"Απόθεσα όλη μου την ιδιοφυΐα μέσα στη ζωή μου, μέσα στα έργα του δεν απόθεσα παρά το ταλέντο μου", έλεγε ο Όσκαρ Ουάιλντ. Αυτός ο παράδοξος αφορισμός χαρακτηρίζει ολόκληρη την ιδιομορφία της περίπτωσής του. Βαθύτατα Ιρλανδός, λάτρης της Αρχαίας (και σύγχρονης) Ελλάδας, ο Ουάιλντ, ένας άνθρωπος βαθιά σκεπτόμενος, ενσάρκωσε στη ζωή και στον θάνατό του ολόκληρη την αντίφαση του ύστερου ρομαντικού κινήματος, ζώντας το "παρά δόξαν".
Το "De Profundis" του Όσκαρ Ουάιλντ, με την ομάδα "Διέλευσις"
Ίδρυσε το κίνημα του "αισθητισμού", με κύριο σύνθημα: "Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο". Δεν έφθασε στον στόχο του όμως. Η στρατευμένη στη σωτηρία του κόσμου, διά της ομορφιάς τέχνη του, διασταυρώθηκε καθ' οδόν με το κίνημα της καθαρής "τέχνης για την τέχνη" και ηττήθηκε κατά κράτος. Ο ίδιος σταυρώθηκε ανάμεσα στην αγάπη του για τον "φωτεινό" Απόλλωνα και την έλξη του για τον "σκοτεινό" Διόνυσο, έναν ακόμη τεχνητό διχασμό που δεν μπόρεσε ο ρομαντισμός να ξεπεράσει. Επειδή οι καιροί ήταν άκαιροι και, κυρίως, επειδή τα εκτυφλωτικά "φώτα" της Δύσης έκρυβαν το "δάσος της φαντασίας" που είναι η ίδια η αγάπη και λυτρώνει, κατά τον λόγο του ποιητή. Έδειχναν μόνο το "δέντρο της γνώσης", που δεν είναι πάντα η αγάπη και δεν λυτρώνει πάλι κατά τον λόγο του ποιητή, όταν στερείται από τη μαύρη ρίζα της ευψυχίας. Δηλαδή την αιώνια αποστολή και δύναμη του Λόγου του Ποιητή.
Επιτρέψτε μου, όμως να διηγηθώ ένα αρχαίο παραμύθι για τη "μαύρη ρίζα της ευψυχίας" που είχε επισημάνει και δημοσιεύσει μέσα στην κατοχή ο Σικελιανός:
"Υπήρχε στα αρχαία χρόνια κάποιο άνθρωπος πλούσιος, γερός και μορφωμένος που τον έλεγαν Παρμενίσκο. Αυτός ο Παρμενίσκος αξιώθηκε κάποτε να κατεβεί στο φημισμένο βάραθρο, όπου ήταν ιδρυμένο το μαντείο του Τροφωνίου Τα όσα είδε και τα όσα άκουσε στο υποχθόνιο μαγικό άντρο της Βοιωτίας τον συγκλόνισαν τόσο, που τον έκαναν να χάσει την ευψυχία του. Για να ξαναβρεί αυτή την απαραίτητη δύναμη της ψυχής άρχισε να γυρίζει εδώ και εκεί στον κόσμο, να πηγαίνει σε θεάματα, σε συμπόσια και διασκεδάσεις. Μα τού κάκου. Ο εφιάλτης της ζωής, όπως του αποκαλύφθηκε στο σκοτεινό εκείνο μαντείο, του 'χε σκεπάσει με ένα μαύρο πέπλο το πνεύμα. Του είχε αφαιρέσει κάθε δύναμη. Ακόμη και την απλή δύναμη του χαμόγελου. Ώσπου, στο τέλος, πήρε την απόφαση να ταξιδέψει στη Δήλο. Επισκέφτηκε λοιπόν το μεγαλόπρεπο ιερό του Απόλλωνα, όπου οι ιερείς του έδειξαν τους ανεκτίμητους θησαυρούς και τα αφιερώματα. Και αφού τα είδε όλα, του είπαν: 'τώρα θα σου δείξουμε αυτό που ξεπερνάει σε μεγαλείο όλα τα άλλα'. Και τον οδήγησαν με προφυλάξεις μέσα στο άδυτο του ναού. Εκεί ο Παρμενίσκος είδε στο βάθος, σε έναν χώρο εντελώς γυμνό, να προβάλλει από το χώμα ένα μαύρο πράγμα. Κάτι σαν κούτσουρο καμένο ή σαν παμπάλαιο ξόανο. Και τότε του είπαν οι ιερείς: 'Αυτό που βλέπεις είναι η ρίζα της φοινικιάς, που πάνω της ακούμπησε η Λητώ για να γεννήσει τον Απόλλωνα. Είναι η προσωποποίηση της θεάς που έφερε στον κόσμο τον Θεό'. Και όταν εκείνος τους ρώτησε: 'πώς είναι δυνατόν αυτό το μαύρο πράγμα να είναι η Μάνα του Θεού;' τού απάντησαν: 'Ναι! Αυτή η ρίζα είναι η Μάνα του Θεού'. Και ο Παρμενίσκος κατάλαβε το μυστήριο και χαμογέλασε. Και από τη στιγμή εκείνη ξανάβρε τη χαμένη του ευψυχία".
(Για περισσότερα πάνω σε αυτό το αρχαίο παραμύθι, βλ. Τάσου Λιγνάδη "Θεατρολογικά" τ. ΙΙ σελ. 75 επ. Εκδ. "Μπούρας", Αθήνα 1992).
Ο Ουάιλντ, μέσα στη φυλακή έγραψε το μακρύ, εξομολογητικό του έργο "De profundis" ("Εκ βαθέων") που είναι ίσως το σημαντικότερο κείμενο, η πνευματική διαθήκη του. (Έχει κυκλοφορήσει στα ελληνικά έξοχα μεταφρασμένο από τον Άρη Αλεξάνδρου). Ο σταυρωμένος ποιητής, εδώ αφηγείται συγκλονιστικά σε ένα σχεδόν "ντοστογιεφσκικό" μονόλογο, τη δική του επώδυνη και λυτρωτική συνάντηση με το μυστήριο της μαύρης ρίζας της ευψυχίας. Ένα κείμενο λυτρωτικό.
Έκανε άριστα, άρα η ομάδα "Διέλευσις" να παρουσιάσει στον πανέμορφο καινούργιο χώρο πολιτισμού της (Λέσβου και Πόρου, στην Κυψέλη) το οριακό και σημαδιακό αυτό έργο στη μετάφραση του Αλεξάνδρου (θεατρική προσαρμογή Χρυσάνθης Κορνηλίου) σε μια μικτή μορφή, αναλόγιου - παράστασης. Επειδή χρειαζόμαστε σήμερα όσο τίποτε αυτά τα έμφωτα κείμενα και τις φωτεινές παραστάσεις τους. Με αληθινή συγκίνηση, απλότητα, λιτότητα μέσων οι δύο έκτακτοι συντελεστές (Σεραφείμ Χουχούτας, Χρυσάνθη Κορνηλίου) υπηρετούν τον λόγο του κειμένου, άλλοτε υποδυόμενοι μινιμαλιστικά τους "ρόλους", άλλοτε απαγγέλλοντάς τους, πάντα όμως ουσιαστικοί και προσηλωμένοι στον στόχο. Κάτω από τη ζεστή μουσική επιμέλεια του Σωτήρη Οικονόμου. (Μπετόβεν Πάρσελ, Μπαχ, Άρβο Παρτ). Μια παράσταση - αγκαλιά σε ένα θερμό χώρο.
No comments:
Post a Comment