«Ο θάνατος του εμποράκου» άλλοτε και τώρα

 Πολλά θεατρικά έργα ρίχνουν φως στην κοινωνική απόγνωσηInternational Herald Tribune
Είδα μήπως το φάντασμα του Γουίλι Λόμαν, τις προάλλες, να συζητάει ανταλλάσσοντας σχόλια κοινωνικής διαμαρτυρίας με τον Τζο Χιλ, τον επαναστάτη συνδικαλιστή και τραγουδοποιό, και τον Γούντι Γκάθρι; Πιθανότατα όχι. Ο Γουίλι, ο πρωταγωνιστής του έργου του Αρθουρ Μίλερ «Ο θάνατος του εμποράκου», πήγε στον τάφο με τον καημό του αμερικανικού ονείρου. Χωρίς αμφιβολία, η συμμετοχή σε δημόσιες διαμαρτυρίες θα έφερνε σε αμηχανία έναν άνθρωπο που πίστευε ότι τα καλύτερα όπλα του ήταν το χαμόγελο και τα καλογυαλισμένα παπούτσια, και που πάνω απ’ όλα ήθελε να τον συμπαθούν.
Θα ήταν εύκολο όμως ν’ ακούσεις τη φωνή της χήρας του Γουίλι, της Λίντας, ανάμεσα σ’ εκείνες των διαδηλωτών στο Ζουκότι Παρκ του κάτω Μανχάταν. Θυμάστε τη Λίντα. Ηταν εκείνη που είπε για τον άντρα της, ο οποίος φαινόταν σαν αόρατος αφότου έχασε τη δουλειά του: «Πρέπει να δίνετε προσοχή σε τέτοιους ανθρώπους». Ο,τι κι αν πεις για την έλλειψη επίσημων αιτημάτων και στρατηγικών στους κόλπους του κινήματος «Occupy Wall Street», δεν μπορείς ν’ αρνηθείς ότι τους μετέχοντες συνενώνει μια υπέρτατη επιθυμία: θέλουν να τους δοθεί προσοχή.
Οταν επιστρέψει στο Μπροντγουέι ο «Θάνατος του εμποράκου» την επόμενη χρονιά, σε μια παραγωγή με πρωταγωνιστή τον Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν, ο Γουίλι μπορεί να αναδυθεί σαν μια φιγούρα του καιρού μας, περισσότερο απ’ όσο όταν πρωτοεμφανίστηκε το 1949. Θα έχει πολύ μεγάλη παρέα ως παράδειγμα ανθρώπου που οδηγείται στην απόγνωση επειδή έχασε τη δουλειά του και έγινε –για να χρησιμοποιήσουμε μια λέξη της μόδας– «πλεονασματικός» (στα ελληνικά θα λέγαμε «σε εφεδρεία»). Οπως τον σκιαγραφεί ο Μίλερ, ο Γουίλι χωρίς δουλειά είναι ο Γουίλι απογυμνωμένος από αξιοπρέπεια, βάρος, ακόμα και ταυτότητα.

Τα αισθήματα ντροπής και υπαρξιακής αμηχανίας που εκφράζονται στο Joe’s Pub, τη σκηνή καμπαρέ του Public Theater στη Νέα Υόρκη, θα ήταν σίγουρα γνώριμα στον Γουίλι Λόμαν. Εδώ ο θίασος Civilians, που κάνουν θέατρο τεκμηρίωσης, παρουσίασε μια πρώτη εκδοχή του «Let Me Ascertain You: Occupy Wall Street», κολάζ συνεντεύξεων από ανθρώπους που περνούσαν τις μέρες τους (συχνά και τις νύχτες τους) στις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας στο Ζουκότι Παρκ.
Οι άνθρωποι αυτοί ανήκαν σ’ ένα ευρύ κοινωνικό και οικονομικό φάσμα. Ενσαρκωμένοι από ηθοποιούς (συχνά τους ίδιους που πήραν τις συνεντεύξεις), περιλάμβαναν έναν πρώην παραγωγό παιδικών τηλεοπτικών προγραμμάτων, έναν φοιτητή κολεγίου από το Μπρούκλιν, δύο οδηγούς φορτηγού με κάρτα του συνδικάτου τους, έναν αυτοαποκαλούμενο «επαγγελματία ακτιβιστή» από το Σαν Φρανσίσκο, έναν 64χρονο υποστηρικτή του «Tea Party» και μια ζωηρόχρωμη ομάδα νεαρών που περιέγραφαν συλλογικά τον εαυτό τους ως «χαμίνια».

• Εχοντες και μη

Μερικοί από αυτούς τους ανθρώπους μιλούσαν πράγματι για τη θέση τους ως συμβόλων της μεγάλης πλειοψηφίας του πληθυσμού.
Οταν η διαλεκτική των εχόντων και των μη εχόντων γίνεται διαλεκτική εκείνων που φαίνονται και εκείνων που μένουν αφανείς, αυτό ερμηνεύεται πολύ άμεσα στο ζωντανό θέατρο, το οποίο έχει να κάνει με την απαίτηση και τη διεκδίκηση της προσοχής. Τα θεατρικά έργα που παρουσιάζονται στη Νέα Υόρκη τα τελευταία χρόνια δεν διακρίνονται για τη σαρωτική τους κοινωνική συνειδητοποίηση. Ωστόσο, τον τελευταίο καιρό το θέατρο φαίνεται να ξαναθυμάται την εγγενή δραματική αξία του κοινωνικού διαλόγου, και της έλλειψής του.
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 27/11/2011