Rimini Protokoll: Η βιομηχανία των όπλων εμπνέει

• Διαδραστικό happening μας φέρνει σε επαφή με τις επικερδείς πολεμικές μπίζνες

Αστραπέλλου Μαριλένα, ΤΟ ΒΗΜΑ: 27/04/2014

Δεν πας πουθενά χωρίς το iPad mini. Το κρατάς στο χέρι από μια λαβή στερεωμένη πάνω του και λαμβάνεις οδηγίες από την οθόνη του καθώς παράλληλα ακούς μέσα από τα ακουστικά σου τι πρέπει να κάνεις σε αυτό το πρωτότυπο θεατρικό δρώμενο που θυμίζει πολύ βιντεοπαιχνίδι. Πηγαίνεις λοιπόν μπροστά στην πόρτα που σου υποδεικνύει το λογισμικό και με το κατάλληλο πρόσταγμα την ανοίγεις για να εισέλθεις σε μια δαιδαλώδη κατασκευή με πολλά δωμάτια, σκάλες και παράθυρα μαζί με άλλους 19 συνοδοιπόρους ή «συμπαίκτες».

Για τα 90 λεπτά που κρατάει αυτή η πρωτότυπη εμπειρία θα κληθείς να γνωρίσεις και να υποδυθείς δέκα από τους συνολικά 20 χαρακτήρες, να μπεις και κυριολεκτικά στα ρούχα τους, καθώς εκείνοι θα σου μιλούν μέσα από τη μικρή οθόνη που κρατάς στα χέρια σου. Τους χωρίζουν πάρα πολλά, τους ενώνει όμως κάτι πολύ σημαντικό: οι ζωές τους είναι άμεσα συνυφασμένες με τη βιομηχανία των όπλων. Ενας Ελβετός είναι διευθυντής πωλήσεων αμυντικών συστημάτων. Ενας ινδός πιλότος είναι χειριστής drone (μη επανδρωμένου ιπτάμενου οχήματος) ο οποίος καθισμένος στο γραφείο του στο Κασμίρ εντοπίζει πακιστανούς «τρομοκράτες» και τους αφανίζει με το πάτημα ενός κουμπιού. Ενα παιδί-στρατιώτης από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό στρατολογήθηκε στα εννέα του χρόνια από αντάρτες. Μια οικογένεια προσφύγων από τη Λιβύη αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Τρίπολη με τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ το 2011. Τους ακούς και τους βλέπεις να σου μιλάνε κινηματογραφημένοι στον ίδιο χώρο όπου βρίσκεσαι εσύ, να σου αφηγούνται την ιστορία τους καθώς σε οδηγούν ένας-ένας στον χώρο εργασίας τους ή στο σπίτι τους: κάθεσαι στην αίθουσα που υποδέχεται τους πελάτες του ο διευθυντής ή στον χώρο εργασίας του πιλότου, πίνεις τσάι στον χώρο όπου ζει, υποτίθεται, η οικογένεια των προσφύγων στη Γερμανία.

• Η καλοστημένη παραγκούπολη

Παράλληλα οι υπόλοιποι συμμετέχοντες κινούνται στο πολυδαίδαλο σκηνικό - εξωτερικά θυμίζει μια καλοστημένη παραγκούπολη - και μέσα από τις εντολές που λαμβάνουν από τα δικά τους iPad mini οι χαρακτήρες που υποδύονται τη δεδομένη στιγμή αλληλεπιδρούν με τον χαρακτήρα που υποδύεσαι εσύ. Είναι ένα θαύμα συγχρονισμού, ένα χορογραφημένο τεχνολογικό επίτευγμα (τουλάχιστον στα μάτια ενός ανθρώπου που δεν γνωρίζει τίποτε από προγραμματισμό υπολογιστών), αν και δεν είναι καθόλου δύσκολο να μπερδευτείς, να ανοίξεις τη λάθος πόρτα και να βρεθείς εκτός «παιχνιδιού». Είναι δύσκολο να μεταφέρεις την εμπειρία της ζωντανής αυτής εγκατάστασης, όπως είναι δύσκολο βεβαίως να νιώσεις στο πετσί σου τις εμπειρίες από ζωές που έχουν διαμορφωθεί έμμεσα ή άμεσα μέσα από τα όπλα. Διότι, ακόμη και αν τα ζήσεις, ορισμένα πράγματα δεν είναι εύκολο να τα (περι)γράψεις. Κατ' αρχάς τι ακριβώς είναι το «Situation Rooms», το οποίο δανείζεται την επικεφαλίδα του από τον κωδικό τίτλο του δωματίου αντιμετώπισης κρίσεων του Λευκού Οίκου; Είναι θέατρο, είναι ντοκιμαντέρ, είναι κινηματογράφος, είναι βιντεοπαιχνίδι; Είναι συναρπαστικό μέσα στα ασαφή όρια της κατηγοριοποίησής του.

«Είναι αλήθεια ότι είναι δύσκολο να διευκρινίσεις τι ακριβώς είναι το "Situation Rooms"» εξηγεί ο Ντάνιελ Βέτζελ, ο οποίος μαζί με τη Χέλγκαρτ Χάουγκ και τον Στέφαν Χάουγκι σχημάτισαν τους Rimini Protokoll το 2000. «Μας απασχολούν πολύ οι εξελικτικές τάσεις του θεάτρου και πώς μπορούμε εμείς να τις διευρύνουμε. Στο συγκεκριμένο πρότζεκτ θέσαμε άλλο ένα ερώτημα στους εαυτούς μας αναφορικά με το μέλλον του κινηματογράφου, δεδομένου ότι πλέον μπορείς να παρακολουθείς ταινίες ακόμη και από το κινητό σου και το DVD ανήκει στον περασμένο αιώνα. Επί είκοσι χρόνια αφοσιωθήκαμε στο είδος εκείνο του θεάτρου όπου κοιτάς κάποιον που είναι πάνω στη σκηνή και σου λέει: "Πίστεψέ με". Στο "Situation Rooms" αυτοί που ήταν πάνω στη σκηνή αφήνουν τα αποτυπώματά τους και έρχεσαι εσύ να ακολουθήσεις τα χνάρια τους. Είναι ζωντανή τέχνη υπό μία έννοια».

• Κατάδυση σε άγνωστο κόσμο

Το ντοκιμαντερίστικο στοιχείο είναι βεβαίως και το εντονότερο. Το «Situation Rooms» είναι μια κατάδυση σε έναν κόσμο που γνωρίζουμε πολύ αποσπασματικά μέσα από τις ειδήσεις και τις εικόνες των φωτορεπόρτερ. Τώρα μπαίνουμε κι εμείς στο κάδρο και στα ενδότερα και κοιτάμε καταπρόσωπο αυτά που συμβαίνουν μακριά από την ασφάλεια του καναπέ μας. Η κατασκευή είναι ορατή, αλλά υπάρχουν κομμάτια της που σε συγκλονίζουν. Για παράδειγμα, οι φωτογραφίες του ακρωτηριασμένου ασθενούς στο συρτάρι του πρόχειρου ιατρείου του Γιατρού Χωρίς Σύνορα στη Σιέρα Λεόνε ή το ογκώδες παλτό της «μπουτίκ» αλεξίσφαιρου ρουχισμού (ναι, υπάρχουν και τέτοιες). Η ομάδα των Rimini έκανε εξάλλου σοβαρή δημοσιογραφική δουλειά με τη συνδρομή δύο ερευνητών δημοσιογράφων προκειμένου να εντοπίσει σε όλον τον κόσμο τους 20 ανθρώπους που συμπεριέλαβαν στο πρότζεκτ. Η «σοβαρότητα» είναι εμφανής στον τρόπο που χειρίζονται το θέμα τους. Νηφάλια, χωρίς διάθεση χειραγώγησης - αυτή εξαντλείται στις οδηγίες πλοήγησης στον χώρο. «Αυτό το θέατρο δεν μοιράζει ευθύνες» λέει ο Βέτζελ. «Δεν κουνάει το δάχτυλο και δεν υποδεικνύει ποιος είναι κακός και ποιος είναι καλός. Αφορά τον διάλογο και τη σημασία του να ακούς διαφορετικές απόψεις».

• Ο Ντάνιελ Βέτζελ και «Ο Προμηθέας στην Αθήνα»

Στο πρότζεκτ δεν υπάρχει αμερικανός εκπρόσωπος κάποιας γνωστής ή άγνωστης πτυχής της βιομηχανίας των όπλων. Η αναζήτηση ενός φύλακα στο Γκουαντάναμο ο οποίος θα μπορούσε να μιλήσει για τη μουσική ως όπλο-εργαλείο βασανιστηρίου δεν ευοδώθηκε. Από την άλλη, ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο που προέκυψε στο πλαίσιο της έρευνας, το πώς δηλαδή η αγορά γερμανικών τανκς από την κυβέρνηση Παπανδρέου πρεσβυτέρου αναζωογόνησε την παρακμάζουσα βιομηχανία αρμάτων μάχης της Γερμανίας, δεν συμπεριλήφθηκε με κάποιον τρόπο στο πρότζεκτ. «Ηταν τέλη του '11 - αρχές του '12 όταν η Ελλάδα δεχόταν επιθέσεις πανταχόθεν. Σκεφτήκαμε ότι δεν ήταν ο καιρός να ρίξουμε τα φώτα επάνω της με αυτόν τον αρνητικό τρόπο» λέει ο Ντάνιελ Βέτζελ στα αγγλικά και όχι στα ελληνικά που επίσης γνωρίζει. Ο δεσμός του άλλωστε με την Ελλάδα είναι προσωπικός, καθ' ότι παντρεμένος με Ελληνίδα, αλλά και η σχέση της ομάδας με τη χώρα μας είναι βαθιά ριζωμένη.  Από το 2004 που έδωσαν πρώτη φορά το παρών στην Ελλάδα στο θέατρο Θησείο, σε συνεργασία με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό, ως το 2010, που χαρτογράφησαν την ανθρωπογεωγραφία της Αθήνας και την ενσωμάτωσαν στη διαδραστική περφόρμανς «Προμηθέας», στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, με κάθε ευκαιρία φέρνουν στη χώρα μας τις πρωτοποριακές δουλειές τους. Αύριο στο Ινστιτούτο Γκαίτε θα προβληθεί η καταγραφή της τελευταίας τους δουλειάς μέσα από το φιλμ της Αθηνάς Τσαγκάρη «Ο Προμηθέας στην Αθήνα» (στις 19.00), ενώ ο ίδιος ο Ντάνιελ Βέτζελ θα δώσει διάλεξη για το «Situation Rooms» και τη δουλειά των Rimini Protokoll (στις 21.00).

πότε & πού:
«Situation Rooms» από τους Rimini Protokoll, στο πλαίσιο του Fast Forward Festival της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών. Η παράσταση πραγματοποιείται στον χώρο «Ελληνικός Κόσµος», Πειραιώς 254, Ταύρος, από τις 27 Απριλίου ως τις 3 Μαΐου. Ωρες παραστάσεων: 14.00, 16.00, 18.00, 20.00 και 22.00