Το ελληνικό θέατρο αντιστέκεται και επιστρέφει στο ρεπερτόριο

 

Στο Δημοτικό του Πειραιά παρουσιάζεται η «Κοιλάδα των εκπλήξεων», σε σκηνοθεσία Πίτερ Μπρουκ, με την Κάθριν Χάντερ (Theatre des Bouffes du Nord). Είναι μία από τις παραστάσεις που αναμένονται με ενδιαφέρον.

• ΓΙΩΤΑ ΣΥΚΚΑ, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 21/09/2014

Το θέατρο αντιστέκεται! Το απέδειξε στην κρίση. Όχι μόνο τα κατάφερε, αλλά έκανε τη δυσκολία και την ανασφάλεια της εποχής, θέμα στη σκηνή. Έστω μέσα από χειροποίητες παραστάσεις, που βασίζονται στην εθελοντική προσφορά. Τα νέα δεδομένα όμως, που έφερε μαζί της η κρίση, καθιέρωσαν τα τελευταία χρόνια μια καινούργια πραγματικότητα για την πλειονότητα των ομάδων: λιτές παραγωγές, αμοιβή με ποσοστά, διαρκείς μετακινήσεις ομάδων και καλλιτεχνών. Παρ’ όλα αυτά, οι ηθοποιοί πολλαπλασιάζονται και οι σκηνές αυξάνονται, ενώ ακόμη εκκρεμεί το μεγάλο ζήτημα της αδειοδότησής τους.

Το πιο ενδιαφέρον απ’ όλα; Ο αριθμός των παραγωγών εκτινάσσεται. Από 800 πέρυσι, τη νέα σεζόν ίσως και να ξεπεράσουν τις 1.000! Όσο για το επάγγελμα του ηθοποιού, αυτό μοιάζει να είναι στην κορυφή των προτιμήσεων, όχι γιατί αποδίδει οικονομικά αλλά γιατί επιτρέπει ακόμη το... όνειρο. Κι ας κορυφώνει την ανεργία: την τελευταία πενταετία προστέθηκαν 3.500 νέοι ηθοποιοί που αποφοίτησαν από τις σχολές, ενώ οι επαγγελματίες του κλάδου λένε ότι η ανεργία ξεπερνά το 80%.

Η έκρηξη του αριθμού των παραστάσεων, των ηθοποιών και των σχημάτων είναι αποτέλεσμα της γενικότερης ασυδοσίας των δραματικών σχολών. Παιδιά που τα πρωινά εργάζονται ως σερβιτόροι ή κάνουν delivery, και το βράδυ ανεβάζουν παραστάσεις χωρίς αμοιβή, μοιάζουν να μην κατανοούν τις φωνές εκείνων που υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα χρειάζεται Ανώτατη Κρατική Σχολή Θεάτρου και καλές βάσεις.

Η νέα γενιά βρίσκει τρόπους να εκφραστεί ανάμεσα στην ποίηση και την ποπ διάθεση, ενώ το κοινό φαίνεται έτοιμο να καταναλώσει από θεατρικές προκλήσεις, ακατανόητη «πρωτοπορία» μέχρι στερεότυπα μαζικής ψυχαγωγίας.

Μόνο από τις εισπράξεις

Τι χαρακτηρίζει τη νέα σεζόν; Η επιστροφή στο ρεπερτόριο. Αγαπημένος συγγραφέας μοιάζει να είναι ο Τσέχωφ με οκτώ μέχρι στιγμής παραστάσεις.

«Το ότι επιστρέφει το θέατρο στο ρεπερτόριο είναι αποτέλεσμα της κρίσης» λέει ο Άρης Ασπρούλης, κοινωνιολόγος και διευθυντής επικοινωνίας του Θεάτρου Τέχνης, το οποίο ξεκινά μια νέα εποχή με τη Μαριάννα Κάλμπαρη στο τιμόνι και 30 δράσεις στον προγραμματισμό του. «Δεν υπάρχουν πια επιχορηγήσεις, ούτε χορηγίες, ούτε η νομοθεσία που θα μπορούσε να διευκολύνει τους ιδιώτες με φοροαπαλλαγές. Χρήματα δεν κυκλοφορούν, ως εκ τούτου τα θέατρα ζουν μόνο από τις εισπράξεις και είναι αναγκασμένα να κάνουν σοβαρό ρεπερτόριο».

Στις μικρές σκηνές το εισιτήριο των 10 και 8 ευρώ δεν μπορεί να πάει παρακάτω, ενώ πολλοί είναι αυτοί που κινούνται με τις προσκλήσεις μέσω των μίντια (σάιτ, ραδιόφωνα, εφημερίδες) και τα «ντιλάδικα»: τις συμφωνίες για προπώληση εισιτηρίων, προσφορές (δύο εισιτήρια στην τιμή του ενός) και τα δωρεάν.

Στο μεταξύ τα ενοίκια υποχωρούν. Οι περισσότεροι χώροι, ακόμη και τα «φαρμακεία» -όπως χαρακτηρίζουν στη θεατρική πιάτσα κάποιες ακριβές μοδάτες αίθουσες κάτω από την Ομόνοια- λειτουργούν πια με ποσοστό αλλά και ένα «μαξιλαράκι»: 120 ευρώ ημερησίως μόνο για να ανοίξει το θέατρο. Με ποσοστό αμείβεται και το 80% των σχημάτων, που μοιράζονται συνήθως το 50% των εισπράξεων, ενώ οι αμοιβές του σκηνογράφου, φωτιστή και μουσικού που κυμαίνονται στις καλύτερες περιπτώσεις στα 500 ευρώ, ωθούν τους καλλιτέχνες στην πολυδιάσπαση και στο να αναλαμβάνουν πολλές παραγωγές ακόμη και τον ίδιο μήνα.

Τα μηνύματα του καλοκαιριού από τις παραστάσεις των σχημάτων ήταν μάλλον αποθαρρυντικά. Σχεδόν όλοι ξεχύθηκαν στην περιφέρεια μεταφέροντας με τις περιοδείες, το πρόβλημα της Αθήνας στην επαρχία.

Σε μόνιμη κρίση

«Τελούμε διαρκώς υπό κρίσιν και βρισκόμαστε σε μόνιμη κρίση» λέει ο Δάνης Κατρανίδης. Παλιά καραβάνα του θεάτρου, όταν τον ρωτάς τι προβλέπει για τη νέα σεζόν, μοιάζει λιγότερο φοβισμένος από άλλους συναδέλφους του. Ηθοποιός και παραγωγός στο θέατρο «Πόλη» επαναλαμβάνει τις «Σκηνές από ένα γάμο» του Μπέργκμαν σε σκηνοθεσία Ενκε Φεζολάρι ενώ υπογραμμίζει ότι το επάγγελμα του ηθοποιού «δεν κρύβει ούτε σιγουριά ούτε διορισμούς».

«Επί χρόνια ο θεσμός των επιχορηγήσεων έδωσε την ευκαιρία σε πολλούς, ακόμη και σε ομάδες αμφιβόλου αποτελεσματικότητας. Σχήματα που δεν είχαν ανταποδοτικότητα αλλά και ηθοποιούς και σκηνοθέτες από τους οποίους είδαμε πολύ καλές δουλειές. Τώρα τελείωσε αυτό. Σχηματίστηκαν βέβαια πολλές καινούργιες ομάδες με στόχο και σκοπό, κι ανάμεσά τους κάποιες που οι δημιουργοί τους έκαναν την αγωνία - ανεργία, την προσωπική τους οντισιόν. Περάσαμε ακόμη και από παραστάσεις "ό,τι προαιρείσθε" αλλά η Αθήνα δεν είναι ούτε Λονδίνο ούτε Νέα Υόρκη. Δεν ξέρω πόσους μπορεί να χωρέσει, όμως φαίνεται πως υπάρχει κοινό για όλους. Καθένας έχει το δικαίωμα να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα».

Με... ρακοσυλλεκτική

Τσιγγάνος του θεάτρου όπως και η ομάδα του «bijoux de kant», ο Γιάννης Σκουρλέτης σκηνοθέτης και εικαστικός ξεκινάει στο θέατρο του Βογιατζή με την παράσταση «ΡΑΜΟΝΑ travel / η γη της καλοσύνης» που είδαμε στο Φεστιβάλ Αθηνών, ενώ ετοιμάζεται για τη μεταγραφή της «Κερένιας κούκλας» του Κ. Χρηστομάνου (από τη Γλυκερία Μπασδέκη). «Όταν καταρρέει το σύστημα τα παρασύρει όλα», λέει. «Το θέμα είναι πώς θα αναστήσουμε τα συντρίμμια. Η κατάσταση στο θέατρο μας οδηγεί σε πολλές δουλειές, κυρίως όμως να προσφερόμαστε. Με τους κρατικούς φορείς υπάρχει εχθρότητα, αλλά και τι να ζητήσεις σε μια τέτοια εποχή; Συνεπώς ό,τι περιμένουμε είναι από το ταμείο και μόνο. Το γεγονός ότι ανεβαίνουν όλες αυτές οι παραστάσεις δείχνει ότι το θέατρο επιμένει και αντιστέκεται. Ο αριθμός βέβαια των 1.000 παραγωγών ακούγεται τρομακτικός. Ωστόσο, το γεγονός ότι 10 απ’ αυτές θα ξεχωρίσουν, είναι αισιόδοξο».

Πώς ζουν καλλιτέχνες σαν αυτόν; «Προσπαθώ να γίνομαι εφευρετικός για να επιβιώσω. Κάνουμε θέατρο με τη ρακοσυλλεκτική. Πολλοί νέοι δημιουργοί βρίσκουν υλικά στους κάδους απορριμμάτων. Τίποτε δεν είναι εύκολο. Έχοντας μια αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία, οφείλω να πληρώνω τέλος επιτηδεύματος 1.000 ευρώ, 27% φορολογία, συν τις ασφαλιστικές εισφορές. Τα υπόλοιπα λειτουργούν όλα με ποσοστά και πάντα μπαίνουμε μέσα».

Ένδεκα παραστάσεις γεννούν προσδοκίες

«Κοιλάδα των εκπλήξεων» σε σκηνοθεσία Πίτερ Μπρουκ με την Κάθριν Χάντερ. Theatre des Bouffes du Nord στο Δημοτικό του Πειραιά.

«Μάκβεθ» του Σαίξπηρ στο «Από Μηχανής» σε σκηνοθεσία Θάνου Παπακωνσταντίνου.

«Στροχάιμ» του Δημήτρη Δημητριάδη στο Από Μηχανής, Απρίλιος.

«Vanya. Δέκα χρόνια μετά» με την ομάδα blitz στο Θέατρο Τέχνης.

«Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ» του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ σε σκηνοθεσία της Άντζελας Μπρούσκου στο Ρεξ.

«Ένας άνθρωπος για όλες τις εποχές» του Ρόμπερτ Μπολτ, σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου στο Εθνικό Θέατρο.

«Αίματα» του Ευθύμη Φιλίππου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (μικρή Σκηνή). Ο σεναριογράφος του «Κυνόδοντα» παρουσιάζει το πρώτο του θεατρικό σε σκηνοθεσία της Αργυρώς Χιώτη.

«Η μάζα είναι για τα μπάζα» του Pedro Pietri σε σκηνοθεσία Σάκη Παπακωνσταντίνου στο Σημείο.

«Σλάντεκ» του Εντεν φον Χόρβατ σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Καρατζά στην «Πόρτα».

«John» από την ομάδα DV8. Η νέα παράσταση του Λόιντ Νιούσον με 50 ανδρικές απαντήσεις για την αγάπη και το σεξ. Στέγη Γραμμάτων.

«This!» στο Bios. Μια περφόρμανς συμπαραγωγή της σλοβένικης ομάδας Via Negativa και των Vasistas.