ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΕΧΝΗΣ «Περί ζώων» από επτά άνδρες και μία γυναίκα

• Με θέμα το εμπόριο γυναικείας σάρκας, το έργο της νομπελίστριας Ελφρίντε Γέλινεκ που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα

Στο πρώτο μέρος του έργου της Ελφρίντε Γέλινεκ βρίσκουμε τον μονόλογο μιας γυναίκας (Βίκυ Βολιώτη) που οδηγήθηκε σ’ αυτό το κύκλωμα από έρωτα. «Ο Ερωτας είναι ένα συγκεκριμένο είδος εξάρτησης», λέει...

Εργο βαθιά πολιτικό, που ξεπερνάει τα όρια της θεματολογίας του, δηλαδή το τράφικινγκ γυναικείας σάρκας, καθώς τοποθετεί ένα αδυσώπητο μεγεθυντικό φακό ανάμεσα στον θεατή και την κοινωνία που τον περιβάλλει, είναι το «Περί Ζώων» της Ελφρίντε Γέλινεκ.

Το έργο, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο «Θέατρο Τέχνης» της οδού Φρυνίχου, σε σκηνοθεσία Κ. Αλέξη Αλάτση, μας αφορά ιδιαίτερα: σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες η Ελλάδα καταλαμβάνει μια από τις πρώτες θέσεις στη λίστα των ευρωπαϊκών χωρών με υψηλά ποσοστά στο εμπόριο γυναικών.

Το θεατρικό έργο «Περί Ζώων» (2007) της Αυστριακής συγγραφέως Ελφρίντε Γέλινεκ (Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 2004) είχε σαν αφορμή ένα ρεπορτάζ του βιεννέζικου περιοδικού «Φάλτερ», στο οποίο ο δημοσιογράφος Φλοριάν Κλινκ αποκάλυπτε το σκάνδαλο του τράφικινγκ γυναικών από ένα γραφείο συνοδών πολυτελείας της Βιέννης.

Στο ρεπορτάζ δημοσιευόταν μέρος των πρωτοκόλλων παρακολούθησης της αστυνομίας με συνομιλίες μεταξύ προαγωγών και πελατών. Αυτά τα πρωτόκολλα πήρε στα χέρια της η Γέλινεκ και τα μετέτρεψε σ' ένα ιδιόμορφο μάγμα γλώσσας, σ' έναν καταρράκτη λόγου που ξεσκεπάζει τη δυτική κοινωνία του ακραίου καπιταλισμού.

Σύγχρονη εκδοχή χορού

Ο σκηνοθέτης και μεταφραστής του έργου, Κ. Αλέξης Αλάτσης, χειρίζεται το κείμενο ως γλωσσικό υλικό, το οποίο ενορχηστρώνει και συνθέτει σε μια θεατρική παρτιτούρα για μια γυναικεία και επτά ανδρικές φωνές, που λειτουργούν ως μια σύγχρονη εκδοχή χορού.

Το κείμενο της Γέλινεκ, που δεν περιέχει σκηνικές οδηγίες, πράξεις και παραδοσιακές φιγούρες, αποτελείται από δύο μέρη: στο πρώτο βρίσκουμε τον μονόλογο μιας γυναίκας που οδηγήθηκε σ' αυτό το κύκλωμα από έρωτα.

«Ο έρωτας είναι ένα συγκεκριμένο είδος εξάρτησης», λέει. Παρακολουθούμε να ξεδιπλώνεται η απεγνωσμένη της προσπάθεια να διεκδικήσει το δικαίωμά της ν' αγαπά, να βρει έναν τόπο όπου θα έχει το δικαίωμα να «υπάρχει», και καταλήγει διαρκώς «εκτός εαυτού» αφού η γλώσσα αντιστέκεται, υπονομεύει, ξεφεύγει από τις προσπάθειές της. Η γλώσσα, ανδροκρατούμενη κι αυτή, την προδίδει.

Στο δεύτερο μέρος του κειμένου πλέκονται φωνές ανδρών που απαιτούν «φρέσκο κρέας» και καυχώνται για τα πλεονεκτήματα και τις υπηρεσίες των «κοριτσιών» τους με τον πιο ωμό και κυνικό τρόπο. Στο τέλος του κειμένου, η συγγραφέας αναμειγνύει στις φωνές των ανδρών την αφήγηση μιας αληθινής ιστορίας, στη Γερμανία, όπου η νεαρή Ανελίζε Μίχελ πέθανε το 1976 σε ηλικία μόλις 24 ετών εξαιτίας του εξορκισμού τον οποίο υπέστη από την τοπική καθολική εκκλησία.

Ο λόγος της Γέλινεκ έχει χαρακτηριστεί συχνά ως μετα-φεμινιστικός, μεταδραματικός, πορνογραφικός, όχι μόνο ως προς τα θεατρικά της έργα, αλλά και ως προς τα μυθιστορήματά της («Λαγνεία», «Απληστία», η «Πιανίστρια»). Δεν είναι όμως ποτέ ένας λόγος επιφανειακά ή εύκολα καταγγελτικός.

Οπως χαρακτηριστικά ανέφερε η Σουηδική Ακαδημία που της απένειμε τη μέγιστη λογοτεχνική διάκριση, η γραφή της Γέλινεκ ξεχωρίζει «για τη μουσική ροή του λόγου και του αντίλογου σε μυθιστορήματα και θεατρικά έργα τα οποία με ασυνήθιστο γλωσσολογικό ζήλο αποκαλύπτουν τον παραλογισμό των στερεοτύπων της κοινωνίας και τη δύναμή τους να υποδουλώνουν».

Τη μετάφραση, δραματουργική επεξεργασία, σκηνοθεσία υπογράφει ο Κ. Αλέξης Αλάτσης, τα σκηνικά-κοστούμια ο Αντώνης Δαγκλίδης και την κίνηση η Μαρίζα Τσίγκα. Παίζουν: Βίκυ Βολιώτη, Κωνσταντίνος Ανδρικόπουλος, Γιάννης Ασκάρογλου, Θανάσης Πατριαρχέας, Γιώργος Καρκάς, Εκτορας Λιάτσος, Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου και Κώστας Σιλβέστρος.

• ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΑΝΩ ΤΩΝ 16
Λόγω της ιδιαίτερα σκληρής γλώσσας σε πολλά σημεία του έργου, δεν συνιστάται η παρακολούθησή του από θεατές κάτω των 16 ετών.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΚΑΡΑΛΗ, ΕΘΝΟΣ, 20/3/2012