια πανιά που συμβόλιζε παλάτι, επάλξεις, δώματα και χρησίμευε ως κάθισμα, θώκος, κρυψώνα, αποδυτήριο για μεταμφιέσεις, αποκαλύψεις κ.ά.

Πλάι του μια αναπηρική καρέκλα (αναγκαία λύση;), απ’ όπου η τραυματισμένη ηθοποιός (Φανή Παναγιωτίδου) έπαιζε τη Χρυσόθεμη και μέλη του χορού. Ομως και τον Ορέστη, εξ αρχής επί σκηνής (στο δάπεδο, κάτω από το κρεβάτι ή αργότερα όρθιο), τον βλέπουμε συντροφιά με τον παιδαγωγό και μια πατερίτσα. Πολλοί επίδεσμοι σε χέρια και κεφάλια και πολλά σκισμένα κουρέλια που πλέκονται, λύνονται, κομποδένονται στη διάρκεια της παράστασης τελετουργικά, συμβολικά ή μανικά. Στην ίδια νοσοκομειακή αντίληψη και ο χορός, στο πρόσωπο μιας εγκυμονούσας παραμάνας που, προς το τέλος του έργου, κοιλοπονάει και γεννάει (μάλλον) το διπλό εκδικητικό φονικό ή το «τελευταίο αίμα», το τέλος, δηλαδή, της κατάρας των Ατρειδών.
Γύρω από τον πυρήνα των πέντε προσώπων που υποδύονται όλους τους ρόλους, στο υπερώο που πλαισιώνει τη σκηνή της Φρυνίχου, αλλά και γύρω ή πίσω από αυτήν, στη διπλή σκάλα, κινούνται αργά διάφορες φιγούρες, μεταξύ αυτών μια κοπέλα με μάσκα ελαφιού, υποθέτω η θυσιασμένη Ιφιγένεια, το φάντασμα του Αγαμέμνονα με γκρίζα, μακριά κόμη (Γιάννης Αγγελάκας, συνθέτης της παράστασης), που συνομιλεί με την Ηλέκτρα ως πατρικό φάντασμα, με τον Αμλετ και γενικά μια πολυπρόσωπη πινακοθήκη από «νεκρούς των Ατρειδών» με σύγχρονα αστικά ρούχα ή στρατιωτικές χλαίνες, βουβά πρόσωπα, στα οποία προστίθενται και οι δολοφονημένοι Κλυταιμνήστρα και Αίγισθος στο τέλος της παράστασης. Μέσα σε αυτό το κλινικο- παθολογικό και πένθιμο πλαίσιο, αντιστέκεται, μισεί, ελπίζει, συντρίβεται, καταγγέλλει, θρηνεί, μεμψιμοιρεί, καταρρέει, συγκινείται, καθοδηγεί και ορθώνεται, τέλος, για την εκδίκηση ο άνθρωπος Ηλέκτρα. Με απόλυτη εποπτεία της εντολής του δικαίου, της εντολής του θεού Απόλλωνα, εκτελεστής της, διά δόλου εκδίκησης, να είναι ο Ορέστης. Ο αδελφός-έργο της Ηλέκτρας.
Σε μια παράσταση που επιθυμούσε πολλά, αλλά πραγμάτωσε λίγα και δυστυχώς πληκτικά, το ένστικτο, το μέτρο και το ταλέντο της Ολιας Λαζαρίδου μπόρεσαν τουλάχιστον να συγκεντρώσουν το ενδιαφέρον στην ανθρωπιά και την ψυχολογική πλαστικότητα της ηρωίδας, στη θαυμαστή πλέξη των πιο ποικίλων μοτίβων μέσα από τις μεταπτώσεις της χλεύης και της θρηνωδίας της.
Τα παραδοσιακά, τραγουδιστικά ψελλίσματα, κυρίως από την παραμάνα/χορό Ζωή Ξανθοπούλου, ήταν, κατά τη γνώμη μου, άτολμα, ανένταχτα και αναφομοίωτα δραματουργικά.
Οι επαναλαμβανόμενοι σκηνικοί «αιφνιδιασμοί» που επιδίωξε ο σκηνοθέτης με ηθοποιούς που κουκουλώνονταν κάτω από τους χασέδες της κλίνης, προκειμένου να αλλάξουν ρούχο και ρόλους (η παραμάνα/χορός σε Κλυταιμνήστρα και ο παιδαγωγός σε Αίγισθο), θύμιζαν παιδικά καμώματα και βάρυναν με ερασιτεχνική χροιά την παράσταση. Αν από έναν νέο σκηνοθέτη τα «απλά σκηνικά θαύματα» και οι μεταμορφωτικές τελετουργίες μεταφράζονται σε τόσο άγαρμπα σκηνικά συμβάντα, υπάρχει σοβαρό πρόβλημα οπτικής και λειτουργίας της θεατρικής σύμβασης εν γένει.
Ο Γεράσιμος Μιχελής, ως παιδαγωγός, δεν κατόρθωσε να υπερβεί το διεκπεραιωτικό επίπεδο του ρόλου, ούτε και στη συγκλονιστική περιγραφή του δραματικού αγώνα κι επινοημένου σκοτωμού του Ορέστη. Ο Αίγισθός του, όπως και η Κλυταιμνήστρα της Ζωής Ξανθοπούλου, δεν πρόσθεσαν τίποτε στην πλούσια έρευνα και στις ενδιαφέρουσες προτάσεις γι’ αυτούς τους ρόλους που έχουν γίνει στην ελληνική και παγκόσμια σκηνή.
Ο Γιώργος Χριστοδούλου ως Ορέστης, αν και συγκέντρωνε τις αρετές για τον ρόλο (μορφή, φωνή, έκφραση, κίνηση), ταλαιπωρήθηκε επί σκηνής από τον σκηνοθέτη, άλλοτε ως ανάπηρος άλλοτε «κρυβόμενος» κάτω από το κρεβάτι μέχρι την εμφάνιση και αναγνώρισή του από την Ηλέκτρα. Αινιγματική παρέμεινε η μπανταρισμένη πατερίτσα που της παρέδωσε.
Ενδιαφέρον είχε η άποψη της Χρυσόθεμης, έτσι δομημένης ώστε να μην καθιστά ηρωική την Ηλέκτρα. Η Φανή Παναγιωτίδου, ακίνητη (λόγω τραυματισμού της) από τη μέση και κάτω στην αναπηρική καρέκλα, κατόρθωσε, ωστόσο, να δώσει το περίγραμμα αλλά και την ουσία του αναβαθμισμένου ρόλου της.

Έντυπη